Lâng truih c’lâng nâu, vêy đợ đha đhâm c’moor xung phong doọ châc k’noọ ooy râu bhrêy tăh chêêt bil, ting chrooi đoọng lang p’niên âng đay ha vel bhươl, k’tiêc k’ruung. Ooy c’năt t’ruih P’rá xa nay a’đhi amoó hêê, xay moon ooy đợ apêê đha đhâm c’moor xung phong, dân công hoả tiến đhị chiến trường Phú Yên ooy 50 c’moo lăm ahay.

Đợ t’ngay hanua, đhị k’kir lịch sử bhuông Không Số Vũng Rô vêy bâc t’nooi manưih chô lưm lêy, bắt hương, ooy đâu vêy bâc pân đil du kích, đợ dân công mưy cr’chăl âng đơơng p’nanh cha răh. Bêl đêếc ahay apêê a’moó xoọc 19, 20 c’moo, lâng cr’noọ bh’rợ âng lang p’niên đh’rưah lâng râu dzơơng lêy a’rập a’bhưy, apêê năc bhrợ bâc bh’rợ ga măc chr’năp, lươt zi lâh bom cha răh đoọng âng đơơng liêm choom đợ pr’đươi pr’dua, p’nanh cha răh tơợ bhuông Không Số, âng đoọng ooy chiến trường Phú Yên, zâp tỉnh Nam Trung bộ lâng Tây Nguyên. Pr’căn Nguyện Thị Tảng, k’đhơợng bhrợ đăh c’bhuh pân đil dân công bêl đêêc ahay hay k’noọ cớ: “Ting ặt moon t’bhlâng ớ, t’bhlâng, đhi noo pân đil mơ 5, 6 cha nặc ting moon t’bhlâng bơ, ting ặt p’too p’zương đh’rưah đoọng lươt zi lâh”.

Zâp apêê pân đil dân công xay truih cớ, bêl đêêc độp pay bh’rợ âng đơơng p’nanh cha răh tơợ bhuông Không Số, tu râu p’lơơp g’đêl âng acoon c’lâng, bh’rợ n’ngai năc manưih n’năc năl. Zâp tổ vêy k’đươi moon mưy zr’lụ lêy ặt p’lơơp lalay lâng bêl bhuông moot năc ting cơnh râu k’đươi moon lêy pay pa gluh đhị râu k’đươi moon âng manưih k’đhơợng bhrợ đhị ch’nang. Truih c’lâng âng đơơng p’nanh cha răh vêy bâc bôl đhêl, coh piing năc bhuông âng a’rập ting ặt păr, coh dưp năc ta huung đhộ bhưah... hân đhơ cơnh đêêc, lâng râu t’bhlâng bhrợ liêm xang bh’rợ, apêê pân đil coh vel đông Hoà Hiệp, Hoà Xuân dzợ ting t’bhlâng guy đơơng đợ mơ cha răh hi lêệng lâh mơ apêê. Nâu cơy, hân đhơ t’cooh đhưr, năc zâp bêl xay truih cớ ooy đợ xa nay t’ruih bêl ahay, apêê a’ngăh ting mr’hal, hâng hơnh cơnh ngoọ xoọc chô ooy 18, 20 c’moo ahay:

“Xiêr ooy đêếc ặt bêch coh da ding, tươc hi bu nặc xiêr, ngai âng đơơng súng năc đơơng, ngai đơơng cha răh năc pay âng đơơng”.

“Vêy bhuông moot năc zâp ngai ma lêy pay tr’đoọng, xang nặc vêy apêê coh Đăk Lăk xiêr, a’đay pay đơơng ooy đêêc năc apêê cung ting pay đơơng, doọ vêy đợc”.

“Bêl đêêc lươt âng đơơng p’nanh cha răh tơợ Hoà Thịnh zi lâh đông bhuôih Ava Hồ đoọng ha 37. Lưch âng đơơng cha răh năc đơơng cha nêêh đoọng ha pêê đhi noo thương binh”.

Lâng Trung tá, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Hồ Đắc Thạnh, bhuông trưởng Tàu Không Số, zâp bêl chô đhị Vũng Rô năc vêy bâc cơnh cr’noọ lalay. Đhị bêl g’luh zêl penh lâng a’rập Mỹ trôông dâc k’tiêc k’ruung, t’cooh năc manưih ting lêy k’đhơợng bhrợ 12 g’luh bhuông Không Số âng đơơng k’ha riêng tấn p’nanh cha răh, hàng hoá moot đhị chiến trường miền Nam, ooy đâu vêy 3 g’luh bhuông âng đơơng liêm choom k’noọ 200 tấn p’nanh cha răh, 3 tấn cha nêêh đh’rưah lâng za nươu tr’hâu moot đhị ch’nang Vũng Rô, đoọng ha chiến trường Phú Yên lâng zr’lụ 5. Lâng t’cooh, năc đoo râu hâng hơnh bhlâng. Lâng zâp bêl chô đhị Vũng Rô, băt hương đoọng ha đợ đồng đội lâh c’lâm chêêt, đợ cr’noọ ooy đợ t’ngay lịch sử 60 c’moo ting chô cớ, t’cooh ting xay truih đoọng ha đợ apêê lang p’niên xoọc đâu ooy đợ g’luh lươt bhuông truih c’lâng Hồ Chí Minh coh biển. Trung tá, Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Hồ Đắc Thạnh moon: “Zâp bêl chô coh đâu loom luônh âng cu k’noọh bâc cơnh, hay k’noọ cớ ooy mưy cr’chăl ahêê ơy t’bhlâng lêy bhrợ âng đơơng bhuông ooy đâu lâng hay k’noọ zâp apêê đồng chí lâh c’lâm chêêt đhị đâu đoọng bhrợ pa dưr chiến thắng âng bhuông Không số Vũng Rô”.

Chiến tranh ơy lươt zi lâh 50 c’moo. Đh’rưah lâng prang k’tiêc k’ruung, Phú Yên xoọc bhrợ pa dưr vel bhươl ting t’ngay ting pa dưr pa xớc. Lâng Vũng Rô, đhị đương pay đợ g’luh bhuông Không Số đhị c’lâng Hồ Chí Minh coh biển ơy ta moon năc k’kir lịch sử văn hoá cấp k’tiêc k’ruung chr’năp bêl c’xêê 11/2024. Bêl g’luh hơnh deh 60 c’moo ch’nang Vũng Rô đương pay đợ g’luh bhuông Không Số tr’nơợp chô tươc, bha nụ k’kir Vũng Rô vêy k’rong bhrợ pa dưr bhưah liêm, vaih đhị lêy chô chi ơh pr’hay chr’năp đoọng ha ta mooi ch’ngai đăn. Đhị đâu cung nặc đhị p’too pa choom truyền thống đoọng ha lang p’niên. Lâng ooy xa nay t’ruih xay truih bêl đâu vêy t’ruih ooy lịch sử ga măc chr’năp âng đhanuôr Phú Yên ooy đợ c’moo zêl lêệng a’rập Mỹ. Xa nay t’ruih ooy đợ acoon bhuông Không Số lâng đợ dân công mưy cr’chăl lươt âng đơơng p’nanh cha răh, chrooi pa xoọng bhrợ pa dưr đợ bh’nơơn bơơn bhrợ ga măc chr’năp bêl g’luh zêl penh a’rập Mỹ trôông dâc k’tiêc k’ruung, chrooi pa xoọng pa dưr cách mạng âng acoon coh hêê chô tươc t’ngay zêng bơơn bh’nơơn ga măc chr’năp, đhanuôr hêê bơơn ặt ma mung têêm ngăn, độc lập, tự do./.

NGÀY XƯA EM ĐI TẢI ĐẠN

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, có một con đường huyền thoại góp phần quan trọng giải phóng dân tộc, thống nhất tổ quốc - Đường Hồ Chí Minh trên biển. Và trên con đường ấy, có những thanh niên xung phong đã không tiếc máu xương, góp tuổi thanh xuân của mình cho quê hương, đất nước.

Những ngày qua, tại Di tích lịch sử tàu Không Số Vũng Rô rất nhiều đoàn khách đến viếng thăm, trong đó có không ít nữ du kích, những dân công một thời đi chuyển thương, tải đạn. Ngày ấy các cô đang ở tuổi mười chín, đôi mươi, với nhiệt huyết tuổi trẻ và lòng căm thù giặc  sâu sắc, họ đã làm nên những kỳ tích, vượt qua mưa bom, lửa đạn để vận chuyển thành công những chuyến hàng hoá, vũ khí từ những tàu Không Số, cung cấp cho chiến trường Phú Yên, các tỉnh Nam Trung bộ và Tây Nguyên. Bà Nguyễn Thị Tảng, phụ trách đội nữ dân công ngày ấy nhớ lại: “Cứ nói cố nghen, cố lên, chị em năm sáu đứa cứ hô cố lên, cố lên vậy là cứ động viên với nhau qua khỏi được”.

Các cô dân công kể lại, hồi ấy khi nhận nhiệm vụ tải đạn từ tàu Không Số, do yếu tố bí mật của con đường, ai biết việc nấy. Mỗi tổ được phân công một khu vực ẩn nấp riêng và khi tàu vào thì theo hiệu lệnh tiến hành bốc dỡ dưới sự điều hành của chỉ huy bến. Trên con đường tải đạn, đá dựng cheo leo, trên đầu là máy bay địch quần thảo, dưới chân là vực sâu thăm thẳm... nhưng với quyết tâm hoàn thành nhiệm vụ, các cô gái quê hương Hòa Hiệp, Hòa Xuân vẫn có thể vác trên vai lượng đạn nặng hơn trọng lượng thân thể mình. Bây giờ, dẫu đã ở tuổi xưa nay hiếm, nhưng khi nhắc đến chuyện xưa, các cô lại hào hứng kể như đang trở về tuổi 18, 20 năm nào.

"Xuống dưới đó trên núi nằm, chiều là xuống, ai vác súng thì vác, ai rinh đạn thì rinh, chuyển đi."

"Có lệnh tàu vô là cứ mày chuyên tao, rồi tao chuyên cho bà đây, rồi có người trên Đắc Lắc họ xuống, mình vác lên đó là họ vác liền chứ không để."

"Lúc đó đi vận chuyển đạn từ Hòa Thịnh qua nhà thờ Bác giao cho 37. Hết mang đạn thì mang gạo để lo cho anh em thương binh."

Với Trung tá, AHLL Vũ Trang nhân dân Hồ Đắc Thạnh, thuyền trưởng Tàu Không Số, mỗi lần đến Vũng Rô là một cảm xúc khác nhau. Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ông là người trực tiếp chỉ huy 12 chuyến Tàu Không Số vận chuyển hàng trăm tấn vũ khí, hàng hoá vào chiến trường Miền Nam, trong đó có 3 chuyến tàu vận chuyển thành công gần 200 tấn vũ khí, 3 tấn gạo cùng thuốc men vào bến Vũng Rô, phục vụ chiến trường Phú Yên và Khu 5. Với ông, đó là vinh dự, tự hào không có gì có thể sánh được. Và mỗi lần về Vũng Rô, thắp nén hương cho những đồng đội đã ngã xuống, những kỷ niệm của những ngày lịch sử 60 năm trước chợt ùa về, ông lại say sưa kể cho những người trẻ hôm nay về những chuyến tàu huyền thoại trên con đường Hồ Chí Minh trên biển. Trung tá AHLLVT nhân dân Hồ Đắc Thạnh chia sẻ: "Mỗi lần trở về nơi đây lòng của chú luôn luôn bồi hồi, nhớ lại một thời chúng ta đã lăn lộn và đưa tàu vào đây và nhớ lại các đồng chí đã anh dũng hy sinh nơi này để làm nên chiến thắng của tàu không số Vũng Rô."

Chiến tranh đã lùi xa 50 năm. Cùng với cả nước, Phú Yên đang xây dựng quê hương ngày càng phát triển. Và Vũng Rô, nơi tiếp nhận những chuyến tàu Không Số trên con đường Hồ Chí Minh trên biển đã được công nhận là di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia đặc biệt vào tháng 11/2024, Trong dịp kỷ niệm 60 năm bến Vũng Rô tiếp nhận chuyến tàu Không Số đầu tiên vào bến, cụm di tích Vũng Rô được đầu tư xây dựng lại khang trang, trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách gần xa. Đây cũng là nơi giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ. Và trong câu chuyện kể hôm nay có câu chuyện lịch sử oai hùng của nhân dân Phú Yên trong những năm đánh Mỹ. Câu chuyện về những con tàu Không Số và những dân công một thời đi tải đạn, góp phần làm nên những chiến công hiển hách trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, góp phần đưa cuộc cách mạng của dân tộc đến ngày toàn thắng, nhân dân ta được sống trong hòa bình, độc lập, tự do./.