Bơơn lêy râu liêm choom ooy du lịch bhươl cr’noon đhị zr’lụ da ding k’coong tỉnh Quảng Ngãi, c’moo 2020, anoo Nguyễn Tiến Dũng năc bhrợ du lịch đhị chr’hoong da ding k’coong Sơn Tây. Coh tr’nơớp, anoo bhrợ 4 đh’nong đong đh’rơơng, đương hơnh deh ta mooi du lịch k’tứi tước la lêy, chêêc n’năl văn hoá đhanuôr acoon coh đhị đâu. Ting cơnh anoo Nguyễn Tiến Dũng, zr’lụ Sơn Tây vêy cruung đác liêm pr’hay lâng tọm đác ch’ngaách t’băh, tran đác ga măc lâng chr’năp bhlâng, tước ooy đâu, ta mooi năc dzợ bơơn xơợng đhanuôr xay truih ooy j’niêng cr’bưn, đợ râu liêm pr’hay ooy văn hoá âng đhanuôr Ca Dong tước nâu cơy vêy ta zư đớc cơnh ty đanh ahay. Lâh râu t’đui đoọng âng cruung đác, crâng k’coong, pr’ắt bh’rợ liêm crêê âng đhanuôr coh đâu, râu bhrợ ha anoo Nguyễn Tiến Dũng la lua yêm loom năc chính quyền vel đong ta luôn bhrợ t’vaih râu liêm crêê đoọng pazêng cha năc manuyh, c’bhuh bhrợ pa dưr du lịch đhị vel đong:“Bêl k’nặ tước ooy zr’lụ n’nâu năc acu ơy vêy t’ngay c’xêê pa bhrợ coh bh’rợ pa dưr bhươl cr’noon ha c’bhuh phi chính phủ. Râu âng cu rơơm kieng năc bhrợ têng muy bh’rợ du lịch bhươl cr’noon k’tứi. Muy cr’chăl dzợ, bêl ta mooi du lịch nhâm mâng lâng bấc lâh mơ năc acu kiêng ting tr’pác đợ ta mooi âng đay đoọng ha bhươl cr’noon đăn đâu. Acu công kiêng bhrợ pa dưr bhươl cr’noon dưr vaih muy bhươl cr’noon du lịch bhươl cr’noon đoọng bhrợ t’vaih râu bơơn pay pa chô đoọng ha đhanuôr vel đong. Đoọng choom xay bhrợ bh’rợ n’nâu năc pa bhlâng kiêng râu zooi đoỌng âng chính quyền vel đong lâng zập ngành chức năng.”

Căh muy k’rơ ooy du lịch bhươl cr’noon, zr’lụ da ding k’coong Quảng Ngãi năc dzợ vêy cruung đác, crâng k’coong, plêệng k’tiếc crêê liêm đoọng choh pazêng râu tơơm zơ nươu. P’căn Phạm Thị Hồng Vân, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Công ty Hoàng Linh Biotech, xay moon, công ty xoọc choh tơơm a hự, muy râu zơ nươu chr’năp đhị chr’hoong Tây Trà, tỉnh Quảng Ngãi. Tước nâu cơy, công ty ơy bhrợ zr’lụ choh a hự lâh 5 hécta lâng k’zệt pr’loọng đong đhanuôr ting pâh bhrợ, cr’noọ coh c’moo 2024 năc bhrợ t’bhưah tước 10 héc ta. Pr’đươi tơợ ahự âng đhanuôr zêng vêy công ty pay câl lâng chr’năp nhâm mâng, râu bơơn pay pa chô tước 70 ức đồng muy hécta. P’căn Phạm Thị Hồng Vân xay moon, xoọc đâu công ty xoọc bhrợ đong máy chế biến a hự đhị chr’hoong Trà Bồng đoọng bhrợ t’bhưah zr’lụ choh, zooi đhanuôr pa dưr râu chr’năp âng tơơm a hự:“Xang bêl lướt chêêc n’năl năc acu đh’rưah lâng đhanuôr choh tơơm ahự n’nâu. Tu ađoo năc pr’đươi zơ nươu chr’năp lâng chăt vaih liêm coh tỉnh Quảng Ngãi. Coh tr’nơớp acu công kiêng bhrợ đong máy chế biến đhị tỉnh năc coh t’tun năc tước choh đhị Trà Bồng đoọng zooi đhanuôr bhrợ t’bhưah zr’lụ choh, pa dưr râu bơơn pay pa chô. Ooy pazêng bha ar bha tơ tỉnh Quảng Ngãi lâng pazêng sở ngành bhrợ t’vaih râu liêm crêê, acu lêy doọ râu rị zr’năh k’đháp.”

Zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong tỉnh Quảng Ngãi vêy 61 chr’val âng 5 chr’hoong da ding k’coong lâng 3 chr’hoong coh xuôi lâng 187 r’bhâu cha năc manuyh năc đợ đhanuôr H’re, Ca Dong, Cor, pay mơ 15% đhanuôr prang tỉnh. Nâu đoo năc zr’lụ vêy bấc râu liêm choom đoọng pa dưr kinh tế ch’choh b’băn, choh zơ nươu coh n’dzúp crâng, du lịch cruung đác, bhươl cr’noon pa têệt lâng pa dưr râu chr’năp băn hoá âng đhanuôr pazêng acoon coh. Xay moon k’đơơng t’pâh râu k’rong bhrợ năc râu đơ chr’năp đoọng pa dưr kinh tế xã hội, pa xiêr đharựt nhâm mâng đoọng ha đhanuôr, lâh ooy pazêng cơ chế, chính sách âng tỉnh, pazêng chr’hoong da ding k’coong âng tỉnh Quảng Ngãi zêng vêy bh’rợ tr’nêng la lay, bhrợ t’vaih râu liêm crêê ha pazêng doanh nghiệp k’rong bhrợ ooy vel đong. T’cooh Phạm Xuân Vinh, Chủ tịch UBND chr’hoong Ban Tơ xay moon, chr’hoong ta luôn đơơh loon xay moon bấc bh’rợ pa liêm pa crêê bh’rợ k’rong bhrợ, xay moon quy hoạch, đơơh loon zooi doanh nghiệp pazêng râu bha ar bha tơ k’rong bhrợ coh thẩm quyền âng chr’hoong. Vel đong công t’bhlâng bhrợ c’lâng p’rang, chr’năp bhlâng năc c’lâng lướt, bhrợ t’vaih râu liêm buôn đoọng ha bh’rợ đơơng âng hàng hoá, đươi dua râu liêm choom, c’rơ âng vel đong coh bh’rợ nông, lâm nghiệp:“Chr’hoong công ơy xay moon c’rơ bh’rợ k’rong bhrợ ooy Ba Tơ năc bh’rợ nông lâm nghiệp, coh đêêc t’đui pazêng dự án ooy choh pazêng râu t’nơơm n’loong vêy chr’năp ooy kinh tế bấc bhlâng, đoọng ting t’ngay lơi đợ đhăm keo căh lâh liêm choom. Chr’hoong công ơy bhrợ bhiệc lâng 2 doanh nghiệp, 1 doanh nghiệp bhrợ têng bh’rợ choh am pay a băng, ting t’ngay bhrợ têng đong bhrợ têng đhị chr’hoong Ba Tơ. Râu bơr cậ năc chr’hoong pazum đh’rưah lâng doanh nghiệp bhrợ têng HTX choh tơơm bhlăng xi, chanh Ấn Độ đh’rưah lâng b’băn, bhrợ lêệ boọ lâng zơ nươu. Nâu đoo năc 2 râu bh’rợ âng chr’hoong xay bhrợ đoọng bhrợ t’vaih râu dưr vaih âng kinh tế xã hội ha vel đong.”

T’cooh Võ Phiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi xay moon, vel đong pa dưr bh’rợ ch’choh b’băn âng pazêng chr’hoong da ding k’coong ting c’lâng bh’rợ liêm choom bấc, t’đui pa dưr nông nghiệp hữu cớ pa têệt lâng râu chr’nắp, ting t’ngay xăl tơợ bh’rợ ch’choh b’băn căh lâh liêm  choom tước ooy bh’rợ kinh tế nông nghiệp. Tỉnh công ơy bhrợ bấc chính sách, bhrợ t’vaih râu liêm buôn, pa liêm pa crêê bha ar bha tơ hành chính, môi trường k’rong bhrợ đoọng k’đơơng t’pâh doanh nghiệp k’rong bhrợ ooy zr’lụ da ding k’coong. Chr’nắp bhlâng ooy 3 cr’noọ xa nay âng k’tiêc k’ruung lâng đợ zên k’rong bhrợ ga măc pa bhlâng năc c’rơ đoọng Quảng Ngãi t’bhlâng pa dưr kinh tế xã hội, pa xiêr đharựt nhâm mâng đoọng ha đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong. T’cooh Võ Phiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi prá:“Pazêng xa nay bh’rợ cr’noọ âng k’tiếc k’ruung, coh đêêc vêy xa nay h’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ dhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong chô đơơng c’rơ bâc pa bhlâng đoọng tỉnh pa dưr zr’lụ da ding k’coong. Râu bha lâng coh tỉnh Quảng Ngãi, đợ pr’loong đharựt coh 5 chr’hoong da ding k’coong dzợ bấc, râu bơơn pa chô năc căh lâh bấc, tu cơnh đêêc nâu đoo năc c’rơ ga măc bhlâng đoọng tỉnh k’rong bhrợ ooy zr’lụ n’nâu. Tinh công xay moon cr’noọ bh’rợ pa xiêr đharựt lâh ooy pazêng c’rơ n’nâu năc dzợ ng’đươi ooy râu đơơh hân âng vel đong, ma xay bhrợ, ma bhrợ c’la âng zập cha nặc đhanuôr, pazêng vel đong, ting t’ngay đhanuôr ma t’bhlâng t’bil lơi đharựt./.”

Quảng Ngãi: Thu hút đầu tư, giảm nghèo bền vững vùng DTTS và miền núi

Trong những năm qua, tỉnh Quảng Ngãi đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách, đẩy mạnh thu hút đầu tư vào khu vực miền núi, vùng đồng bào DTTS. Nhờ đó, kinh tế xã hội ở các huyện miền núi của tỉnh từng bước phát triển, đời sống người dân ngày càng được nâng cao. Tỉnh Quảng Ngãi xác định, đẩy mạnh phát triển kinh tế xã hội, xóa đói giảm nghèo bền vững cho các huyện miền núi là 1 trong những nhiệm vụ trọng tâm trong giai đoạn 2020-2025.

Nhận thấy tiềm năng và thế mạnh về du lịch cộng đồng ở vùng núi tỉnh Quảng Ngãi, năm 2020, anh Nguyễn Tiến Dũng quyết định đầu tư phát triển du lịch tại huyện miền núi Sơn Tây. Ban đầu, anh đầu tư xây dựng 4 nhà sàn, đón các đoàn khách du lịch nhỏ đến tham quan, tìm hiểu văn hóa đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn. Theo anh Nguyễn Tiến Dũng, vùng đất Sơn Tây có cảnh quan thiên nhiên đẹp với những dòng suối mát lạnh, thác nước kì vĩ và đặc biệt, đến đây, du khách còn được nghe người dân bản địa kể những câu chuyện thú vị về phong tục, tập quán, những nét văn hóa của đồng bào Ca Dong đến nay vẫn còn lưu giữ. Ngoài sự ưu đãi của thiên nhiên, tình cảm với con người nơi đây, điều anh Nguyễn Tiến Dũng thật sự hài lòng là chính quyền địa phương luôn tạo điều kiện thuận lợi để các cá nhân, tổ chức đầu tư phát triển du lịch trên địa bàn:“Trước khi lên vùng này thì tôi đã có thời gian làm việc trong lĩnh vực phát triển cộng đồng cho các tổ chức phi chính phủ. Điều tôi mong muốn là xây dựng được một mô hình du lịch cộng đồng nhỏ. Một thời gian nữa, khi khách du lịch ổn định và nhiều hơn thì tôi muốn chia sẻ lượng khách của mình cho cộng đồng xung quanh. Tôi cũng muốn xây dựng xóm đó thành 1 làng du lịch cộng đồng để tạo thu nhập cho người dân địa phương. Để làm được điều này thì rất cần sự quan tâm, tạo điều kiện của chính quyền địa phương và các ngành chức năng.”

Không chỉ có thế mạnh về du lịch cộng đồng, vùng núi Quảng Ngãi còn có điều kiện tự nhiên, đất đai, khí hậu phù hợp để phát triển các loại cây dược liệu. Bà Phạm Thị Hồng Vân, Chủ tịch Hội đồng Quản trị, Công ty Hoàng Linh Biotech, cho biết, Công ty hiện đang đầu tư phát triển cây gừng gió, một loại dược liệu quý tại huyện Tây Trà, tỉnh Quảng Ngãi. Đến nay, Công ty đã xây dựng được vùng trồng gừng gió hơn 5 héc ta với hàng chục hộ dân tham gia, kế hoạch năm 2004 sẽ mở rộng lên 10 héc ta. Sản phẩm gừng gió của bà con đều được công ty thu mua với giá ổn định, lợi nhuận lên đến 70 triệu đồng/1 héc ta. Bà Phạm Thị Hồng Vân cho biết, hiện công ty đang xây dựng nhà máy chế biến gừng gió tại huyện Trà Bồng để mở rộng vùng trồng sản phẩm, giúp bà con nâng cao giá trị của cây gừng gió:“Sau khi đi tìm hiểu thì tôi quyết định cùng đồng bào phát triển cây gừng gió này lên. Bởi vì nó là một sản phẩm dược liệu đặc thù và rất tuyệt vời của tỉnh Quảng Ngãi. Lúc đầu tôi cũng muốn xây dựng nhà máy chế biến tại tỉnh những sau đó quyết định đặt tại Trà Bồng để giúp bà con mở rộng vùng trồng, nâng cao thu nhập. Về các thủ tục thì tỉnh Quảng Ngãi và các sở ngành tạo điều kiện hết sức, tôi không thấy có khó khăn gì.”

Vùng đồng bào DTTS và miền núi tỉnh Quảng Ngãi có 61 xã thuộc 5 huyện miền núi và 3 huyện đồng bằng với 187 ngàn người là cộng đồng các dân tộc thiểu số H’re, Ca Dong, Cor, chiếm 15% dân số toàn tỉnh. Đây là khu vực có nhiều tiềm năng, thế mạnh để phát triển kinh tế nông, lâm nghiệp, trồng dược liệu dưới tán rừng, du lịch sinh thái cộng đồng gắn với phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số. Xác định thu hút đầu tư là yếu tố tiên quyết để phát triển kinh tế xã hội, giảm nghèo bền vững cho người dân, ngoài các cơ chế, chính sách của tỉnh, các huyện miền núi của tỉnh Quảng Ngãi đều có cách làm riêng, tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp đầu tư vào địa bàn. Ông Phạm Xuân Vinh, Chủ tịch UBND huyện Ba Tơ cho biết, huyện luôn quan tâm, đề ra nhiều giải pháp cải thiện môi trường đầu tư, công khai quy hoạch, kịp thời hỗ trợ doanh nghiệp các thủ tục đầu tư thuộc thẩm quyền của huyện. Địa phương cũng chú trọng đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, đặc biệt là hệ thống giao thông, tạo điều kiện thúc đẩy giao thương hàng hóa, khai thác tiềm năng, thế mạnh của địa phương trong lĩnh vực nông, lâm nghiệp:“Huyện cũng đã xác định thế mạnh đầu tư vào Ba Tơ vẫn là lĩnh vực nông lâm nghiệp, trong đó ưu tiên các dự án về trồng các loại cây có giá trị kinh tế cao để loại bỏ dần những diện tích keo kém hiệu quả. Huyện cũng đã làm việc với 2 doanh nghiệp, 1 doanh nghiệp đầu tư sản xuất chuỗi cây tre lấy măng, từng bước xây dựng cơ sở chế biến tại huyện Ba Tơ. Thứ 2 là huyện phối hợp với doanh nghiệp xây dựng HTX trồng cây sả chanh Ấn Độ kết hợp với chăn nuôi, chế biến bò thảo dược. Đây là 2 chuỗi mà huyện sẽ thực hiện triển để tạo sự phát triển kinh tế xã hội cho địa phương.”

Ông Võ Phiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết, địa phương xác định phát triển nông nghiệp các huyện miền núi theo hướng chất lượng cao, ưu tiên phát triển nông nghiệp hữu cơ gắn với chuỗi giá trị, từng bước chuyển dần nông nghiệp đơn thuần sang các mô hình kinh tế nông nghiệp. Tỉnh cũng đã ban hành nhiều chính sách, tạo điều kiện thuận lợi, cải cách hành chính, môi trường đầu tư để thu hút các doanh nghiệp đầu tư vào khu vực miền núi. Đặc biệt, 3 chương trình mục tiêu quốc gia với nguồn vốn đầu tư lớn là nguồn lực để Quảng Ngãi thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội, giảm nghèo bền vững vùng DTTS và miền núi. Ông Võ Phiên, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi cho biết:“Các chương trình mục tiêu quốc gia, trong đó có chương trình phát triển KT- XH vùng đồng bào DTTS và miền núi đem lại động lực rất lớn để tỉnh phát triển vùng miền núi. Đặc biệt với tỉnh Quảng Ngãi, tỷ lệ hộ nghèo ở 5 huyện miền núi còn khá cao, nguồn thu lại hạn chế nên đây là nguồn lực lớn để tỉnh đầu tư vào khu vực này. Tỉnh cũng đặt ra mục tiêu giảm nghèo là ngoài các nguồn lực này thì phải dựa vào sự chủ động của địa phương, tính tự lực, tự chủ của mỗi người dân, từng địa phương, từng người dân phải chủ động vươn lên thoát nghèo./.”