X’rịa c’moo 2020, da ding Tà Bang, chr’val Hướng Sơn leh cr’đooh tơợ g’luh boo ngân, tu cơnh đêêc vel đong ơy bhrợ zr’lụ ặt t’mêê RaLy – Rào đoọng đhanuôr chô tơơi ặt, xó tơợ zr’lụ cr’pân.  Zr’lụ ặt t’mêê âng UBND chr’val Hướng Sơn bhrợ c’la k’rong bhrợ lâng đhăm k’tiếc choh bhrợ 45 đhr’nong đong đoọng ha 45 pr’loọng đhanuôr chô ặt. Dự án bhrợ xang bêl c’xêê 8/2021, pazêng đợ zên bhrợ têng đong ặt, đác ch’ngaach, c’lâng bê tông lâng ra li k’tiếc, … nắc 6,7 tỉ đồng. Cơnh lâng pazêng đong ặt vêy đợ zên k’rong bhrợ 6,5 tỉ đồng. Đợ c’bhuh bh’rợ mơ dzợ cơnh c’lâng p’rang lâng điện ang năc pay tơợ zên âng vel đong. Đhơ cơnh đêêc, bêl choh bhrợ xang, đoọng đhanuôr moọt ặt năc 2 pr’loọng vêy chô ặt, 43 pr’loọng lơơng năc rách chô ooy vel ty.

T’cooh Hồ Văn Xể, muy pr’loọng đhanuôr ặt ma mông đhị zr’lụ ặt t’mêê nâu đoọng năl, pr’loọng đong t’cooh ặt đhị vel Ngồn Rào, toor zr’lụ k’tiếc hr’lang năc bơơn vel đong k’dua đhấc ặt ooy t’mêê. T’cooh lâng đhanuôr lơơng xó tơợ vel n’ty đấc ặt coh zr’lụ t’mêê lâng bơơn ta đoọng đong ặt ơy ta bhrợ xang. Đhơ cơnh đêêc, tơợ muy cr’chăl ặt coh đong xây căh têệm ngăn bh’nơơn, pleng boo đác moọt ooy đong, chr’tôp tôn năc k’đặ tu cơnh đêêc bêl pleng boo đhí nắc k’rang đong tân jâh, păr chr’tốp. Pr’loọng đong năc choh pa xoọng 1 đong ặt k’tứi đăh hoọng đoọng bhrợ đong za nêệ. “Acu ặt coh đâu năc vêy nhà nước choh bhrợ đoọng đong ặt ha dợ k’tiếc bhrợ căh ơy vêy. Rau bơr dzợ nắc coh đâu ha dang boo đhí nắc đong ặt căh tệêm ngăn, chr’tốp tôn lalâh k’đặ, mơ chu boo đhí nắc k’nặ tân jơh, k’pân lêy, đong cơnh đâu căh choom ặt”.

P’căn Hồ Thị Hoa đoọng năl, tơợ bêl pa đớp đong ặt đhị zr’lụ t’mêê, apêê pr’loọng đong nắc moọt ặt căh đanh, apêê văl cớ ooy vel ty. P’căn Hồ Thị Hoa đoọng năl cớ, pazêng t’ngay boo đhí, k’pân hr’lang k’tiếc, pr’loọng năc chô ặt coh đhăm t’mêê, xang nắc chô cớ ooy đong ty ặt ma mông đoọng buôn. “Nhà nước k’rang choh đoọng muy đhr’nong đong ặt đhị đhăm t’mêê g’đech boo tuh. Ha dợ, đhị ặt t’mêê nâu lưm bấc k’đhap k’ra nắc pr’loọng đong zi văl cớ ooy đong ặt ty. Nâu kêi bêl pleng boo đhí nắc a zi chô ặt coh đong t’mêê, cơnh c’xu nắc ặt coh đong n’ty, tu coh đong ty đăn lâng ruộng ha rêê, coh đêêc căh vêy k’tiếc bhrợ cha”.

Chính quyền vel đong ơy bấc chu k’dua đhanuôr moọt ặt ooy đhăm ặt t’mêê, ha dợ đhanuôr năc căh tộ chô, kiêng ặt coh đong n’ty. T’cooh Lê Quang Thuận, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Hướng Hóa đoọng năl, bhiệc bhrợ têng zr’lụ ặt t’mêê năc leh tơợ kiêng đươi âng đhanuôr zr’lụ hr’lang. Đhơ cơnh đêêc, bêl bhrợ têng xang, đhanuôr năc căh tộ chô ặt bhrợ ha chính quyền lưm bấc k’đhap k’ra. Ting cơnh t’cooh Thuận, zr’lụ chô ặt t’mêê căh vêy k’tiếc bhrợ cha, căh vêy k’tiếc bhrợ c’rọol bh’năn, zr’lụ bhrợ cha âng đhanuôr ch’ngai tơợ zr’lụ ặt tu cơnh đêêc hân noo p’răng nắc đhanuôr ặt đhị đong n’ty đoọng buôn pa bhrợ ta têng, b’băn r’rơơi, hân noo boo nắc chô ặt coh đong ặt t’mêê. Xoọc đâu, chr’hoong nắc xay moon cớ, k’dua đhanuôr chô ặt coh đhăm t’mêê ha dợ năc bh’cộ chr’hoong, chr’val cung căh năl cơnh bhrợ dzợ, ha dợ pa ép đhanuôr cung căh choom. “Năc bêl hân noo boo đhanuôr vêy chô ặt coh đhăm t’mêê, ha dợ t’ngay c’xu năc đhanuôr ặt coh đong ty đoọng buôn bhrợ cha. Chr’hoong cung k’đươi moon chr’val xay moon lâng đhanuôr chô ặt coh đhăm t’mêê. Sở Nông nghiệp ơy pa zưm lâng chr’hoong, chr’val cha mêệt lêy đoọng vêy cơnh k’đươi moon lâng zooi đhanuôr tệêm ngăn đhị ặt ma mông đanh đươnh coh zr’lụ ặt t’mêê âng da ding Tà Bang, vel RaLy-Rào”./.

Vì sao dân không chịu vào ở khu tái định cư Ra Ly -Rào?

Khu tái định cư Ra Ly - Rào, ở xã Hướng Sơn, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị được xây dựng vào đầu năm 2021 với tổng kinh phí hơn 6,5 tỉ đồng nhằm di dời khẩn cấp 45 hộ dân Vân Kiều ở vùng sạt lở dưới chân núi Tà Bang đến định cư. Tuy nhiên, hiện chỉ có 2 hộ dân đến đây sinh sống, số hộ còn lại đến rồi về làng cũ, dẫn đến tình trạng nhà cửa và trường học bỏ hoang, xuống cấp, gây lãng phí nghiêm trọng.

Cuối năm 2020, núi Tà Bang, xã Hướng Sơn xuất hiện vết nứt dài sau đợt mưa lớn, nên địa phương đã xây dựng khu tái định cư RaLy -Rào để di dời các hộ dân ở trong phạm vi nguy hiểm. Khu tái định cư do UBND xã Hướng Sơn làm chủ đầu tư với quy mô xây dựng 45 căn nhà dành cho 45 hộ dân. Dự án hoàn thành vào tháng 8/2021, tổng kinh phí xây nhà, hệ thống nước sạch, đường bê tông và san lấp… là 6,7 tỉ đồng. Riêng hợp phần nhà ở có tổng mức đầu tư 6,5 tỷ đồng. Một số hợp phần còn lại như hạ tầng giao thông và điện lưới lấy nguồn từ ngân sách địa phương.Tuy nhiên, khi xây dựng xong, đưa dân vào ở thì chỉ 2 hộ ở lại, 43 hộ thì trở về làng cũ. 

Ông Hồ Văn Xể một hộ dân sinh sống tại khu tái định cư này cho biết, gia đình ông ở thôn Ngồn Rào, cạnh khu vực xảy ra sạt lở đất nên được địa phương vận động di dời. Ông cùng gia đình rời làng, lên khu tái định cư và được cấp cho ngôi nhà đã xây sẵn ở đây. Tuy nhiên, sau một thời gian ở ngôi nhà xây không đảm bảo chất lượng, trời mưa nước chảy vào nhà, mái tôn thì mỏng nên khi mưa gió cả nhà lo bị bay mái. Gia đình phải dựng thêm 1 ngôi nhà nhỏ ở phía sau để làm bếp nấu nướng và sinh hoạt. “Tui ở đây là nhà nước có xây nhà rồi nhưng đất đai chỗ này chưa có đất sản xuất. Thứ hai nữa là ở đây nếu nhà cửa mà có gió bão là chưa đảm bảo vì tôn lợp nhà quá mỏng, mỗi lần có gió bão là nó giật rầm rầm, ở không được”.

Bà Hồ Thị Hoa cho biết sau khi nhận bàn giao nhà ở khu tái định cư, các gia đình chỉ vào ở được thời gian ngắn là khăn gói quay trở về nơi ở cũ. Bà Hồ Thị Hoa cho biết thêm, vào những tháng mưa gió, sợ sạt lở, gia đình mới lên khu tái định cư, xong sẽ về nhà cũ để sinh sống làm ăn cho tiện. “Nhà nước quan tâm cấp cho một ngôi nhà ở khu tái định cư để tránh bão lũ. Tuy nhiên, ở khu tái định cư gặp khó khăn nên gia đình quay về làng. Bây giờ những lúc mưa bão thì gia đình lên đó ở, còn lúc nắng ráo thì gia đình về lại nơi cũ vì ở đây gần ruộng nước của bà con, trên đó không có đất sản xuất”.

Chính quyền địa phương đã nhiều lần vận động người dân vào khu tái định cư, nhưng người dân nhất quyết ở lại chỗ cũ. Ông Lê Quang Thuận, Phó Chủ tịch UBND huyện Hướng Hóa cho biết, việc xây dựng khu tái định cư xuất phát từ nhu cầu và nguyện vọng của người dân vùng sạt lở và lũ quét. Tuy nhiên, khi xây xong khu tái định cư, người dân lại không chịu vào ở khiến chính quyền địa phương rất lúng túng. Theo ông Thuận, khu vực tái định cư không có đất sản xuất, không có đất làm chuồng trại, khu vực sản xuất của các hộ dân xa khu tái định cư nên vào mùa nắng các hộ dân vẫn ở nơi ở cũ để thuận tiện trong việc sản xuất, chăn nuôi.  Hiện nay huyện tiếp tục công tác tuyên truyền, vận động để đồng bào về khu tái định cư lãnh đạo huyện, xã cũng không còn cách nào hơn và cũng không thể ép dân được. “Chỉ có trong mùa mưa bão bà con mới tập trung ở khu tái định cư, còn không mưa bão thì vẫn ở lại chỗ cũ để sản xuất. Huyện cũng chỉ đạo cho xã để tuyên truyền vận động bà con vô ở khu tái định cư mới. Sở Nông nghiệp đã phối hợp với huyện và xã lên kiểm tra để có phương án tiếp tục vận động và hỗ trợ giúp đưa bà con vô chỗ ở cố định, định cư lâu dài ở khu vực khu tái định cư của núi Tà Bang, thôn Ra Ly-Rào”./.