Đhị trung tâm thị trấn A Lưới ting c’lâng Hồ Chí Minh dâng 2 cây sô chô n’đăh Bắc, zr’lụ du lịch tran đac Anôr coh chr’val Hồng Kim năc đhị du lịch crâng đac vel bhươl bơơn bâc tmooi chơơih pay bêl tươc lâng A Lưới. Tươc đâu, lâh mơ moọng lêy râu liêm pr’hay âng tran đac hooi ga hô lâng chong a đay đhị toọm đac ch’ngai chriêt, t’mooi dzợ bơơn cha đợ ch’na âng apêê pân đil Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu uh bhrợ. Apêê đoo năc đợ âng Tổ du lịch vel bhươl apêê vel âng chr’val Hồng Kim, chr’hoong A Lưới. Lâh 5 c’moo a hay, bêl zr’lụ du lịch tran đac A Nôr lươt moot bhrợ, Tổ du lịch vel bhươl dhị đâu pa zêng 10 a đhi amoó âi bơơn Dự án Trường Sơn xang pa choom đoọng ooy ng’cơnh bhrợ du lịch, tơợ bhrợ đong bêch, pa lêp a lớ, tươc ra pă, pa chăm cha n’na. T’ngay đương hơnh, uh zêệ đoọng ha t’mooi, ha dum tươc apêê adhi amoó năc đh’rưah pa choom hát pr’hat, pr’múa âng ma nưih Tà Ôi, Pa Cô đoọng biểu diễn bêl t’mooi vêy cr’noọ bơơn năl văn hóa âng đha nuôr. Amoó Hồ Thị Lan, ma nưih coh Tổ du lịch vel bhươl vel A Tia, chr’val Hồng Kim xay moon, pân đil đha nuôr acoon coh l’lăm a hay năc muy năl bhrợ ha rêê căh câ uh zêệ đoọng ha đong cha, nâu câi ting pâh Tổ du lịch vel bhươl, apêê amoó bơơn lum prá lâng tmooi, chơơc năl bâc râu pr’hay. Râu chr’năp năc zâp ađhi amoó zêng vêy râu pa chô đoọng ha tr’mông. Ting amoó Hồ Thị Lan, bêl uh zêệ ha t’mooi lâng ting pâh apêê bh’rợ bơơn năl n’lơơng đhị Homestay, zâp amoó bơơn đơp tơợ 100.000 tươc 200.000 đồng/t’ngay. Ha dang ting pâh biểu diễn văn nghệ moot bêl ha dum năc muy a moó vêy bơơn đơp p’xoọng 50.000- 100.000 đồng/ha dum. “Azi âi ra văng pr’đươi pr’dua đoọng uh zêệ đợ ch’na ha t’mooi. Ha dang t’mooi đơơng ch’na kiêng a đay ma uh bhrợ coh pợ năc a zi đoọng vă ta pêêh đoọng apêê đoo uh bhrợ. Ađhi amoó zi bhui har bhlâng bêl bơơn ting pâh Tổ du lịch vel bhươl. L’lăm a hay, bêl bơơn lum prá lâng t’mooi pa bhlâng k’chit ga bu, nâu câi âi looih, zâp ngai bhui har đương hơnh prá lâng t’mooi. Moot hân noo du lịch bêl t’mooi bâc năc râu pa chô công yêm têêm lâh đoọng k’rang ha ca coon a nại.”

Đhị chr’hoong da ding ca coong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, bh’rợ pân đil apêê acoon coh Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu ting pâh apêê dịch vụ du lịch căh dzợ năc bh’rợ chrih. Đhêêng đhị vel du lịch vel bhươl Anôr, chr’val Hồng Kim âi vêy 6 pr’đhang bh’rợ Homestay âng pân đil bhrợ c’la. Coh apêê n’nâu, Homestay Hồ Trâm âng pr’loọng đong amoó Hồ Thị Trâm tr’haanh cơnh lâng zr’lụ đong đh’rơơng âng ma nưih Pa Cô đơc đoọng ha t’mooi đhêy ăt. Amoó Hồ Thị Trâm đoọng năl, c’moo 2018, bơơn chr’hoong Alưới câp 500 mét vuông k’tiêc, đh’rưah mr’đoo zên zooi đoọng  100 ưc đồng âng dự án Trường Sơn Xang, amoó quyết định k’rong bhrợ pa dưr pr’đhang du lịch Homestay. Xang bâc chu bhrợ bhr’lâ, tươc đâu, pr’đhang Homestay âng pr’loọng đong amoó bhrợ t’bhưah lâh 1.000 mét vuông cơnh lâng zâp apêê dịch vụ chr’năp đoọng ha t’mooi tươc la lêy, đhêy ăt. Amoó Hồ Thị Trâm bhui har truih, vêy bâc c’xêê bhrơợng, Homestay âng amoó đương hơnh k’noọ 300 t’mooi cơnh lâng đợ râu pa chô tơợ 20 tươc 30 ưc đồng. “L’lăm a hay acu năc muy năl bhrợ ha rêê đhuôch a năm, ha dang moon bhrợ du lịch năc a đhi amoó căh năl. Tươc bêl du lịch bhrợ t’vaih năc bơơn chính quyền vel đong, apêê dự án pa choom đoọng ng’cơnh bhrợ, xang n’năc công pa choom p’xoọng. Vêy bâc c’bhuh t’mooi bâc năc a đhi a moó uh zêệ, hor avị, cuốt avị xang n’năc múa hát bhrợ têng ha t’mooi. Công đươi vêy bhrợ du lịch năc a đhi amoó vêy pr’đơợ pa choom, năl p’xoọng bâc râu, xang n’năc công vêy p’xoọng pa chô.”

Lâh Zr’lụ du lịch vel bhươl tran đac A Nôr, A Lưới dzợ bâc dhị du lịch crâng đac liêm pr’hay n’lơơng cơnh đac A Lin, toọm Pâr Le, A Roàng. Đhị chr’hoong da ding ca coong n’nâu công âi dưr vaih 3 zr’lụ du lịch vel bhươl coh apêê chr’val A Roàng, Hồng Hạ lâng Hồng Kim. Đoọng t’đang t’pâh ting t’ngay ting bâc pân đil acoon coh ting pâh apêê dịch vụ du lịch, chroi đoọng bhrợ pa xiêr đha rưt âng vel đong, Hội Pân đil chr’hoong A Lưới âi tín chấp lâng Ngân hàng Chính sách xã hội đoọng ađhi amoó vă zên cơnh lâng lãi suất t’đui. Đhêêng coh c’moo 2022, Hội âi pay đoọng 400 ưc đồng tơợ zên vă âng Hội Liên hiệp pân đil tỉnh đọong hội viên coh vel đong tơơp bhrợ cha. Hội công pa zum lâng apêê bh’rợ xa nay, dự án, pa bhlâng năc dự án Trường Sơn Xanh bhrợ apêê lớp pa choom đoọng ađhi amoó cơnh bhrợ du lịch vel bhươl, xơợng bhrợ apêê z’hai quay phim, chụp cha nụp, dựng phim đhị điện thoại di động đoọng pa căh du lịch apêê mạng xã hội cơnh Facebook, Zalo… P’căn Lê Thị Quỳnh Tường, Chủ tịch Hội LH pân đil chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế đoọng năl: “Du lịch vel bhươl năc pr’đhang bh’rợ zăng t’mêê cơnh lâng hội viên pân đil A Lưới. Azi ta luôn p’too moon ađhi amoó tơơp bhrợ cha, ng’cơnh choom đoọng mă ta hươc c’lâng xa nay t’mêê. Lâh n’năc, Hội dzợ pa zun lâng apêê ban, ngành crêê tươc pa choom đoọng ooy z’hai, cơnh bhrợ du lịch vel bhươl. Nâu đoo năc pr’đhang pa bhlâng pr’hay, căh muy zooi đha nuôr vêy râu pa chô yêm têêm năc dzợ chroi đoọng coh bh’rợ zư đơc lâng pa dưr đợ chr’năp văn hóa ty đanh âng đha nuôr. Ting acu, ooy râu pa chô lâng c’năl âng ađhi amoó bêl ting pâh du lịch vel bhươl vêy râu tr’xăl lâng pa dưr pa bhlâng liêm./.”

Phụ nữ vùng cao làm du lịch

Nằm trên dãy Trường Sơn hùng vỹ, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế có nhiều tiềm năng, thế mạnh phát triển du lịch sinh thái cộng đồng. Điều đáng mừng là, ở huyện vùng cao này ngày càng có nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số tham gia làm du lịch, xây dựng các Homestay, mở dịch vụ ăn uống, đưa đón khách tham quan, góp phần thu hút du khách trong và ngoài nước đến với A Lưới, đồng thời tăng thu nhập cho gia đình.

Cách trung tâm thị trấn A Lưới theo đường mòn Hồ Chí Minh khoảng 2 cây số về phía Bắc, Khu du lịch thác A Nôr ở xã Hồng Kim là điểm du lịch sinh thái cộng đồng được nhiều du khách lựa chọn khi đến với A Lưới. Đến đây, ngoài chiêm ngưỡng vẻ đẹp kỳ vĩ của dòng thác đổ và ngâm mình trong dòng nước mát, du khách còn được thưởng thức nhiều món ăn truyền thống do chính những người phụ nữ Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu chế biến. Họ là những thành viên của Tổ du lịch cộng đồng các thôn thuộc xã Hồng Kim, huyện A Lưới. Hơn 5 năm trước, khi Khu du lịch thác A Nôr đi vào hoạt động, Tổ du lịch cộng đồng tại đây gồm 10 chị em đã được Dự án Trường Sơn Xanh tập huấn về cung cách phục vụ du lịch, từ dọn dẹp phòng ngủ, trải ga giường, đến bày biện, trang trí bàn ăn. Ngày tiếp đón, nấu nướng phục vụ du khách, tối đến các chị em lại cùng nhau tập hát các làn điệu dân ca, dân vũ truyền thống của người Tà Ôi, Pa Cô để biểu diễn khi khách có nhu cầu thưởng thức văn hóa của đồng bào. Chị Hồ Thị Lan, thành viên Tổ du lịch cộng đồng thôn A Tia, xã Hồng Kim chia sẻ, phụ nữ đồng bào dân tộc thiểu số trước đây chỉ quen với việc nương rẫy hay quanh quẩn trong nhà nấu nướng phục vụ gia đình, thì nay tham gia Tổ du lịch cộng đồng, các chị được tiếp xúc với du khách, tìm hiểu thêm nhiều điều hay. Điều quan trọng là mỗi chị em đều có thêm thu nhập để trang trải cuộc sống. Theo chị Hồ Thị Lan, khi nấu ăn phục vụ du khách và tham gia các hoạt động trải nghiệm khác tại Homestay, mỗi chị nhận được từ 100.000 đến 200.000 đồng/ngày. Nếu tham gia biểu diễn văn nghệ vào buổi tối thì mỗi chị sẽ được nhận thêm từ 50.000 - 100.000 đồng/buổi. “Chúng tôi đã chuẩn bị nguyên liệu để chế biến những món ăn truyền thống phục vụ khách du lịch. Nếu khách đem đồ ăn theo muốn tự nướng ở sạp thì chúng tôi cho thuê bếp để khách nướng. Chị em chúng tôi rất vui khi được tham gia Tổ du lịch cộng đồng. Trước đây khi tiếp xúc với khách mình rất ngại chứ bây giờ đã thuần thục rồi, ai cũng vui vẻ, niềm nở tiếp đón du khách. Vào mùa du lịch khi khách đông thì thu nhập cũng ổn định để lo cho con cái.”

Tại huyện vùng cao A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế, việc phụ nữ các dân tộc thiểu số Tà Ôi, Pa Cô, Cơ Tu tham gia các dịch vụ du lịch không còn là chuyện hiếm. Riêng tại làng Làng du lịch cộng đồng A Nôr, xã Hồng Kim đã có 6 mô hình Homestay do phụ nữ làm chủ. Trong số này, Homestay Hồ Trâm của gia đình chị Hồ Thị Trâm nổi bật với khu nhà sàn truyền thống của người Pa Cô dành cho khách lưu trú. Chị Hồ Thị Trâm cho biết, năm 2018, được huyện A Lưới cấp 500 mét vuông đất, cùng nguồn vốn hỗ trợ 100 triệu đồng của dự án Trường Sơn Xanh, chị quyết định đầu tư xây dựng mô hình du lịch Homestay. Sau nhiều lần sửa chữa, cải tạo, đến nay, mô hình Homestay của gia đình chị mở rộng lên hơn 1.000 mét vuông với đầy đủ các dịch vụ cần thiết có thể phục vụ du khách tham quan, lưu trú. Chị Hồ Thị Trâm phấn khởi khoe, có những tháng cao điểm, Homestay của chị đón gần 300 lượt khách với nguồn thu nhập từ 20 đến 30 triệu đồng. “Trước đây mình chỉ biết làm nương làm vườn thôi còn nếu nói làm du lịch là chị em chưa biết. Đến khi du lịch mở ra thì được chính quyền địa phương, các dự án bày cách làm, rồi mình cũng học hỏi thêm. Khi có những đoàn khách lớn thì chị em nấu ăn, làm cơm lam, bánh A quát rồi múa hát phục vụ. Cũng nhờ làm du lịch mà chị em có điều kiện học hỏi, biết thêm nhiều thứ, rồi cũng có thêm thu nhập.”

Ngoài Khu du lịch cộng đồng thác A Nôr, A Lưới còn nhiều điểm du lịch sinh thái hấp dẫn khác như suối A Lin, suối Pâr Le, suối khoáng A Roàng. Tại huyện vùng cao này cũng đã hình hình 3 khu du lịch cộng đồng ở các xã A Roàng, Hồng Hạ và Hồng Kim. Để thu hút ngày càng nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số tham gia các dịch vụ du lịch, góp phần vào mục tiêu giảm nghèo của địa phương, Hội Phụ nữ huyện A Lưới đã tín chấp với Ngân hàng chính sách xã hội cho chị em vay vốn với lãi suất ưu đãi. Riêng năm 2022, Hội đã giải ngân 400 triệu đồng từ nguồn vốn của Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh cho hội viên trên địa bàn khởi nghiệp. Hội cũng phối hợp với các chương trình, dự án, nhất là dự án Trường Sơn Xanh tổ chức các lớp tập huấn, hướng dẫn chị em cách làm du lịch cộng đồng, thực hành các kỹ năng quay phim, chụp ảnh, dựng phim trên phần mềm điện thoại di dộng để đăng tải, quảng bá du lịch trên các nền tảng xã hội như Facebook, Zalo… Bà Lê Thị Quỳnh Tường, Chủ tịch Hội LHPN huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết: “Du lịch cộng đồng là mô hình khá mới đối với hội viên phụ nữ A Lưới. Chúng tôi thường xuyên động viên, khích lệ hội viên khởi nghiệp, làm sao để tiến kịp với xu thế mới. Ngoài ra, Hội còn phối hợp với các ban, ngành liên quan tổ chức tập huấn về những kỹ năng, cách làm, tổ chức về du lịch cộng đồng. Đây là mô hình rất hay, không chỉ giúp bà con có thu nhập ổn định mà còn góp phần trong việc bảo tồn và phát huy những giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào. Tôi cho rằng, về mặt thu nhập và nhận thức của chị em khi tham gia du lịch cộng đồng có sự thay đổi và phát triển rất tốt./.”