Hân đhơ cơnh đêêc, bêl đâu apêê ơy choom đọc chữ, năl lêy pay đợ m’ma chr’noh, năl cơnh lêy cha mêêt bhrợ cha, năl zư lêy đợ râu liêm chr’năp đoọng bhrợ du lịch. Truih c’lâng bhrợ tr’xăl nâu căh mưy tươc tơợ râu t’bhlâng âng đhanuôr, năc dzợ bh’nơơn bh’rợ âng râu nhâm mâng, p’zay bhrợ têng âng đợ apêê lính biên phòng - đợ apêê “thầy giáo t’boọ quân hàm t’viêng”, đợ “kỹ sư bhrợ ha rêê đhuôch” đhị k’noong k’tiêc. 

Nậm Ban - Zr’lụ k’tiêc ty chr’năp âng manưih Mảng xoọc đâu năc chr’val Pa Tần, tỉnh Lai Châu. Đhanuôr Mảng coh đâu prang c’moo ăt bhrợ ha rêê đhuôch, ăt choh bhrợ a’bhoo coh ha rêê, ha roo coh ruộng. Hân đhơ cơnh đêêc, ăt bhrợ cha ha dợ cung dzợ ăt đha rưt, apêê mưy năl choh bhrợ cơnh ty ahay, căh năl cơnh choh bhrợ, căh vêy c’năl bh’rợ lêy bhrợ ha cơnh đoọng liêm choom. Lâng, đợ apêê lính coh Đồn Biên phòng Pa Tần ơy chô coh đâu, căh mưy zư lêy têêm ngăn zr’lụ k’noong k’tiêc, năc dzợ pa choom đoọng c’năl bh’rợ, mâng loom lâh mơ ooy pr’ăt tr’mung liêm choom lâh. Thiếu tá Nguyễn Văn Hoàn, cán bộ k’đươi moon đhanuôr, Đồn Biên phòng Pa Tần moon:“Acu căh ơy bhrợ thầy giáo, chuyên môn cung căh vaih, hân đhơ cơnh đêêc, xang bêl lươt dạy, ặt đăn lâng đhanuôr năc cung lêy bhui har. Căh râu choom bhrợ bhiệc ga măc, ha dợ vêy âng đơơng chữ, đhanuôr choom đọc, xrặ hơnh deh bhlâng. Tơợ đêêc đhanuôr vêy ăt liêm nhâm lâh lâng bộ đội biên phòng”.

Lâng mưy manưih thầy giáo đơơng quân hàm t’viêng, đợ lớp pa choom chữ vêy bơơn apêê cán bộ, chiến sĩ bhrợ coh Nậm Ban zâp hi dưm zêng lêy tr’ang đèn lâng p’rá cr’chăng, học bài bhui har. Học viên vêy ngai xọc pluục, vêy ngai bhặ k’coon, cha châu... hân đhơ cơnh đêêc ngai cung p’zay lêy pa choom chữ, apêê năl xoọc đâu cr’liêng chữ căh mưy râu c’năl bh’riêl, năc dzợ c’lâng bhrợ đoọng pr’ăt tr’mung ha y chroo liêm choom lâh mơ ooy pr’ăt tr’mung. Amoó Chìn Thị Với, manưih ting pa choom chữ coh vêêl Nậm Ô moon:“J’niêng bh’rợ coh đhanuôr Mảng zi ơy vaih tơợ ahay ơy, pân đil lêy g’nưm ooy k’diịc bâc bhlâng, năc pr’ăt tr’mung căh choom pa dưr têêm ngăn. Pa choom chữ, pân đil năc vêy bơơn pa choom, ta mooh bâc c’năl bh’rợ đoọng lêy tr’xăl pr’ăt tr’mung, doọ dzợ g’nưm ooy k’diịc cơnh ahay”.

Zâp t’ngay, đợ apêê thầy giáo biên phòng nâu âng đơơng đợ c’năl bh’riêl chô tươc zâp đông. Zâp râu lêy pa choom năc vêy pa dưr bhr’dzang dzung apêê manưih Mảng ting dưr zi lâh đợ râu đha rưt, zr’năh. Hân đhơ cơnh đêêc, pa choom mưy chữ căh ơy zâp, lêy bhrợ đoọng pa dưr pr’ăt tr’mung. Xang nặc, manưih lính biên phòng năc vaih đợ apêê kỹ sư nông nghiệp k’đhơợng cuốc, đh’rưah lâng đhanuôr bhrợ ruộng, bhrợ ha rêê. Apêê pa choom đoọng c’lâng bh’rợ choh ha roo ruộng, bhrợ c’roọl bh’năn b’băn, choh tơơm zanươu, tơơm cha p’lêê, căh dzợ bhrợ ha rêê cơnh ahay. T’cooh Lý Văn Nhậm, Phó Chánh văn phòng Đảng uỷ chr’val Pa Tần đoọng năl:“Đợ c’moo đăn đâu pân đil vêy têêm ngăn zư lêy quyền lợi lâh mơ. Đợ c’moo lăm ahay đhanuôr, lâh mơ năc pân đil vêy pa choom đoọng pháp luật, lâh mơ năc đợ cr’liêng xa nay, pr’ăt tr’mungơcnh xoọc đâu apêê căh lâh năl”.

Đươi vêy râu tr’xăl k’rơ đăh cr’noọ bh’rợ, manưih Mảng coh Lai Châu bêl đâu ơy năl lêy pay m’ma liêm choom, năl lêy bhrợ c’roọl bh’năn, pa câl bh’nơơn pr’đươi liêm crêê lâh. Apêê ơy k’noọ tươc bhiệc bhrợ du lịch vêêl đông, zư lêy đợ râu ty chr’năp ahay đoọng t’pâh ta mooi chô lêy chi ơh. Thượng tá Nguyễn Bình Thắng, Phó Chủ nhiệm Chính trị, Ban k’đhơợng xay Bộ đội Biên phòng Lai Châu moon:“Apêê biên phòng ơy pa zưm prá xay, k’đươi moon đhanuôr, lâh mơ năc bhrợ 4 đh’rưah lâng đhanuôr đoọng zooi đhanuôr pa dưr pr’ăt tr’mung, pa xiêr đha rưt. Azi ơy xay moon đợ tơơm chr’noh lâng pa choom đoọng đăn băn choh ha đhanuôr. Lâng azi ơy bhrợ pa choom chữ đoọng ha pêê căh năl chữ. Xang mưy cr’chăl, tươc đâu c’năl bh’rợ âng đhanuôr ơy pa dưr lâh, pr’đơợ tr’mung âng đhanuôr Mảng ơy vêy đợ pa dưr liêm choom”.

Tơợ đợ c’năl bh’rợ âng apêê lính biên phòng pa choom đoọng, pr’ăt tr’mung âng manưih Mảng coh Nậm Ban - Pa Tần bêl đâu ơy vêy bâc râu pa dưr liêm choom; apêê ơy năl cơnh bhrợ cha t’bil ha ul pa xiêr đha rưt. Truih c’lâng âng apêê ơy lươt bâc râu zr’năh k’đhạp, ha dợ cung liêm pr’hay lâh. Đợ hi dưm xoè r’rộ r’răm coh k’coong ch’ngai Lai Châu dzợ ăt chr’va chi ơh, cơnh râu c’leh bh’rợ liêm pr’hay đoọng ha mưy zr’lụ vêêl đông xoọc tr’xăl zâp t’ngay./.

HÀNH TRÌNH THAY ĐỔI CUỘC SỐNG CỦA NGƯỜI MẢNG LAI CHÂU

Ở vùng biên cương Lai Châu, người Mảng - một trong những dân tộc đặc biệt ít người ở nước ta từng quen với cuộc sống tự cung tự cấp, không chữ, không kỹ thuật, không dám nghĩ đến chuyện đổi thay. Nhưng hôm nay, họ đã biết đọc con chữ, biết chọn giống cây trồng, biết tính toán để làm kinh tế, biết giữ gìn bản sắc để làm du lịch. Hành trình chuyển mình ấy không chỉ đến từ nỗ lực của chính đồng bào, mà còn là kết quả của sự bền bỉ, kiên trì từ những người lính biên phòng – những “thầy giáo quân hàm xanh”, những “kỹ sư nông nghiệp tay ngang” nơi biên giới.

Nậm Ban – vùng đất cổ của người Mảng nay thuộc xã Pa Tần, tỉnh Lai Châu. Đồng bào Mảng nơi đây quanh năm bán mặt cho đất, bán lưng cho trời, gieo trồng trên nương ngô, ruộng lúa. Nhưng càng làm càng nghèo, bởi họ chỉ biết canh tác theo tập quán cũ, không kỹ thuật, không kiến thức, không tính toán hiệu quả. Và rồi, những người lính ở Đồn Biên biên phòng Pa Tần đã đến, không chỉ để giữ gìn an ninh vùng biên, mà còn gieo mầm tri thức, gieo niềm tin vào một cuộc sống tốt đẹp hơn. Thiếu tá Nguyễn Văn Hoàn, cán bộ vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Pa Tần chia sẻ:“Mình chưa được làm thầy bao giờ, hai nữa là chuyên môn chưa có, nhưng sau khi mình đi dạy rồi, sau đó gần bà con thì mình cũng thấy rất là vui. Mình không làm được việc gì to lớn cả, nhưng mình mang được cái chữ, ít nhất là bà con biết đọc, biết viết. Từ đó bà con mới gắn bó hơn với bộ đội biên phòng”. 

Trong vai trò người thầy giáo mang quân hàm xanh, những lớp học xóa mù chữ được các cán bộ, chiến sĩ mở ở Nậm Ban mỗi tối đều sáng ánh đèn và tiếng nói cười, tiếng học bài vui vẻ. Học viên có người tóc đã bạc, người thì địu con, địu cháu sau lưng... nhưng ai cũng say mê học chữ bởi giờ đây họ đã hiểu con chữ không chỉ là tri thức, mà còn là chìa khóa mở ra cánh cửa tương lai tốt đẹp của cuộc sống. Chị Chìn Thị Với, học viên lớp xóa mù ở bản Nậm Ô nói:“Tập tục trong đồng bào Mảng mình có từ xưa rồi, phụ nữ phụ thuộc vào chồng nhiều quá, nên cuộc sống không thể thoải mái được. Học chữ rồi, phụ nữ sẽ được truyền đạt, học hỏi nhiều kiến thức hơn để tự mình thay đổi cuộc sống, không còn phụ thuộc vào người chồng như trước nữa”.

Ngày nối ngày, những “thầy giáo biên phòng” ấy đã mang tri thức mỗi nếp nhà. Mỗi bài học được dạy là một bước chân người Mảng rời xa bóng tối của cái nghèo, cái khó. Tuy nhiên học chữ chưa đủ, cần phải áp dụng để phát triển kinh tế. Thế rồi, người lính biên phòng lại trở thành những “kỹ sư nông nghiệp tay ngang”, cầm cuốc, cùng bà con xuống đồng, lên nương. Họ hướng dẫn cách trồng lúa nước, cách làm chuồng nuôi gia súc, cách trồng dược liệu, trồng cây ăn quả thay vì chỉ làm nương rẫy theo lối cũ. Ông Lý Văn Nhậm, Phó Chánh văn phòng Đảng ủy xã Pa Tần, cho biết:“Những năm gần đây phụ nữ được đảm bảo về quyền lợi hơn. Những năm trước bà con, nhất là phụ nữ được tiếp cận với pháp luật, nhất là những nội dung, cuộc sống hiện đại hơi hạn chế”.

Nhờ sự đổi thay mạnh mẽ trong tư duy, người Mảng ở Lai Châu hôm nay đã biết chọn giống tốt, biết làm chuồng trại, bán sản phẩm đúng nơi, đúng giá. Họ đã nghĩ đến chuyện làm du lịch cộng đồng, giữ gìn bản sắc truyền thống để thu hút khách du lịch. Thượng tá Nguyễn Bình Thắng, Phó Chủ nhiệm Chính trị, Ban chỉ huy BĐBP Lai Châu chia sẻ:“Lực lượng biên phòng đã phối hợp tổ chức tuyên truyền, vận động quần chúng nhân dân, đặc biệt là thực hiện "4 cùng" với bà con và giúp bà con phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo. Chúng tôi đã tham mưu đưa những cây, con giống và hướng dẫn kỹ thuật nuôi trồng cho bà con. Và đặc biệt chúng tôi đã tổ chức dạy chữ cho đối tượng tái mù chữ. Sau một thời gian đến nay nhận thức của bà con cơ bản đã được nâng lên, điều kiện phát triển kinh tế của dân tộc Mảng đã có những bước tiến đáng kể”.

Từ những kiến thức mà những người lính biên phòng trang bị, đời sống của người Mảng ở Nậm Ban – Pa Tần hôm nay đã có nhiều khởi sắc; họ đã biết thi đua làm kinh tế để xoá đói, giảm nghèo. Hành trình mà họ đã đi đầy gian khó nhưng cũng thật đẹp đẽ. Và có lẽ, những đêm xòe rộn ràng nơi non cao Lai Châu sẽ còn ngân vang, như minh chứng sống động cho một vùng quê đang đổi thay từng ngày.../.