Bêl khoa học công nghệ lâng chuyển đổi số năc rau căh dzợ ch’ngai cơnh lâng ma nuyh  hêê, năc đoo ơy vaih pr’đươi đoọng đươi ta luôn, bấc pân đil manuyh acoon coh ơy năl đươi xa nay nâu. Lâng c’rơ bhrợ têng cơnh liêm t’mêê, apêê căh muy bhrợ ca van ha pr’loọng đay năc dzợ pa dưr clan bhưah lâh mơ pazêng chr’năp văn hóa âng manuyh đay, chroi k’rong bhiệc bhrợ têng ghit zập bh’rợ âng Dự án 8 "Bhrợ têng rau liêm ma mơ lâng bhlêh lơi pazêng bh’rợ pr’hân đoọng ha pân đil lâng p’niên k’tứi” âng xa nay bh’rợ k’tiếc k’ruung đăh pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr zr’lụ acoon coh lâng da ding ca coong.

Muy coh pazêng bh’rợ đơơng rau liêm choom tước ha pêê lơơng năc đoo xa nay bh’rợ âng amoó Khà Thị Hạnh, acoon coh Thái blo tơợ Lai Châu. Amoó dưr pậ đhị zr’lụ da ding ca coong, tu cơnh đêêc nắc amoó Hạnh năl ghit chr’năp âng zập rau tơơm za nươu chặt vaih coh bhươn đong đay. Amoó lêy đhr’năng y học cổ truyền xoọc m’bứi ngai k’rang tước, năc amoó pa zay học ta nih liêm đhị Trường Y Dược Lê Hữu Trác. Lâng đợ c’năl ơy ting pa choom, amoó Hạnh căh muy năl bấc rau za nươu nắc dzợ choom đươi đh’rưah lâng khoa học đọong t’vaih pazêng pr’đươi tơợ za nươu hi la vaih năc rau buôn đươi dua lâh mơ.

Đươi tơợ chr’năp tân đôr k’rơ bhlầng lâng đâh bhlầng âng TikTok, Khà Hạnh ơy t’vaih kênh "Tây Bắc TV". Pazêng video pa căh đhr’năng amoó chêêc bơơn za nươu tơợ crâng, bhrợ t’vaih rau za nươu choom đươi pa dưah cr’ay, xay moon đoọng ha pân lơơng năl cơnh đươi dua liêm buôn, ơy t’pâh bấc ngai moọt lêy, zooi za nươu Tây Bắc bấc ngai năl tước. “Bêl bhrợ pa dưr kênh online Tây Bắc TV năc lalăm đêêc ơy t’vaih lalăm muy kênh. Coh muy cr’chăl căh mơ đanh nắc a zi ơy pa dưr chr’năp âng đay lâng pa câl bấc bh’nơơn chr’noh chr’nêệt, za nươu tr’hau. Acu lêy, ha dang muy azi bhrợ năc đhanuôr lơơng cơnh ooy? Cơnh đêêc, a zi t’vaih bấc kênh lâng pa choom đoọng bấc ađhi amoó lơơng ặt đhị da ding ca coong, ch’ngai bha dăh cung cơnh c’la âng OCOP đoọng năl cơnh pa căh pr’đươi âng đay ooy online”.

Xọoc tr’nơợp, Khà Hạnh muy xay moon đợ c’năl ooy za nươu. Ha dợ bấc ngai kiêng câl, xay moon rau liêm choom âng xa nươu, năc bhrợ ha moó Hạnh năl ghit lâh cơnh đâu:“Acu lêy coon manuyh tr’xăl lâng xã hội cung tr’xăl. Ha dang cơnh doanh nghiệp âng đay căh tr’xăl năc a đay k’zih lâh pân lơơng. Lâh mơ dzợ Lai Châu năc muy zr’lụ vêy bấc bh’nơơn chr’noh a yêm, pa bhlầng năc za nươu n’tiêng chr’năp. Ha dợ muy năl đương apêê du lịch tước đong câl năc  lưm bấc k’đhap k’ra, pa câl zih pa bhlầng. Acu lêy manuyh câl tơợ online nắc  aday pa câl coh đêêc”.

Xa nay bh’rợ âng amoó Khà Hạnh năc rau pa căh đợ rau liêm choom âng muy cha nắc pân đil manuyh acoon coh choom pa têệt pa zưm rau ty chr’năp lâng rau liêm t’mêê đoọng pa chô pazêng rau liêm choom, ta nih đha nâng ha đhanuôr. Tơợ bh’rợ a đay bhrợ c’la âng kênh "Tây Bắc TV" lâng pa câl liêm choom bh’nơơn chr’noh cha bêệt, amoó dzợ pa ghit xay bhrợ bấc kênh lalay, pa choom bấc a đhi amoó đhị ch’ngai bha dăh, da ding ca coong ca noong k’tiếc lâng apêê c’la âng pr’đươi OCOP cơnh pa câl đăh online.

Việt Nam xoọc t’bhlầng chuyển đổi số lâng ha dưr đanh mâng. Bhiệc ra văng pr’đơợ c’năl đoọng ting pâh ooy kinh tế số lâng kinh tế tuần hoàn đoọng ha pân đil manuyh acoon coh lâng da ding ca coong năc rau k’đươi rau liêm ma mơ lâng pr’đơợ đoọng pa dưr kinh tế - xã hội, pa xiêr đha rựt bấc đăh.

Zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong năc đhị ặt ma mông âng lâh 14,6 ức cha nắc manuyh, pay 14,7% đhanuôr prang k’tiếc k’ruung. Nâu đoo năc đhị đha rựt bhlầng âng k’tiếc k’ruung, lâng đợ pr’loọng đha rựt bấc tước 21,98% (c’moo 2023), dal bấc chu lâng bình quân za zưm âng prang k’tiếc k’ruung. Pân đil acoon coh năc k’bhuh zâng lâng đhr’năng ha ul đha rựt ngân bhlầng lâng zâng rau căh liêm ma mơ bhlưa n’đil lâng pân jưih đanh bhlầng (đơc tơợ 2-5 giờ/t’ngay đoọng ha bh’rợ k’rang đong xang ha dợ căh vêy lương). Pa xoọng đêêc, bhlưa số cung căh ghit: đợ manuyh acoon coh đươi dua Internet lâng đươi dua máy tính dzợ m’bứi cơnh lâng đhr’năng za zưm, vaih rau cha groong đăh pa đăn lâng kinh tế số.

Đhơ cơnh đêêc, coh k’đhap k’ra vêy ặt lớơp rau liêm buôn. Pân đil ma nuyh acoon coh năc pazêng ma nuyh k’đhơợng c’năl bhriêl choom âng vel đong, năc c’la âng zập pr’đươi ha rêê đhuôch chr’năp liêm. Nâu năc cr’van ặt lớp hàn choom bhrợ pa dưr crêê cơnh năc pa chô bấc rau coh đhr’năng liêm buôn đăh kinh tế t’mêê.

Ơy lêy ghit đợ rau k’đhap k’ra lâng c’lâng đoọng bhrợ têng nâu, Chính phủ ơy bhrợ têng bhrơợng k’rơ. Dự án 8 coh xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung pa căh ghit bhlầng. Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Tuyến moon ghit: "Bh’rợ âng Dự án 8 năc c’năl, xăl cơnh cr’noọ pr’chăp, k’rang pr’ặt tr’mông pân đil lâng p’niên k’tứi, bhrợ rau liêm ma mơ lâng pa dưr chr’năp âng pân đil coh đhr’năng pa dưr kinh tế - xã hội."

K’rong pa dưr đăh kinh tế số lâng kinh tế tuần hoàn đọong ha pân đil năc căh muy đợ zên pay đoọng ga gooh năc đoo zên k’rong bhrợ pa dưr nhâm mâng âng k’tiếc k’ruung. Mơ chu pân đil acoon coh bơơn đớp rau zooi đoọng đăh c’năl bhrợ têng cha năc apêê căh muy choom z’lâh đha rưt dzợ choom dưr vaih muy cha năc ta nih liêm choom bhrợ ha pân lơơng ting lêy, ting pa choom bhrợ, chroi k’rng pa dưr zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong vaih năc đhị za nươu nhâm mâng lâng năc muy pr’đơợ đoọng t’bhlầng pa dưr chr’năp âng k’tiếc k’ruung./.

Nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ DTTS thông qua ứng dụng khoa học công nghệ

Trong dòng chảy mạnh mẽ của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, làm thế nào để những giá trị văn hóa truyền thống và tri thức bản địa quý giá không bị lãng quên? Làm thế nào để chúng kết hợp với công nghệ hiện đại, tạo ra sức bật mới cho kinh tế vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN)? Câu trả lời nằm ở việc trang bị kỹ năng kinh tế số và kinh tế tuần hoàn cho phụ nữ DTTS – nhóm đối tượng vốn nắm giữ những tiềm năng to lớn.

Khi khoa học công nghệ và chuyển đổi số không còn là khái niệm xa vời, mà đã trở thành công cụ đắc lực, nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số đã nắm bắt cơ hội này. Bằng sự sáng tạo, họ không chỉ làm giàu cho gia đình mà còn lan tỏa giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc mình, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu của Dự án 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp bách cho phụ nữ và trẻ em" thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào DTTS&MN.

Một trong những câu chuyện truyền cảm hứng đó là hành trình của Khà Thị Hạnh, cô gái dân tộc Thái đến từ Lai Châu. Lớn lên ở vùng cao, Hạnh hiểu rõ giá trị của các loại cây thuốc quanh mình. Nhận thấy y học cổ truyền đang dần ít được biết đến, cô quyết tâm học bài bản tại Trường Y Dược Lê Hữu Trác. Với kiến thức sâu rộng, Hạnh không chỉ nắm vững các bài thuốc cổ mà còn biết cách áp dụng khoa học để làm cho những sản phẩm từ thảo dược trở nên gần gũi và tiện dụng hơn.

Tận dụng sức mạnh lan tỏa của TikTok, Khà Hạnh đã tạo ra kênh "Tây Bắc TV". Những video mộc mạc, chân thật ghi lại quá trình tìm kiếm, thu hái, chế biến thảo dược cùng những chia sẻ dễ hiểu về công dụng đã thu hút đông đảo người xem, giúp thảo dược Tây Bắc đến gần hơn với mọi người. “Khi phát triển kênh online Tây Bắc TV thì ban đầu chúng em xây dựng một kênh trước. Sau một thời gian rất ngắn, chúng em đã khẳng định được vị thế của mình và tiêu thụ được rất nhiều những nông sản, dược liệu. Em thấy rằng là, nếu mà chỉ một mình chúng em làm được thì còn những bà con khác thì sao?. Thế là chúng em đã triển khai thêm nhiều kênh và hướng dẫn cho rất là nhiều chị em ở vùng sâu, vùng xa cũng như là chủ thể Ocop để biết làm sao để đưa sản phẩm của mình lên online”.

Ban đầu, Khà Hạnh chỉ muốn chia sẻ kiến thức. Nhưng những phản hồi tích cực từ khách hàng, những câu chuyện về việc sản phẩm của mình giúp mọi người khỏe hơn đã tiếp thêm động lực cho cô. Hạnh nhận ra rằng: “Em thấy con người thay đổi và xã hội thay đổi. Nếu như doanh nghiệp của mình mà không chịu thay đổi theo thì tức là mình sẽ bị chậm chân. Hơn nữa Lai Châu là một vùng rất nhiều những nông sản đặc sản, đặc biệt là dược liệu quý. Nhưng mà nếu mà chỉ chờ vào khách du lịch đến tận nơi thì rất khó khăn, vấn đề về tiêu thụ nó bị chậm rất là nhiều. Và em thấy khách hàng đang ở trên online thì khách hàng ở đâu thì bắt buộc mình phải ở đấy”.

Câu chuyện của Khà Hạnh là minh chứng sống động cho việc một phụ nữ DTTS có thể kết nối truyền thống và hiện đại để mang lại những điều ý nghĩa cho cộng đồng. Từ việc tự mình làm chủ kênh "Tây Bắc TV" và tiêu thụ hiệu quả nông sản, dược liệu, cô còn chủ động triển khai thêm nhiều kênh khác, hướng dẫn nhiều chị em vùng sâu, vùng xa và các chủ thể OCOP cách đưa sản phẩm lên online.

Việt Nam đang đẩy mạnh chuyển đổi số và phát triển bền vững. Việc trang bị kỹ năng để tham gia vào kinh tế số và kinh tế tuần hoàn cho phụ nữ DTTS&MN không chỉ là yêu cầu về bình đẳng giới mà còn là đòn bẩy chiến lược để phát triển kinh tế - xã hội, giảm nghèo đa chiều.

Vùng DTTS&MN là nơi sinh sống của hơn 14,6 triệu người, chiếm 14,7% dân số cả nước. Đây là "lõi nghèo" của quốc gia, với tỷ lệ hộ nghèo lên tới 21,98% (năm 2023), cao gấp nhiều lần so với bình quân chung cả nước. Phụ nữ DTTS là nhóm chịu tác động nặng nề nhất từ gánh nặng đói nghèo và bất bình đẳng giới dai dẳng (dành trung bình nhiều hơn nam giới từ 2-5 giờ/ngày cho công việc chăm sóc không lương). Thêm vào đó, khoảng cách số vẫn còn rõ rệt: tỷ lệ người DTTS sử dụng Internet và sở hữu máy tính còn thấp đáng kể so với mặt bằng chung, tạo rào cản vô hình tiếp cận cơ hội từ kinh tế số.

Tuy nhiên, trong thách thức luôn ẩn chứa tiềm năng. Phụ nữ DTTS là những người nắm giữ tri thức bản địa quý giá, là chủ nhân của sản phẩm nông nghiệp đặc hữu, thủ công mỹ nghệ tinh xảo. Đây chính là nguồn tài nguyên độc đáo, là "mỏ vàng" nếu được khai thác đúng cách trong nền kinh tế mới.

Nhận diện rõ những thách thức và cơ hội này, Chính phủ đã hành động quyết liệt. Dự án 8 trong Chương trình mục tiêu quốc gia là một minh chứng rõ nét. Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam Nguyễn Thị Tuyến khẳng định: "Mục tiêu của Dự án 8 là nâng cao nhận thức, thay đổi định kiến, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần, bảo vệ, chăm sóc phụ nữ và trẻ em, thực hiện mục tiêu bình đẳng giới và phát huy vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế - xã hội."

Đầu tư vào kỹ năng kinh tế số và kinh tế tuần hoàn cho phụ nữ DTTS không phải là một khoản chi từ thiện, mà là một khoản đầu tư chiến lược cho sự phát triển bền vững của quốc gia. Khi mỗi người phụ nữ DTTS được trao "cần câu" tri thức và kỹ năng, họ sẽ không chỉ thoát nghèo cho gia đình mình mà còn trở thành những hạt nhân lan tỏa sự thay đổi, góp phần xây dựng vùng DTTS&MN trở thành "phên giậu" vững chắc và là một động lực tăng trưởng quan trọng của đất nước./.