Pazêng bh’nơơn năc đoo, lâh mơ rau k’rang âng Đảng, Nhà nước, c’rơ pa zay âng Đảng bộ, chính quyền lang đhanuôr vel đong dzợ vêy rau chroi k’rong ga mắc chr’năp âng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp coh zr’lụ đhanuôr acoon coh.

Đhị vel A Liêng, chr’val Tà Bhing, chr’hoong Nam Giang, tu bhiệc âng pr’loong t’cooh Bhling Yến och ha rêê bhrợ ró tước bhươn keo âng pr’loọng t’cooh A Viết Bí dzợ bấc ngai pa hay tước. Tơợ bêl bhươn keo âng đong đay crêê rooh cat zêng, t’cooh A Viết Bí grơơ pa bhlầng, k’dua t’cooh Bhling Yến cloih pa chô 14 ức đồng. Bêl tu bhiệc nâu bơơn chính quyền vel đong bhrợ têng, t’cooh Zơ Râm Năng, ma nuyh bấc ngai chăp coh vel bhươl Cơ Tu ơy đh’rưah lâng trưởng vel A Liêng bấc chu tước lưm 2 pr’loọng đong, xay moon bhlêh lơi tu bhiệc oọ bhrợ pa rơợng. Tơợ rau xay moon âng t’cooh Zơ Râm Năng, t’cooh Aviết Bí nắc ơy pa xiêr đợ zên cloih pa chô dzợ 7 ức đồng, 2 pr’loọng đong tr’cọop têy ting xơợng đươi.

Nắc 1 coh bấc tu bhiệc âng t’cooh Zơ Râm Năng chroi k’rong c’rơ bhlêh lơi cơnh lâng chr’năp âng ma nuyh bấc ngai chăp. Căh mơ đêêc, t’cooh dzợ ta luôn tước zập pr’loọng đhanuôr xay moon, t’pâh đhanuôr bhrợ têng cơnh xa nay bh’rợ âng Đảng, pháp luật âng Nhà nước, pa zay ting pâh zập bh’rợ bhrợ têng vel bhươl t’mêê, pa xiêr đha rựt đanh mâng. Tơợ rau xay moon, k’đươi t’pâh âng t’cooh Zơ Râm Năng đh’rưah lâng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel đong, tước nâu keie, đhị chr’val Tà Bhing ơy vêy k’nặ 100 pr’loọng ting pâh cher đoọng k’tiếc bhrợ têng zập bh’rợ đhanuôr buôn đươi dua, coh đêêc, pr’loọng cher k’tiếc bấc bhlầng tước lâh 4.000m2, pr’loọng m’bứi bhlầng cung 100m2: “Ma nuyh t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp, tr’nơợp nắc bhrợ xr’mil coh đong đay lalăm, coh k’bhuh xoọng đay lalăm xang đêêc nắc tước vel bhươl; năl ghit zập xa nay âng Đảng, pháp luật âng nhà nước, pa bhlầng nắc zập xa nay âng k’tiếc k’ruung đăh bhrợ têng vel bhươl t’mêê lâng pa dưr pr’ặt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh. Tơợ đêêc, xay moon đoọng ha zập lang đhanuôr t’bil ha ul pa xiêr đha rựt đanh mâng, oọ đương g’nưm tơợ nhà nước, pa zay bhrợ têng cha”.

Đhị apêê chr’hoong da ding ca coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh tỉnh Quảng Nam, k’bhuh t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp ta luôn pa dưr bh’rợ chr’năp nắc “poong pa têệt” bhlưa Đảng, chính quyền lâng đhanuôr. Căh muy tơợp bhrợ têng coh zập xa nay bh’rợ đhị vel đong, apêê nắc dzợ xay moon, t’pâh đhanuôr lơi zập j’niêng cr’bưn căh ta nih liêm, zư pa dưr chr’năp văn hóa ty đanh, pa zay bhrợ liêm zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung. T’cooh bhươl Doãn Phú đhị vel Rô, chr’val Cà Dy, chr’hoong Nam Giang xay moon: “Acu ta luôn t’pâh đhanuôr đoọng apêê năl ooy xa nay pháp luật âng nhà nước, rau bơr nắc xay moon đăh t’bil ha ul pa xiêr đha rựt, bhrợ têng vel bhươl t’mêê, xang nắc xay moon đoọng acoon ađhi lướt chô coh c’lâng p’rang tệêm ngăn, zập đhr’năng tr’zệêng đăh k’tiếc k’bunh, đâh bơơn  k’diic, pay k’điêl… A đay nắc xay moon đhậu  bhưah tước đhanuôr đoọng zập ngai năl”.

Chr’hoong da ding ca coong Nam Giang vêy lâh 80% nắc đhanuôr acoon coh, đợ pr’loọng đha rựt bấc. Coh pazêng c’moo hay, tơợ zên vặ zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung, vel đong ơy bhrợ bấc dự án zooi đhanuôr pa dưr bhrợ têng cha, pa xiêr đha rựt đanh mâng. Tước nâu kêi, đợ pr’loọng đha rựt prang chr’hoong ơy xiêr dzợ mơ lâh 35%. P’căn Bhờ Nướch Thị Bich Hiền, Trưởng Phòng Acoon coh chr’hoong Nam Giang moon ghit, apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel đong ta luôn bhrợ xr’mil, tơợp bhrợ têng zập xa nay âng k’tiếc k’ruung: “Cơnh lâng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị chr’hoong Nam Giang năc apêê ơy pa dưr c’rơ đoàn kết pazêng đhanuôr, đh’rưah lâng vel đong bhrợ zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung ha dợ chr’val đay bhrợ c’la k’rong bhrợ. Apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp nắc năl ghit đhị vel đong đay vêy pazêng cr’noọ bh’rợ n’hau, lalăm ahay lâng nâu kêi vêy rau tr’xăl đoọng ha pêê xay moon đhanuôr ting zooi bhrợ, oọ đơc h’ngai căh ting bhrợ, ting xợơng ooy xa nay chính sách âng Đảng, Nhà nước bhrợ têng liêm choom zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung”.

Tơợ bấc đăh zên, coh đêêc vêy zên zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung, lalăm moọt hânnoo boo tuh c’moo đâu, chr’hoong Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam nắc ơy pa đớp đoong ha 150 đong coh đhăm ặt t’mêê đoọng ha đhanuôr xoọc ặt đhị zr’lụ k’pân hr’lang da ding lâng tuh bhlong. Chr’hoong cung ơy zooi pa đhấc lâng đoọng k’tiếc ặt t’mêê tệêm ngăn đoọng ha lâh 200 pr’loọng đhanuôr ting Nghị quyết âng HĐND tỉnh. Đoọng vêy đhị bhrợ vel t’mêê, apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp ơy đoọng k’tiếc âng đong đay bhrợ têng zr’lụ ặt t’mêê, zooi đhanuôr tệêm ngăn pr’ặt tr’mông. Đhị bấc chr’val da ding ca coong, c’lâng p’rang ưy tước zập vel bhươl, điện, c’lâng, trường, trạm bơơn k’rong bhrợ liêm mâng vêy c’rơ chroi k’rong xay moon, t’pâh đhanuôr âng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp. T’cooh Nguyễn Quảng, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Phước Sơn đoọng năl, prang chr’hoong xoọc vêy 54 cha nắc bấc ngai chăp. Apêê nắc pazêng xr’looc têy dal, chr’năp âng Đảng bộ, chính quyền vel đong đhị bh’rợ bhrợ têng zập chính sách acoon coh, t’bhlầng bhrợ têng, pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr: “Cơnh lâng chr’hoong Phước Sơn nắc pazêng bh’rợ pa zay coh pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr, bhrợ zập xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung, chr’hoong zên xay moon, pa căh bọop p’rá âng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp. Tơợ đêêc, apêê choom zooi chr’hoong xay moon đoọng, t’pâh đhanuôr bhrợ têng liêm choom bhlầng. Zập c’moo, chr’hoong cung lưm apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp, xơợng zập cr’noọ cr’niêng âng apêê, đoọng đh’rưah lâng apêê bhlêh lơi pazêng rau kiêng đươi âng đhanuôr”.

Tỉnh Quảng Nam xoọc vêy 386 cha nắc t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel  bhươl đhanuôr acoon coh. Pazêng c’moo hay, vel bhươl zr’lụ đhanuôr acoon coh âng tỉnh vêy bấc rau ha dưr liêm choom, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr ting ha dưr dal lâh mơ, văn hóa ty chr’năp âng zập k’bhuh acoon coh bơơn zư pa dưr… Pazêng bh’nơơn năc đoo, đh’rưah lâng rau k’rang âng Đảng lâng Nhà nước, vêy chroi k’rong ga mắc chr’năp âng apêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh ặt ma mông. T’cooh Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đoọng năl: tỉnh ơy bhrợ k’zệt lớp pa choom, pa dưr dal c’năl xay moon, t’pâh đhanuôr đoọng ha pêê t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp đhị vel bhươl: “Acu lêy, đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh, đhanuôr apêê tin đươi t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp. Tu cơnh đêêc, ha dang c’rơ chr’năp âng t’cooh bhươl, ma nuyh bấc ngai chăp lalua ta nih đha nâng nắc nâu đoo c’lâng xay moon, t’pâh đhanuôr liêm choom bhlầng, pa chô bh’nơơn dal bhlầng. A zi cung ta luôn lưm, hơnh deh pazêng apêê ta nih liêm bhlầng đhị zr’lụ đhanuôr acoon coh. Tơợ đêêc, pa dưr c’rơ chr’năp âng apêê coh bhiệc bhrợ têng xa nay bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr, lơi zập j’niêng cr’bưn căh tanih liêm, zư lêy, pa dưr chr’năp văn hóa liêm choom âng đhanuôr”./.

VAI TRÒ GIÀ LÀNG, TRƯỞNG BẢN TRONG PHÁT TRIỂN KINH TẾ XÃ HỘI VÙNG ĐỒNG BÀO DÂN TỘC THIỂU SỐ VÀ MIỀN NÚI

Những năm gần đây, diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam có nhiều khởi sắc, đời sống người dân ngày càng được nâng cao,  văn hóa truyền thống được bảo tồn, gìn giữ. Những kết quả đó, ngoài sự quan tâm đầu tư của Đảng, Nhà nước, sự nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và người dân địa phương còn có sự đóng góp không nhỏ của đội ngũ già làng, người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số.

Tại thôn A Liêng, xã Tà Bhing, huyện Nam Giang, vụ việc gia đình ông Bling Yến đốt rẫy làm cháy lan sang vườn keo nhà ông A Viết Bí vẫn được nhiều người nhắc đến. Sau khi vườn keo nhà mình bị lửa thiêu rụi, ông A Viết Bí rất tức giận, đòi ông Bling Yến phải bồi thường 14 triệu đồng. Khi vụ việc được đưa ra chính quyền địa phương xử lý, ông Zơ Râm Năng, người có uy tín trong cộng đồng Cơ Tu đã cùng trưởng thôn A Liêng nhiều lần gặp gỡ 2 gia đình, tiến hành hòa giải, thương lượng. Từ sự giải thích cặn kẽ của ông Zơ Râm Năng, ông A Viết Bí đã giảm số tiền đề bù xuống còn 7 triệu đồng, 2 gia đình bắt tay vui vẻ, hòa thuận.

Đó chỉ là 1 trong nhiều vụ việc mà ông Zơ Râm Năng góp phần hòa giải thành công trong vai trò người uy tín. Không chỉ vậy, ông còn thường xuyên đến từng hộ dân, tuyên truyền, vận động bà con thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, hăng hái tham gia các phong trào xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững. Từ sự tuyên truyền, vận động của ông Zơ Râm Năng cùng đội ngũ già làng, người có uy tín ở địa phương, đến nay, tại xã Ta Bhing đã có gần 100 hộ dân tham gia hiến đất xây dựng các công trình dân sinh, trong đó, hộ hiến nhiều lên đến hơn 4 ngàn mét vuông, hộ ít cũng 100 mét vuông: “Người già làng có uy tín đầu tiên là phải gương mẫu trong gia đình, trong tộc họ và sau đó là trong cộng đồng; phải nắm rõ các chủ trương của Đảng, pháp luật của nhà nước, đặc biệt là các chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế xã hội vùng DTTS. Từ đó, tuyên truyền cho các tầng lớp nhân dân để xóa đói giảm nghèo bền vững, phải tự lực tự cường, không trồng chờ, ỷ lại vào nhà nước”. 

Ở các huyện miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam, đội ngũ già làng, người có uy tín luôn phát huy vài trò là “cầu nối” giữa Đảng, chính quyền với nhân dân. Không chỉ tiên phong, gương mẫu trong mọi phong trào ở địa phương, họ còn tuyên truyền, vận động bà con xóa bỏ hủ tục, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tích cực tham gia các chương trình mục tiêu quốc gia. Già làng Doãn Phú ở thôn Rô, xã Cà Dy, huyện Nam Giang chia sẻ: “Tôi luôn vận động nhân dân để bà con hiểu rõ pháp luật của nhà nước, thứ 2 là tuyên truyền về xóa đói giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới, rồi tuyên truyền con em đảm bảo an toàn giao thông, các vấn đề tranh chấp đất đai, tảo hôn… Mình phải tuyên truyền sâu rộng để bà con ai cũng hiểu được”.

Huyện miền núi Nam Giang có hơn 80% dân số là đồng bào dân tộc thiểu số, tỷ lệ hộ nghèo cao. Trong những năm qua, từ nguồn vốn từ các chương trình mục tiêu quốc gia, địa phương đã xây dựng nhiều dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, giúp người dân phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững. Đến nay, tỷ lệ hộ nghèo toàn huyện đã giảm xuống còn trên 35%. Bà Bhờ Nướch Thị Bích Hiền, Trưởng Phòng Dân tộc huyện Nam Giang khẳng định, đội ngũ già làng, người có uy tín ở địa phương luôn gương mẫu, đi đầu, tích cực tham gia thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia: “Đối với những già làng, người có uy tín tại huyện Nam Giang thì họ phát huy được vai trò trong đoàn kết toàn dân, tham gia cùng địa phương thực hiện các chương tình mục tiêu quốc gia do xã mình làm chủ đầu tư. Các già làng, người có uy tín sẽ nắm được trên địa bàn xã mình có những công trình gì, trước đây và bây giờ có gì thay đổi để họ tuyên truyền người dân không đứng ngoài cuộc, tin vào chính sách của Đảng, Nhà nước để thực hiện hiệu quả các chương trình mục tiêu quốc gia”.

Từ nhiều nguồn vốn, trong đó có nguồn vốn các chương trình mục tiêu quốc gia, trước mùa mưa lũ năm nay, huyện Phước Sơn, tỉnh Quảng Nam đã bàn giao 150 ngôi nhà tái định cư cho người dân sống trong vùng nguy cơ sạt lở núi và lũ quét. Huyện cũng hỗ trợ di dời và cấp đất tái định cư an toàn cho hơn 200 hộ dân theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh. Để có nơi lập làng mới, nhiều già làng, người có uy tín đã tình nguyện hiến đất xây dựng các khu tái định cư, giúp người dân ổn định cuộc sống. Ở nhiều xã vùng cao, những con đường giao thông vào đến tận thôn bản, điện, đường, trường, trạm được đầu tư khang trang có sự đóng góp công sức tuyên truyền, vận động của đội ngũ già làng, người có uy tín. Ông Nguyễn Quảng, Phó Bí thư Thường trực Huyện ủy Phước Sơn cho biết, toàn huyện hiện có 54 người có uy tín trong cộng đồng. Họ chính là những cánh tay đắc lực của Đảng bộ, chính quyền địa phương trong việc thực hiện các chính sách dân tộc, đẩy nhanh tốc độ phát triển kinh tế xã hội, nâng cao đời sống người dân: “Đối với huyện Phước Sơn thì những mục tiêu phấn đấu trong phát triển kinh tế xã hội, thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia, huyện đều công khai xin ý kiến của các già làng, người có uy tín. Từ đó, họ có thể giúp huyện tuyên truyền, vận động người dân thực hiện một cách hiệu quả nhất. Hàng năm, huyện cũng tổ chức gặp gỡ các già làng, người có uy tín, lắng nghe tâm tư nguyện vọng của họ, để cùng họ giải quyết tốt những nhu cầu chính đáng của người dân”.

Tỉnh Quảng Nam hiện có 386 già làng, người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số. Những năm qua, diện mạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số trong tỉnh có nhiều khởi sắc, đời sống người dân từng bước được nâng cao, văn hóa truyền thống của các dân tộc được gìn giữ và phát huy... Những kết quả đó, bên cạnh sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, có đóng góp không nhỏ của đội ngũ già làng, người có uy tín trong cộng đồng các dân tộc thiểu số. Ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết: tỉnh đã tổ chức hàng chục lớp tập huấn, nâng cao kiến thức tuyên truyền, vận động cho đội ngũ già làng, người có uy tín ở cơ sở: “Tôi thấy rằng, ở vùng đồng bào DTTS, người dân họ rất tin tưởng già làng, người có uy tín. Vì vậy, nếu vai trò của già làng, người có uy tín thật sự mẫu mực thì đây là kênh tuyên truyền, vận động bà con hiệu quả nhất. Chúng tôi cũng thường xuyên gặp mặt, biểu dương những tấm gương sáng trong vùng đồng bào DTTS. Qua đó, phát huy vai trò của họ trong việc thực hiện chương trình phát triển kinh tế xã hội, xóa bỏ các hủ tục, gìn giữ, bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào./.”