Hân đhơ cơnh đêêc, bêl xay bhrợ dự án dzợ bâc rau zr’năh k’đhap năc đơơh ng’bhr’lậ pa liêm đoọng bh’rợ xay bhrợ đh’rưah rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil năc la lua liêm choom lâng nhâm mâng

Dự án 8 năc dự án la lay ooy rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh lâng pân đil coh tr’nơơp vêy ta xay bhrợ coh muy Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng K’tiêc k’ruung, xay p’căh rau k’rang lêy k’rơ bhlâng âng Đảng lâng Nhà nước. Xang k’nặ 5 c’moo xay bhrợ (cr’chăl c’moo 2021 - 2025), dự án ơy vêy bâc rau liêm choom. Bh’rợ k’đhơợng xay lâng xay bhrợ năc vêy ta bhrợ đơơh lâng bh’rợ bhrợ t’vaih Ban K’đhơợng xay Dự án tơợ Trung ương tươc ooy cấp tỉnh. Trung ương ơy bhrợ 17 bha ar bha tơ pa choom lâng bhrợ bh’rợ ch’mêệt lêy, đơơh loon bhr’lậ pa liêm đợ rau zr’năh k’đhap.

Đợ zên đoọng xay bhrợ Dự án vêy ta k’rong k’nặ 2 r’bhâu tỷ đồng, bâc bhlâng năc tơợ zên prặ âng Trung ương. Bâc cr’noọ xa nay bha lâng âng dự án cơnh bhrợ t’vaih “Tổ truyền thông bhươl cr’noon”, “Địa chỉ liêm loom”, “Câu lạc bộ Thủ lĩnh âng rau tr’xăl” lâng Pa dưr rau liêm choom coh bh’rợ tr’nêng ha cán bộ pân đil manuyh acoon coh ơy crêê cơnh lâng z’lâh cơnh cr’noọ xa nay, vêy đợ cr’noọ bh’rợ vêy ta xay bhrợ liêm choom bâc lâh bơr chu. Cơnh bh’rợ “Địa chỉ mâng loom” ơy pa dưr rau liêm choom, vêy cơnh cậ năc ơy zooi apêê pân juyh coh pazêng xa nay crêê tươc ooy rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil.

Đh’rưah lâng bh’nơơn bh’rợ ơy choom bơơn bhrợ, bh’rợ k’rong xa nay bh’rợ rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil coh pazêng dự án âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiêc k’ruung coh zr’lụ đhanuôr acoon coh laang da ding k’coong năc dzợ lum bấc rau căh ơy liêm choom năc đơơh vêy ng’prá xay ta nih đha nâng. Rau đêêc năc căh liêm choom ooy bh’rợ pac đoọng lâng đươi ngân sách vel đong; zr’năh k’đhap coh bh’rợ ng’năl manuyh lâng ng’xay bhrợ xa nay bh’rợ. Ba bi cơnh pazêng Tổ truyền thông bhươl cr’noon vel đong năc vêy ta bhrợ t’vaih, tập huấn xa nay năc bh’rợ bha lâng tu zên prặ ng’zooi m’bứi bhlâng. Rau đâu la lay cơnh lâng cr’noọ xa nay âng báo cáo rau liêm choom, ty xay moon k’rơ ooy bh’rợ ng’zooi ooy zên prặ đoọng pazêng tổ chức cộng đồng pa bhrợ liêm choom. Bh’rợ ta đang moon xã hội ting xay bhrợ đoọng k’rong p’xoọng zên prặ năc công dzợ bâc rau zr’năh k’đhap, căh ơy crêê cơnh cr’noọ cr’niêng.

Ooy pazêng rau căh liêm choom coh bh’rợ xay bhrợ đh’rưah ooy rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil ooy pazêng dự án n’lơơng, Tiến sĩ Phạm Thái Hưng, chuyên gia xay moon ooy chính sách năc prá xay: Dự án 8 vêy chr’năp pa bhlâng, pazêng bha ar bha tơ pa choom tơợ pazêng bộ, ngành Trung ương lâng vel đong ooy bh’rợ xay bhrợ pazêng dự án, dự án k’tứi n’lơơng coh Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiêc k’ruung năc căh ơy la lua prá xay zập ghít ooy xa nay rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil:

“Coh pazêng k’nặ 200 chỉ số xay bhrợ âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiêc k’ruung, vêy tươc 71 chỉ số ta đang moon năc ng’pac t’đui ooy rau ma mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil, năc coh rau la lua cậ năc bêl bhrợ têng dzợ bâc rau zr’năh k’đhap. Rau đâu bhrợ ha bh’rợ tr’nêng pa dưr rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil coh zr’lụ đhanuôr acoon coh tỵ ơy zr’năh k’đhap, năc dưr k’đhap lâh mơ đoọng xay bhrợ crêê cơnh cr’noọ xa nay chr’năp âng k’tiêc k’ruung xay moon”.

Công ting cơnh Tiến sĩ Phạm Thái Hưng, đoọng pa dưr rau liêm choom coh xa nay bh’rợ k’rong xay đh’rưah rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil nhâm mâng cơnh cr’noọ xa nay rau ma mơ mr’cơnh ooy rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil âng Nghị quyết 88 Quốc hội lâng Xa nay bh’rợ chr’năp âng k’tiêc k’ruung vêy ta xay bhrợ ta nih đha nâng, năc đơơh vêy tr’xăl k’rơ bhlâng coh bh’rợ ng’xay bhrợ. Coh đêêc năc choom k’rong đh’rưah xa nay rau ma mơ mr’cơnh bhlưa pân juyh pân đil coh pazêng dự án lâng dự án k’tứi âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng K’tiêc k’ruung. Rau đâu xay moon ng’pa choom ghít bhlâng ooy cơ chế ngân sách lâng bh’rợ ng’bhrợ tơợ pazêng bộ, ngành k’đhơợng xay bhrợ têng dự án, lâng rau k’đhơợng xay zazum tơợ Văn phòng k’đhơợng xay Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiêc k’ruung lâng Uỷ ban Acoon coh. Năc đơơh xăl t’mêê bh’rợ pa dưr rau k’đhơợng bhrợ; xăl tơợ t’ngay tập huấn căh lâh đanh tươc ooy bh’rợ pa dưr rau liêm choom t’đui ooy cr’chăl xay bhrợ, t’bhlâng pa dưr rau la lua lâng kinh nghiệm. Lâh n’năc, năc t’bhlâng xay truih đươi ooy bhươl cr’noon; Xay moon cớ rau bha lâng âng bh’rợ k’rong bhrợ lâng t’bhlâng k’đhơợng xay lâng bhrợ t’bhưah pazêng bh’rợ h’cơnh choom liêm choom.

Bh’rợ bhr’lậ pa liêm pazêng rau căh liêm choom năc căh muy pa dưr rau liêm choom coh bh’rợ tr’nêng âng Dự án 8 ting n’năc năc dzợ xa nay bha lâng đoọng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng K’tiêc k’ruung zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong năc la lua xay bhrợ liêm choom cr’noọ xa nay zazum ooy bh’rợ pa dưr nhâm mâng lâng ma mơ, doọ ngai ta ha vil./.

LỒNG GHÉP GIỚI TRONG CÁC DỰ ÁN THÀNH PHẦN THUỘC CHƯƠNG TRÌNH MTQG PHÁT TRIỂN KT-XH VÙNG ĐỒNG BÀO DTTS&MN: NHỮNG VẤN ĐỀ CÒN TỒN TẠI

Chương trình Mục tiêu Quốc gia Phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) giai đoạn 2021-2030, đặc biệt là Dự án 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp bách cho phụ nữ và trẻ em" đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong nhận thức và đời sống của phụ nữ vùng DTTS. Tuy nhiên, qua quá trình triển khai dự án còn nhiều vấn đề tồn tại, thách thức cần được nhìn nhận và giải quyết để việc lồng ghép giới thực sự hiệu quả và bền vững

Dự án 8 là dự án đặc thù về giới đầu tiên nằm trong một Chương trình Mục tiêu Quốc gia, thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước. Sau gần 5 năm triển khai (giai đoạn 2021-2025), dự án đạt được nhiều kết quả tích cực. Công tác quản lý và tổ chức thực hiện được triển khai sớm với việc thành lập Ban Điều hành Dự án từ Trung ương đến cấp tỉnh. Trung ương đã ban hành 17 văn bản hướng dẫn và tổ chức kiểm tra, xử lý vướng mắc kịp thời.

Nguồn lực tài chính thực hiện Dự án 8 được huy động gần 2 nghìn tỷ đồng, chủ yếu từ ngân sách Trung ương. Nhiều chỉ tiêu cốt lõi của dự án như thành lập “Tổ Truyền thông cộng đồng”, “Địa chỉ tin cậy”, “Câu lạc bộ Thủ lĩnh của sự thay đổi” và Nâng cao năng lực cho cán bộ nữ dân tộc thiểu số đạt và vượt kế hoạch, có chỉ tiêu đạt gấp hơn hai lần. Như mô hình  "Địa chỉ tin cậy" đã phát huy hiệu quả, thậm chí giúp đỡ cả nam giới trong các vấn đề liên quan đến giới.

Bên cạnh kết quả đạt được, việc lồng ghép giới trong các dự án thành phần của Chương trình Mục tiêu Quốc gia vùng DTTS&MN vẫn đối mặt với nhiều "điểm nghẽn" cần được nhìn nhận thẳng thắn. Đó là hạn chế trong phân bổ và sử dụng ngân sách địa phương; khó khăn trong xác định đối tượng và triển khai nội dung; bất cập trong công tác tập huấn nâng cao năng lực; hạn chế trong lồng ghép giới vào các dự án thành phần khác.

Đối với hạn chế trong phân bổ và sử dụng ngân sách địa phương, dù Bộ Tài chính đã có Thông tư 55 nhằm tạo cơ chế để địa phương bố trí ngân sách cho Dự án 8 nhưng do nguồn thu còn hạn hẹp nên không đáp ứng được nhu cầu dự án. Điển hình như các Tổ Truyền thông cộng đồng địa phương đã được thành lập, tập huấn nội dung nhưng hoạt động yếu vì nguồn kinh phí hỗ trợ ít. Điều này đi ngược lại tinh thần của báo cáo nghiên cứu khả thi, vốn nhấn mạnh việc tạo điều kiện về kinh phí để các tổ chức cộng đồng hoạt động hiệu quả. Hoạt động xã hội hóa để huy động thêm ngân sách cũng còn nhiều khó khăn, chưa đạt được như kỳ vọng.

Về những hạn chế trong lồng ghép giới vào các dự án thành phần khác, Tiến sĩ Phạm Thái Hưng, chuyên gia tư vấn chính sách cho biết: Dù Dự án 8 có vai trò quan trọng, nhưng các văn bản hướng dẫn từ các bộ, ngành Trung ương và địa phương đối với việc thực hiện các dự án, tiểu dự án thành phần khác trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia chưa thực sự chú ý đến vấn đề lồng ghép giới một cách đầy đủ.

“Trong số gần 200 chỉ số đầu ra của Chương trình MTQG, có đến 71 chỉ số yêu cầu cần có phân loại theo giới tính, nhưng việc thực hiện trong thực tế vẫn còn thách thức. Điều này khiến cho nhiệm vụ thúc đẩy bình đẳng giới trong vùng đồng bào dân tộc, vốn đã rất phức tạp, lại càng khó đạt được mục tiêu như Chiến lược quốc gia đề ra”.

Cũng theo Tiến sĩ Phạm Thái Hưng, để thúc đẩy hiệu quả lồng ghép giới, đảm bảo các mục tiêu về bình đẳng giới của Nghị quyết 88 Quốc hội và Chiến lược quốc gia được thực hiện một cách thực chất, cần có những thay đổi căn bản trong cách tiếp cận. Trong đó cần lồng ghép giới vào tất cả các dự án và tiểu dự án của Chương trình Mục tiêu Quốc gia. Điều này đòi hỏi hướng dẫn cụ thể về cơ chế ngân sách và cách làm từ các bộ, ngành chủ trì thực hiện dự án, với sự điều phối chung từ Văn phòng điều phối Chương trình MTQG và Ủy ban Dân tộc. Cần đổi mới công tác nâng cao năng lực; chuyển từ tập huấn ngắn ngày sang phương pháp nâng cao năng lực theo quá trình, chú trọng tính thực tiễn và kinh nghiệm. Ngoài ra, cần tăng cường truyền thông dựa vào cộng đồng; Xác định lại trọng tâm đầu tư và tiếp tục duy trì và mở rộng các mô hình hiệu quả.

Việc giải quyết những tồn tại này không chỉ là nâng cao hiệu quả hoạt động của Dự án 8 mà còn là yếu tố then chốt để Chương trình Mục tiêu Quốc gia vùng DTTS&MN thực sự đạt được mục tiêu tổng thể về phát triển bền vững và công bằng, không để ai bị bỏ lại phía sau./.