Tr’nơớp c’xêê 5, p’răng puih pa bhlâng. T’cooh Đặng Văn Duy, 94 c’moo, ắt coh cr’noon Trung Quán, chr’val Duy Ninh, chr’hoong Quảng Ninh ắt đhị hiên đong đương hang đhí tơợ k’ruung tước. T’ngay n’nâu coh 70 c’moo ahay, t’cooh Duy năc muy coh pazêng chiến sĩ Điện Biên “z’lâh p’răng boo”, guy pháo đha đấc da ding k’coong đơơng pháo tước ooy zr’lụ zâl arọp đhị Điện Biên Phủ. C’moo n’năc t’cooh Duy mơ 24 c’moo, năc Khẩu đội trưởng âng Đại đội pháo 75 ly, Tiểu đoàn 888, Đại đoàn 304 ting pâh zâl arọp abhuy đhị Điện Biên Phủ. Manuyh lính đha đhâm Đặng Văn Duy c’moo n’năc tước ooy zr’lụ zâl arọp abhuy, n’năl ghít râu bhrơợng k’rơ âng bh’rợ tr’zâl lâng arọp đhị ta huung Điện Biên Phủ coh pazêng t’ngay c’xêê 5 k’rơ pa bhlâng.

T’cooh Duy xay truih, đơn vị âng đoo vêy xa nay guy pazêng râu a chăc âng pháo, dưr lướt tước ooy zr’lụ k’tiếc đớc pháo, pháo xang bêl vêy ta guy t’mót năc vêy bộ đội ra lắp. Bh’rợ đơơng âng pháo năc zêng lâng c’rơ âng manuyh, khẩu pháo vêy ta râh pazêng râu a chăc, năc pác đoọng ha pazêng manuyh lính guy, glậc đơơng đha đấc đhr’đấc, z’lâh crâng k’coong, tọm đác. Pháo t’mêê xang ta ra lắp, pazêng zr’lụ pháo vêy ta p’lơớp ghít bhlâng năc đơn vị đoo vêy ta k’dua pa gluh quân. Cơnh đêêc năc pazêng manuyh lính đơơh xơợng đươi, trưah bhlêh pazêng a chăc âng pháo lâng guy gluh cớ. Đơn vị t’mêê tước ooy zr’lụ k’rong ắt, cr’puốt avị coh ba lô căh loon cha năc vêy xa nay đơơng âng pháo tước ooy zr’lụ zâl arọp.

Bêl dưr lướt, Trung đội âng đoo vêy 30 cha năc năc 15 cha năc glậc pháo, 15 cha năc glậc cha răh. Coh cr’chăl zr’năh k’đhap, bộ đội hêê ơy ta béch đươi n’coo am xang n’năc chreh 4 xang n’năc đớc chọ cha răh coh m’pâng am, cơnh đêêc muy cha năc lính bơơn đớ 3 p’nong pháo. T’ngay năc glậc t’mót pháo, ha dum năc glậc pa gluh, bhrợ ta luôn cơnh đêêc coh m’pâng c’xêê, nâu đoo năc bh’rợ g’lớc a rọp đoọng a rọp k’noọ pháo ơy vêy ta đơơng ooy lơơng, bhrợ t’vaih râu c’jệ coh zr’lụ tr’zâl lâng arọp. T’cooh Duy truih: “Bêl gluh t’mót pháo năc zr’năh pa bhlâng tu hầm pháo n’năc, đhị k’tiếc đơc pháo n’năc ađay ơy xăl ooy lơơng, năc ng’bhrợ t’mêê zập râu. Bêl ng’tước coh g’luh bơr, azi năc đơn vị pháo bơơn ting pâh penh coh g’luh tr’nơớp, penh xang 1 g’luh năc đơn vị zi vêy ta moon đhêy lâng đoọng ha pháo 105mm. Bộ Chỉ huy Quân sự k’dua bhrợ bh’rợ ng’đớc năc g’lớc, coh t’ngay năc glụ t’mót pháo, ha dum năc glụ pa gluh”.

Cựu chiến binh Đỗ Xuân Tịch, 95 c’moo, ắt coh tổ dân phố Hữu Nghị, thị trấn Nông Trường Việt Trung, chr’hoong Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình công năc muy coh pazêng chiến sĩ ting pâh tơợ t’ngay tr’nơớp âng bh’rợ zâl arọp abhuy. C’moo 1954, t’cooh Tịch 25 c’moo, năc chiến sĩ âng Đại đội 834, Tiểu đoàn pháo cao xạ 396, Trung đoàn pháo cao xạ 367. T’cooh Đỗ Xuân Tịch bhui har bhlâng bêl bơơn ting pâh pa bhrợ coh Trung đoàn Pháo cao xạ tr’nơớp âng Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ađoo vêy bh’rợ năc manuyh đơơng âng chr’na đha năh, t’ngay năc đơơng avị, ha dum năc đơơng đác ooy zr’lụ pháo zâl arọp. Ađoo grơơ nhool, ta béch, z’lâh bấc ơl bom cha răh âng arọp, z’lâh pazêng zr’lụ pháo zooi đồng đội. T’cooh Tịch hooi đác mắt xay truih, râu ađoo k’pân bhlâng năc đơơng zập cr’puốt avị đác tước ooy zr’lụ zâl arọp năc tước ooy zr’lụ ta bhúch đồng đội chô cha cha xang bêl bấc ơl arọp glâm bom, penh cha răh: “T’mêê tước đơơng avị năc bơơn lêy ooy clung bấc pa bhlâng xe tăng lướt l’lăm, ha dợ arọp năc ta tooi pơng pr’nơng sắt lâng k’đhơợng súng lướt ch’ngóp. Lêy bing clung, đơn vị zi k’nặ đớc súng penh năc xa nay n’đăh piing căh đoọng, k’dua azi đương penh bhuông păr, bh’rợ zâl c’bhuh n’chooh năc âng apêê bộ binh lâng pháo binh, năc xoọc đêêc Trung đoàn đơơh hân ooy pháo binh. Bh’rợ liên lạc n’lơớp năc lâng mật mã năc “ông ở đâu, bò ra ăn lúa”, mơ bơr pêê phút, pháo hêê penh ooy arọp, crêê ooy xe tăng, arọp năc đơơh dưr xó mút”.

Lâng manuyh lính Điện Biên, pazêng c’lát avị cr’puốt bhooh, n’jeh hót năc zêng tr’pác đoọng, căh cậ muy chom x’roong r’veh crâng coh pazêng t’ngay p’răng puyh pa bhlâng năc dưr vaih đợ bh’rợ căh choom ha vil. Z’lâh pazêng râu zr’năh k’đhap, lâng râu k’đhơợng xay ta béch g’lăng pa bhlâng ađoo Tổng chỉ huy - Đại tướng Võ Nguyên Giáp, pazêng apêê lính Ava Hồ bêl ahay grơơ nhool ơy bhrợ t’vaih bh’rợ ga măc chr’năp pa bhlâng.

Đại tá Trần Ngọc Sâm, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Quảng Bình prá xay, coh pazêng t’ngay c’xêê 5 lịch sử n’nâu, cán bộ, đhanuôr, pazêng đoàn thể đhị tỉnh Quảng Bình ơy tước lum lêy, đoọng pr’hêl xay p’căh loom n’năl ơn ooy apêê ơy chrooi đoọng g’lêêh c’rơ, a ham cr’hậu, chêết bil ga măc pa bhlâng âng apêê liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên coh bh’rợ zâl arọp abhuy trôông dzấc acoon manuyh. Đại tá Trần Ngọc Sâm rơơm kiêng, bhuh xoọng pazêng pr’loọng đong liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên t’bhlâng pa dưr truyền thống cách mạng, p’too pa choom k’coon ch’chau t’bhlâng pa bhrợ, học tập liêm choom, ting chroi đoọng ooy xa nay bh’rợ bhrợ pa dưr vel đong ting t’ngay k’bhộ k’van, liêm pr’hay: “Pa dưr cr’noọ xa nay âng chiến thắng Điện Biên Phủ, pazêng lang apêê cựu chiến binh coh tỉnh t’bhlâng zư nhâm mâng lâng pa dưr truyền thống Bộ đội Ava Hồ. Pa dưr cr’noọ xa nay, râu t’bhlâng âng Điện Biên coh bêl ahay, t’bhlâng z’lâh pazêng râu zr’năh k’đhap, đoàn kết, chroi đoọng chr’năp liêm xay bhrợ 2 râu bh’rợ tr’nêng ga măc năc bhrợ pa dưr lâng zư lêy K’tiếc k’ruung Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Zư nhâm mâng bh’nơơn bh’rợ cách mạng năc ahêê ơy bil bấc pa bhlâng aham, cr’hậu năc vêy bơơn pay pa chô, bhrợ pa dưr vel đong, k’tiếc k’ruung ting t’ngay k’bhộ k’van, liêm pr’hay, nhâm mâng”.

70 c’moo ơy lâh, pazêng cr’noọ ooy “56 t’ngay ha dum pếch da ding, bếch coh hầm, đhăn boo, cha avị cr’puốt, aham tr’clai lâng abhị” bhrợ t’vaih chiến thắng Điện Biên Phủ chr’va chr’đhô căh bool dưr bil coh pazêng cr’noọ âng apêê lính bêl ahay - nâu cơy. Đợ apêê linh ơy grơơ k’rơ bhrợ t’vaih lang lịch sử ga măc chr’năp, đoọng ha lang đha đhâm c’mor căh choom ha vil lâng chăp hay, ting t’ngay n’năl chăp lâh mơ pazêng râu đơ chr’năp âng lang k’conh pa bhướp bhrợ t’vaih đoọng./.

Cựu chiến binh Điện Biên Phủ kể chuyện kéo pháo nghi binh

Những người lính từng tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ quê ở tỉnh Quảng Bình đã ở tuổi xưa nay hiếm. Dù tuổi cao, sức yếu nhưng kỷ niệm về “56 ngày đêm khoét núi ngủ hầm, mưa dầm cơm vắt, máu trộn bùn non” chưa bao giờ phai mờ trong ký ức của các cựu chiến binh Điện Biên.

Đầu tháng 5, nắng nóng như đổ lửa. Ông Đặng Văn Duy, 94 tuổi, ở thôn Trung Quán, xã Duy Ninh, huyện Quảng Ninh ngồi bên hiên nhà hóng những cơn gió từ ngoài sông thổi vào. Ngày này 70 năm về trước, ông Duy là một trong những chiến sĩ Điện Biên "vượt nắng thắng mưa", gùi pháo trèo đèo, leo dốc đưa pháo vào mặt trận Điện Biên Phủ. Năm đó ông Duy mới 24 tuổi, là Khẩu đội trưởng thuộc Đại đội pháo 75 ly, Tiểu đoàn 888, Đại đoàn 304 tham gia mặt trận Điện Biên Phủ. Người lính trẻ Đặng Văn Duy năm ấy vào mặt trận, cảm nhận được sức nóng của lòng chảo Điện Biên Phủ những ngày tháng 5 ác liệt. 

Ông Duy kể rằng, đơn vị ông được lệnh gùi các bộ phận pháo, hành quân vào chiếm lĩnh trận địa, pháo sau khi được gùi vào sẽ được bộ đội lắp ráp. Việc vận chuyển pháo hoàn toàn bằng sức người, khẩu pháo được tháo ra từng bộ phận, đặt lên vai từng người lính gùi, vác trèo đèo, băng rừng lội suối. Pháo vừa lắp xong, toàn bộ được ngụy trang cẩn thận thì đơn vị ông lại nhận được lệnh rút quân ra. Thế là những người lính nhanh chóng chấp hành, tháo toàn bộ rồi lại gùi cõng đi bộ trở ra. Đơn vị vừa hành quân ra địa điểm tập kết, nắm cơm trong ba lô còn chưa kịp ăn thì lại có lệnh điều động đưa pháo vào trận địa.

Khi đi hành quân, Trung đội của ông có 30 người thì 15 người khiêng pháo, 15 người vác đạn. Trong gian khó, bộ đội ta đã sáng tạo sử dụng ống tre lồ ô chẻ 4 ra rồi đút đạn vào trong, như vậy một người lính có thể vác được 3 quả đạn pháo. Ngày khiêng pháo vào, đêm vác pháo ra liên tục như vậy hơn nửa tháng, đây là kế nghi binh để giặc nghĩ rằng pháo binh đã rút đi rồi, tạo được tính bất ngờ của trận chiến. Ông Duy kể: “Khi đưa pháo vào thì rất là vất vả vì hầm pháo đó, trận địa pháo đó mình phải chuyển đi chỗ khác rồi, phải làm lại toàn bộ. Khi chiếm lĩnh lần thứ 2 thì chúng tôi là đơn vị pháo được tham gia bắn 1 loạt đầu tiên, bắn xong 1 loạt thì đơn vị tôi được lệnh dừng lại và để cho pháo 105 mm. Bộ Chỉ huy Quân sự cho làm công tác gọi là nghi binh, cứ ngày thì khiêng pháo đi vào, đêm thì khiêng pháo ra”.

Cựu chiến binh Đỗ Xuân Tịch, 95 tuổi, ở tổ dân phố Hữu Nghị, thị trấn Nông Trường Việt Trung, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình cũng là một trong những chiến sĩ tham gia từ những ngày đầu của chiến dịch. Năm 1954, ông Tịch 25 tuổi, là chiến sĩ của Đại đội 834, Tiểu đoàn pháo cao xạ 396, Trung đoàn pháo cao xạ 367. Ông Đỗ Xuân Tịch rất vinh dự khi được tham gia vào Trung đoàn Pháo cao xạ đầu tiên của Quân đội Nhân dân Việt Nam. Ông có nhiệm vụ làm “anh nuôi”, ngày tiếp tế cơm, đêm tiếp tế nước vào trận địa pháo. Ông dũng cảm mưu trí, đi giữa mưa bom bão đạn, vượt qua từng trận địa pháo tiếp sức cho đồng đội. Ông Tịch rưng rưng kể lại, điều lo sợ nhất là mang đủ phần cơm nước vào trận địa nhưng đến nơi lại thiếu vắng đồng đội trở về ăn cơm sau những loạt mưa bom bão đạn của quân thù. “Vừa đem cơm vào thì chứng kiến thấy tận mắt nhìn xuống cách đồng thì xe tăng đi trước, còn bộ binh hắn đội mũ sắt và bồng súng cứ đi lom khom. Nhìn đen cả cánh đồng, đơn vị chúng tôi định đặt súng bắn ngang nhưng mà lệnh trên không cho nhiệm vụ là bắn máy bay, còn đánh đó là bộ binh và pháo binh thì giữa lúc đó Trung đoàn vội vì cho pháo binh. Cách liên lạc bí mật với mật mã là “ông chủ ở đâu, bò ra ăn lúa”, chỉ mấy phút sau, pháo ta bắn vào, trúng xe tăng, địch rút lui.

Với người lính Điện Biên, những nắm cơm muối, điếu thuốc chia nhau, hay bát canh rau rừng trong ngày nắng như thiêu như đốt đã trở thành kỷ niệm khó quên. Vượt qua tất cả, bằng sự lãnh đạo tài tình của người Tổng chỉ huy - Đại tướng Võ Nguyên Giáp, những người lính Cụ Hồ năm ấy kiên cường, bất khuất đã làm nên lịch sử.

Đại tá Trần Ngọc Sâm, Chủ tịch Hội Cựu chiến binh tỉnh Quảng Bình cho biết, những ngày tháng 5 lịch sử này, cán bộ, nhân dân, các đoàn thể tại tỉnh Quảng Bình đến thăm, tặng quà bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với những cống hiến, hy sinh to lớn của các liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên trong công cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc. Đại tá Trần Ngọc Sâm mong muốn, thân nhân các gia đình liệt sĩ, chiến sĩ Điện Biên tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng, giáo dục con cháu noi gương lao động, học tập tốt, góp phần vào sự nghiệp xây dựng, phát triển quê hương ngày càng giàu đẹp, văn minh. “Phát huy tinh thần của chiến thắng Điện Biên Phủ, các thế hệ cựu chiến binh trong tỉnh tiếp tục giữ vững và phát huy bản chất truyền thống Bộ đội Cụ Hồ. Nêu cao ý chí, quyết tâm của Điện Biên năm xưa, nỗ lực cố gắng vượt qua mọi khó khăn, thử thách, đoàn kết, đóng góp tích cực vào thực hiện 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bảo vệ vững chắc thành quả cách mạng mà chúng ta đã hy sinh biết bao xương máu mới giành lại được, xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp, văn minh”.

70 năm trôi qua, những ký ức về “56 ngày đêm khoét núi ngủ hầm, mưa dầm cơm vắt, máu trộn bùn non” làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ vang vọng chưa bao giờ phai mờ với những người lính ngày ấy- bây giờ. Những người lính bình dị mà anh dũng đã làm nên những trang sử chói lòa, để thế hệ trẻ mãi mãi khắc ghi và tự hào, càng thấy quý giá hơn những giá trị mà thế hệ cha ông gây dựng./.