Đhị pr’đơợ nâu, Dự án 8 - “Bhrợ têng liêm ma mơ pân jưih pân đil lâng bhrợ pa liêm đợ bhiệc đâh hân lâng pân đil, p’niên k’tứi” âng xa nay bh’rợ k’tiêc k’ruung pa dưr pa xơc pr’ăt tr’mung zr’lụ đhanuôr acoon coh k’coong ch’ngai cr’chăl c’moo 2021-2030, năc ơy p’căh liêm ghit bh’rợ năc mưy pr’đơợ gung dưr k’rơ. Lâng đợ râu liêm choom nâu ơy bơơn bhrợ p’căh, bhiệc pa dưr liêm choom lâng t’bhưah zr’lụ vaih mưy bh’rợ đâh hân, đoọng bhrợ pa dưr râu tr’xăl zâp prang lâng nhâm mâng

Dự án 8 ơy xay bhrợ bâc bh’rợ liêm choom, glặp lâng pr’ăt tr’mung coh zâp vel đông, đơơng chô bâc râu chr’năp liêm.

Lâng bh’rợ truyền thông, pa dưr dal c’năl bh’rợ, zâp Câu lạc bộ “Bha lâng âng râu tr’xăl” lâng “Tổ truyền thông đhị vel đông” năc vaih đợ apêê bhrợ clan bhưah đăh c’năl bh’rợ. Ooy zâp g’luh sinh hoạt, sân khấu hoá, prá xay lâng bơr p’rá (p’rá a’duôn lâng p’rá acoon coh), đợ cr’liêng xa nay đăh liêm ma mơ pân jưih pân đil, râu căh liêm crêê âng tr’pay căh tươc c’moo lâng crêê đhi noo bhuh xoọng, tr’vay tr’lin coh pr’loọng đông ơy lươt moot đhộ coh đhanuôr. Cơnh đhị vel Chùa (Quảng Trị) căh cậ Huổi Ho (Điện Biên), đhr’năng tr’pay căh tươc c’moo lâng crêê đhi noo bhuh xoọng ơy pa xiêr liêm ghit, bâc p’niên n’đil bơơn p’too p’zương chô cớ ooy trường, chrooi pa xoọng lơi jợ cr’noọ bh’rợ k’đị pân đil. A’đhi Hồ Thị Bảy coh vel Chùa, chr’val Hiếu Giang, Quảng Trị moon:

“G’luh prá xay bêl đâu zooi đoọng ha cu năl liêm ghit lâh mơ, cung cơnh năl zư lêy c’la đay. Năl cơnh lêy g’đach đợ râu căh liêm crêê coh pr’ăt tr’mung đoọng lêy ặt ma mung liêm crêê lâh. Ooy đâu acu cung năl dzợ p’niên lêy t’bhlâng học tập, oó đâh tr’kiêng. Acu cung rơơm đhị g’luh prá xay nâu vêy zooi đoọng bâc râu chr’năp liêm căh mưy đoọng ha cu năc dzợ đoọng ha zâp apêê pr’zợc”.

Lâng bh’rợ zooi đoọng bhrợ cha, Dự án ơy bhrợ pa dưr zâp tổ pa zưm bhrợ têng cha, bh’rợ vặ zên p’đhiêr, pa choom đoọng bh’rợ tr’nêng lâng p’têêt pa zưm thị trường pa câl đoọng ha pân đil. Tơợ bhiệc băn a’ọc tăm vel đông, băn bé, choh tơơm zanươu, tươc taanh n’đoo a’dooh ty chr’năp căh cậ du lịch vel đông, pân đil ơy vêy pa xoọng zên bơơn bhrợ têêm ngăn. Bhiệc nâu căh mưy zooi đoọng pa xiêr đha rưt, pa dưr dal pr’ăt tr’mung năc dzợ pa dưr pr’ăt pr’dzoọng, p’rá xa nay âng pân đil coh pr’loọng đông lâng đhanuôr, pa xiêr bhiệc lêy g’nưm ooy đăh kinh tế.

Bh’rợ zooi đoọng pân đil lâng p’niên lưm tr’mung zr’năh k’đhạp: Xa nay bh’rợ “K’căn pay băn zư”, zooi đoọng học bổng, thẻ bảo hiểm y tế căh cậ bhrợ pa dưr “đhr’nông đông da dô k’er” ơy vaih đhị lêy za nươr nhâm mâng đoọng ha đợ apêê lưm zr’năh k’đhạp. Zâp xa nay bh’rợ nâu bhrợ p’căh râu liêm chr’năp, zooi pân đil lâng p’niên vêy pa xoọng pr’đơợ dưr zi lâh zr’năh k’đhạp, pa zưm đh’rưah lâng pa dưr pa xơc.

Bh’rợ pa dưr dal đhr’năng bh’rợ ha cán bộ Hội lâng đhanuôr: Zâp khoá pa choom đăh bh’rợ prá xay, k’đhơợng zư dự án, lâng đươi dua công nghệ thông tin ơy ra văng đoọng ha c’bhuh cán bộ Hội lâng zâp apêê bh’cộ bha lâng zâp đhr’năng bh’rợ đoọng zư lêy, pa dưr pa xơc lâng t’bhưah zâp xa nay bh’rợ. Bhiệc 100% Hội Liên hiệp pân đil coh vel đông đhị zâp chr’val k’noong k’tiêc Lào Cai ơy ra văng đoọng máy tính, máy in năc mưy râu chr’năp liêm p’căh đoọng ha râu tr’xăl đắh bh’rợ Hội, pa dưr liêm choom bh’rợ tr’nêng.

Đoọng zâp bh’rợ lêy bhrợ tơợ Dự án 8 t’bhlâng pa dưr liêm choom lâng clan bhưah, ting cơnh pr’căn Nguyễn Thị Minh Hương, phó Chủ tịch Hội Liên hiệp pân đil Việt Nam, zâp cấp hội bêl xay bhrợ lêy ta luôn xay moon, pa zưm pr’lưch, pa chô kinh nghiệm tơợ zâp bh’rợ tr’nêng đoọng năl ghit râu c’rơ, đhưr. Tơợ đêêc, bhrợ liêm ghit c’lâng xa nay lâng tài liệu pa choom đoọng ha zâp xa nay bh’rợ, bhrợ pr’đơợ liêm buôn đoọng ha bhiệc lêy đươi bhrợ đhị zâp vel đông lơơng. Lâh mơ, lêy k’rong ooy bhiệc pa choom liêm ghit đăh đhr’năng k’đhơợng zư, prá xay, lêy cha mêêt lâng xay moon đoọng ha cán bộ zâp cấp, lâh mơ năc cán bộ vel đông lâng zâp tổ prá xay coh đhanuôr. Lêy pa dưr bh’rợ bha lâng âng đhanuôr, têêm ngăn pân đil lâng đhanuôr coh vel đông năc đợ apêê lêy cha mêêt pâh bhrợ ooy zâp đăh bh’rợ âng dự án, tơợ bhrợ pa dưr cr’noọ bh’rợ tươc xay bhrợ lâng zư lêy bh’rợ. Râu pâh bhrợ k’rơ liêm âng đhanuôr năc đoo chr’năp lêy bhrợ nhâm mâng âng zâp xa nay bh’rợ. Pr’căn Nguyễn Thị Minh Hương đoọng năl cớ:

“Đăh xay moon zr’nưm năc azi lêy ơy vêy râu k’đhơợng bhrợ liêm ma mơ pa zưm đh’rưah tơợ Trung ương tươc vel bhươl, zâp vel đông năc cung ơy lêy cha mêêt liêm ghit xa nay bh’rợ lâng vêy râu lêy bhrợ liêm choom đoọng bhrợ lalua, glặp lâng vel đông. Bâc cr’noọ bh’rợ ơy bơơn lâng zi lâh cr’noọ bh’rợ lâng vêy bâc râu tr’xăl liêm choom đăh cr’noọ bh’rợ âng đhanuôr, âng pân đil lâng pân jưih, âng prang apêê ga rựa t’ha lâng p’niên k’tưi lâng ooy zâu cung ơy chrooi đoọng bhrợ liêm xang bơr pêê đăh bhiệc pr’hân lâng pa dưr k’rơ liêm ma mơ pân jưih pân đil zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng k’coong ch’ngai”.

Dự án 8 căh nặc mưy c’lâng bh’rợ liêm chr’năp, năc dzợ mưy c’lâng bh’rợ đenh đươnh đoọng pa dưr liêm ma mơ pân jưih pân đil, pa dưr dal pr’ăt pr’dzoọng âng pân đil lâng chrooi pa xoọng ooy bh’rợ pa dưr pa xơc nhâm mâng zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng k’coong ch’ngai. Lâng bhiệc pa dưr dal chất lượng lâng bhrợ t’bhưah zâp bh’rợ lêy bhrợ, đợ râu chr’năp liêm đăh pân jưih pân đil năc vêy bhrợ clan bhưah tươc zâp vel đông, zooi đoọng pân đil bơơn pa dưr liêm choom, đh’rưah lêy bhrợ pr’đơợ đoọng ha y chroo tr’ang liêm lâng k’van k’bhộ đoọng ha k’tiêc k’ruung./.

NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VÀ NHÂN RỘNG CÁC MÔ HÌNH CAN THIỆP TỪ DỰ ÁN 8 TRÊN PHẠM VI VÙNG ĐỒNG BÀO DTTS&MN

Vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nước ta luôn là nơi đối mặt với nhiều thách thức đặc thù về định kiến giới, tảo hôn, hôn nhân cận huyết, bạo lực gia đình và hạn chế tiếp cận các nguồn lực phát triển. Trong bối cảnh đó, Dự án 8 – "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em" thuộc Chương trình Mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2030, đã khẳng định vai trò là một đòn bẩy mạnh mẽ. Với những hiệu quả đã được chứng minh, việc nâng cao chất lượng và nhân vùng trở thành một nhiệm vụ cấp thiết, nhằm tạo ra sự thay đổi toàn diện và bền vững

Dự án 8 đã triển khai nhiều mô hình can thiệp sáng tạo, phù hợp với đặc thù từng địa phương, mang lại những chuyển biến tích cực.

Với mô hình truyền thông, nâng cao nhận thức, các Câu lạc bộ "Thủ lĩnh của sự thay đổi" và "Tổ truyền thông tại cộng đồng" đã trở thành hạt nhân lan tỏa tri thức. Thông qua các buổi sinh hoạt, sân khấu hóa, tuyên truyền song ngữ (Tiếng Việt và tiếng dân tộc thiểu số), những thông điệp về bình đẳng giới, tác hại của tảo hôn, hôn nhân cận huyết và bạo lực gia đình đã thấm sâu vào cộng đồng. Điển hình như tại bản Chùa (Quảng Trị) hay Huổi Ho (Điện Biên), tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết đã giảm rõ rệt, nhiều trẻ em gái được khuyến khích trở lại trường học, góp phần phá bỏ định kiến về vai trò giới. Em Hồ Thị Bảy ở bản Chùa, xã Hiếu Giang, Quảng Trị chia sẻ:

“Buổi tuyên truyền hôm nay đã giúp cho em nâng cao sự hiểu biết, cũng như là biết cách chăm sóc và tự bảo vệ bản thân mình. Biết cách tránh xa các tệ nạn của xã hội để mình sống lành mạnh hơn. Qua đó thì em cũng biết là tuổi vị thành niên thì việc cần thiết nhất là sự học tập chứ không phải là chuyện yêu đương gì hết. Vậy em cũng mong rằng qua buổi hôm nay sẽ giúp ích không chỉ riêng cho em mà còn cho các bạn”.

Với mô hình hỗ trợ sinh kế, trao quyền kinh tế, Dự án đã thúc đẩy hình thành các tổ hợp tác sản xuất, mô hình vay vốn quay vòng, đào tạo nghề và kết nối thị trường tiêu thụ sản phẩm cho phụ nữ. Từ việc chăn nuôi lợn đen bản địa, nuôi dê, trồng cây dược liệu, đến dệt thổ cẩm truyền thống hay du lịch cộng đồng, phụ nữ đã có thêm thu nhập ổn định. Điều này không chỉ giúp giảm nghèo, cải thiện đời sống mà còn nâng cao vị thế, tiếng nói của người phụ nữ trong gia đình và cộng đồng, giảm sự phụ thuộc kinh tế.

Mô hình hỗ trợ phụ nữ và trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt: Chương trình "Mẹ đỡ đầu", hỗ trợ học bổng, thẻ bảo hiểm y tế hay xây dựng "mái ấm tình thương" đã trở thành điểm tựa vững chắc cho những mảnh đời khó khăn. Các hoạt động này thể hiện tính nhân văn sâu sắc, giúp phụ nữ và trẻ em có thêm cơ hội vượt lên hoàn cảnh, hòa nhập và phát triển.

Mô hình nâng cao năng lực cho cán bộ Hội và cộng đồng: Các khóa tập huấn về kỹ năng truyền thông, quản lý dự án, và ứng dụng công nghệ thông tin đã trang bị cho đội ngũ cán bộ Hội và các hạt nhân nòng cốt đủ năng lực để duy trì, phát triển và nhân rộng các hoạt động. Việc 100% Hội LHPN cơ sở tại các xã biên giới Lào Cai được trang bị máy tính, máy in là một ví dụ điển hình cho sự chuyển đổi số trong công tác Hội, nâng cao hiệu quả hoạt động.

Để các mô hình can thiệp từ Dự án 8 tiếp tục phát huy hiệu quả và lan tỏa rộng khắp, theo bà Nguyễn Thị Minh Hương, Phó Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, các cấp hội khi triển khai cần thường xuyên đánh giá, tổng kết, rút kinh nghiệm từ các mô hình để xác định điểm mạnh, điểm yếu. Từ đó, chuẩn hóa quy trình và tài liệu hướng dẫn cho từng mô hình, tạo điều kiện thuận lợi cho việc sao chép và áp dụng tại các địa phương khác. Ngoài ra, cần đầu tư vào đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quản lý, truyền thông, giám sát và đánh giá cho cán bộ các cấp, đặc biệt là cán bộ cơ sở và các tổ truyền thông tại cộng đồng. Cần phát huy vai trò chủ thể của cộng đồng, đảm bảo phụ nữ và người dân địa phương là người chủ động tham gia vào mọi khâu của dự án, từ xây dựng ý tưởng đến triển khai và duy trì hoạt động. Sự tham gia tích cực của cộng đồng là yếu tố quyết định sự bền vững của các mô hình. Bà Nguyễn Thị Minh Hương cho biết thêm:

“ Về đánh giá chung thì chúng tôi cũng nhận thấy rằng là đã có sự chỉ đạo đồng bộ thống nhất từ Trung ương đến địa phương, các địa phương thì cũng đã bám sát chương trình và có sự linh hoạt để triển khai hoạt động nó thực tế và phù hợp với địa phương. Nhiều chỉ tiêu đạt và vượt kế hoạch và có những chuyển biến rất tích cực về nếp nghĩ cách làm của người dân của cả phụ nữ và nam giới, của cả người lớn và trẻ em và qua đó thì cũng đã góp phần giải quyết một số vấn đề xã hội cấp thiết và thúc đẩy bình đẳng giới vùng dân tộc thiểu số và miền núi".

Dự án 8 không chỉ là một giải pháp tình thế mà là một chiến lược lâu dài để thúc đẩy bình đẳng giới, nâng cao vị thế phụ nữ và góp phần vào sự phát triển bền vững của vùng DTTS và miền núi. Với việc nâng cao chất lượng và nhân rộng các mô hình can thiệp, những giá trị bình đẳng giới sẽ được lan tỏa khắp các bản làng, giúp phụ nữ được phát huy tối đa tiềm năng, cùng kiến tạo một tương lai tươi sáng và phồn vinh cho đất nước./.