

Chr’hoong da ding k’coong Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị đăn lâng k’tiêc k’ruung pr’zợc Lào, vêy bâc crâng da ding, bhrợ pa dưr đợ đhị cruung k’tiêc, tran đac ga măc liêm. Tran đac Chênh Vênh, gợp Brai, gợp Tà Puồng, da ding Sa mù... tơợ đenh ơy vaih đợ đhị lươt l’lêy đhêy ặt liêm pr’hay đoọng ha ta mooi ch’ngai đăn tu râu t’viêng liêm, ma bhưy chr’năp, đha hư cha ngaách... Anoo Nguyễn Việt Hoà, ta mooi coh Đắk Lắk moon: “Chô ooy da ding k’coong đăh tây tỉnh Quảng Trị azi lêy vêy bâc râu tr’cơnh lâng zr’lụ k’tiêc Tây Nguyên. Lâh mơ, đhanuôr Pa Cô, Vân Kiều coh zr’lụ đâu vêy đợ râu văn hoá ty chr’năp lalay. Cruung k’tiêc coh đâu cung ga măc liêm. Ha dang vêy k’rong bhrợ liêm ghít lâh, du lịch vel bhươl coh đâu pr’hay bhlâng”.
Đợ c’moo đăn đâu, chr’hoong Hướng Hoá pa zưm lâng zâp đơn vị bhrợ bâc bh’rợ đăh du lịch vel đông. Lâh mơ năc bhiệc bhrợ zooi đoọng đhanuôr Vân Kiều, Pa Cô pa dưr pa xớc zâp bh’rợ du lịch vel bhươl.
Tran đac Chênh Vênh ặt đhị dzung da ding Sa Mù, chr’val Hướng Phùng, chr’hoong Hướng Hoá vêy bâc ngai năl năc đhị lêy chụp chi ơh pr’hay liêm đoọng ha ta mooi ch’ngai đăn tu râu liêm pr’hay ặt đhị zr’lụ zư lêy crâng da ding Bắc Hướng Hoá. Tươc đâu, lâh mơ lêy cruung k’tiêc, ta mooi dzợ vêy bhrợ chi ơh bâc bh’rợ du lịch vel bhươl pa zưm lâng pr’ăt tr’mung đhanuôr coh vel đông manưih Vân Kiều cơnh pa zưm đh’rưah lâng chiing cha gâr, đợ pr’hát pr’hay; bhrợ tr’coọ xa nưl ty ahay; cha đợ a’vị hor, a’vị đêệp, lêệ bé, a’xiu, a’tưch coh vel đông... Amoó Hồ Thị Nhàn, coh vel Chênh Vênh, chr’val Hướng Phùng, chr’hoong Hướng Hoá moon: “Coh đâu vêy đhanuôr Vân Kiều, Pa Cô. Đợ râu văn hoá chr’năp liêm, đợ ch’na đh’năh chr’năp lalay âng đhanuôr da ding k’coong. Azi xay moon, p’căh xa nập xập acoon coh ahay lâng đợ j’niêng bh’rợ âng đhanuôr coh đâu”.
Nghệ nhân ưu tú Kray Sứt, acoon coh Pa Cô coh vel Aliêng, chr’val Tà Rụt, chr’hoong Đakrông zooi đoọng ha đhanuôr bâc râu đăh bhiệc zư lêy, pa dưr zâp râu chr’năp văn hoá ty âng đhanuôr. Tu cơnh đêếc, vêy bâc pr’hat xa nưl, xa nập xập acoon coh Pa Cô bơơn lêy, k’rong zư đợc. Bấc bhiệc bhan văn hoá ty bhrợ pa dưr pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl. T’cooh Kray Sứt rơơm kiêng bhrợ pa trơơi loom chăp kiêng văn hoá acoon coh ooy apêê p’niên Pa Cô, tơợ đêếc xay moon đoọng ooy pr’zợc, ta mooi ch’ngai đăn ooy đợ râu chr’năp lalay vêy vaih âng acoon coh đay: “Hân đhơ bhiệc bhrợ căh liêm zâp, căh xang năc azi cung t’bhlâng zư lêy đợ râu văn hoá chr’năp liêm. Azi bhui har bhlâng, hân đhơ cơnh đêếc cung k’rang. Azi bhrợ p’căh, xay moon đợ râu văn hoá ty chr’năp bhlâng, ơy vaih tơợ r’bhâu c’moo ơy”.

Đợ văn hoá ty chr’năp âng đhanuôr Vân Kiều, Pa Cô coh zâp chr’hoong Đakrông, Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị vêy bâc bhiệc bhan cơnh: Bhiệc bhan hơnh deh ha roo t’mêê, bhiệc bhan chiing cha gâr, đhr’niêng tăc ta rí, bhiệc bhan A riêu Ping, bhiệc bhan AraPựt, bhiệc bhan ôộm búah gr’hoot moon... Đợ c’moo hanua, ooy zâp xa nay bh’rợ k’tiêc k’ruung lâng zước bơơn zâp đăh c’rơ bh’rợ, tỉnh Quảng Trị bhrợ pa dưr zâp râu chr’năp âng bhiệc bhan acoon coh đhị vel đông da ding k’coong pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch. Bâc bhiệc bhan ty chr’năp vêy đhr’năng bil pât bơơn bhrợ pa dưr liêm ghit, chăp lêy tơơm ríah, lơi jợ đợ j’niêng bh’rợ căh liêm crêê. Tơợ đêêc, âng đơơng đợ râu chr’năp pr’hay đoọng ha ta mooi, chrooi pa xoọng zư lêy văn hoá ty ahay, pa dưr thu nhập ha đhanuôr Vân Kiều, Pa Cô. T’cooh Lê Minh Tuấn, Gíam đốc Sở Văn hoá, Thể thao lâng Du lịch tỉnh Quảng Trị đoọng năl, vel đông xay bhrợ bâc bh’rợ zư lêy pa dưr chr’năp văn hoá ty ahay pa zưm lâng bhrợ pa dưr râu liêm choom đăh du lịch zr’lụ da ding k’coong đăh Tây: “Azi p’căh, xay moon đăh râu liêm choom, lâh mơ năc zâp đhị du lịch. Azi rơơm kiêng bhiệc p’têết pazưm, giao lưu văn hoá zâp zr’lụ, lâh mơ năc bhiệc xay bhrợ zâp đhị du lịch vel bhươl lâng vel đông đhanuôr acoon coh Vân Kiều, Pa Cô. Ooy đâu, đh’rưah lâng prang tỉnh bhrợ liêm choom cr’noọ bh’rợ âng Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh moon pa gluh. Ooy đâu pa zưm zâp xa nay bh’rợ âng đơơng ngành du lịch dưr vaih ngành kinh tế bha lâng”./.
BẢO TỒN VĂN HÓA, PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÙNG TÂY QUẢNG TRỊ
Miền núi phía tây tỉnh Quảng Trị có cảnh quan thiên nhiên hùng vỹ, nơi sinh sống của đồng bào Pa Cô, Vân Kiều với nhiều lễ hội độc đáo. Nơi đây hội đủ điều kiện bảo tồn phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch cộng đồng.
Huyện miền núi Hướng Hoá, tỉnh Quảng Trị giáp nước bạn Lào, có địa hình rừng núi đa dạng, tạo nên những cảnh quan núi sông, suối thác hùng vỹ. Thác Chênh Vênh, Động Brai, Động Tà Puồng, đèo Sa mù…, từ lâu trở thành những điểm dừng chân lý tưởng với du khách gần xa bởi không gian xanh mướt, huyền ảo, khí hậu mát mẻ… Anh Nguyễn Việt Hòa, du khách ở Đăk Lăk cảm nhận: “Đến với miền núi phía tây tỉnh Quảng Trị chúng tôi thấy có nhiều nét tương đồng với vùng đất Tây Nguyên. Đặc biệt, đồng bào Pa Cô, Vân Kiều ở khu vực này mang những nét văn hóa truyền thống đặc sắc riêng có. Khung cảnh ở đây cũng rất hùng vỹ, quyến rũ. Nếu được đầu tư bài bản hơn, du lịch cộng đồng ở đây sẽ rất hấp dẫn”.

Những năm gần đây, huyện Hướng Hóa phối hợp với các đơn vị tổ chức nhiều hoạt động khai thác tiềm năng du lịch địa phương. Đặc biệt là việc hỗ trợ bà con Vân Kiều, Pa Cô phát triển các mô hình du lịch cộng đồng.
Thác Chênh Vênh dưới chân đèo Sa Mù, xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa nổi tiếng là điểm check in hấp dẫn du khách gần xa bởi vẻ đẹp hoang sơ nằm trong quần thể Khu bảo tồn thiên nhiên Bắc Hướng Hóa. Đến đây, ngoài chiêm ngưỡng cảnh quan thiên nhiên, du khách trải nghiệm nhiều hoạt động du lịch cộng đồng gắn với cuộc sống cư dân bản địa của người Vân Kiều như hòa mình với tiếng cồng chiêng, giai điệu dân ca; chế tác nhạc cụ truyền thống; thưởng thức cơm lam, cơm nếp cẩm, thịt dê, cá mát, gà bản… Chị Hồ Thị Nhàn, ở thôn Chênh Vênh, xã Hướng Phùng, huyện Hướng Hóa cho hay: “Ở đây có đồng bào Vân Kiều, Pa Cô. Những nét văn hóa đặc sắc, ẩm thực của đồng bào, những món ắn đặc trưng nhất của bà con miền núi. Chúng tôi giới thiệu, quảng bá trang phục truyền thống và những nét sinh hoạt, tập tục của đồng bào ở đây”.
Nghệ nhân ưu tú Kray Sứt, dân tộc Pa Cô ở thôn ALiêng, xã Tà Rụt, huyện Đakrông tỉnh Quảng Trị cho biết, những năm gần đây cấp ủy, chính quyền huyện Đakrông hỗ trợ bàn con rất nhiều trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào. Nhờ đó, nhiều làn điệu dân ca, nhạc cụ, trang phục truyền thống của người Pa Cô được sưu tầm, lưu giữ. Nhiều lễ hội văn hóa truyền thống phục dựng gắn với phát triển du lịch cộng đồng. Ông Kray Sứt mong muốn thắp sáng ngọn lửa đam mê văn hóa dân tộc trong các người trẻ Pa Cô, từ đó giới thiệu tới bạn bè, du khách gần xa về những nét đặc trưng riêng của dân tộc mình. “Mặc dầu việc tổ chức chưa đầy đủ lắm, chưa hoàn thiện lắm nhưng chúng tôi cũng cố gắng bảo tồn bản sắc văn hóa. Chúng tôi rất vui mừng, phấn khởi nhưng cũng không kém phần lo lắng. Chúng tôi tái hiện, giới thiệu những nét văn hóa cổ nhất, có từ ngàn đời nay”.
Kho tàng văn hóa truyền thống của đồng bào Vân Kiều, Pa Cô ở các huyện Đakrông, Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị có rất nhiều lễ hội như: Lễ hội Mừng lúa mới, Lễ hội Cồng chiêng, Lễ hội Đâm trâu, Lễ hội A riêu Ping, Lễ hội AraPựt, Lễ hội Uống rượu thề… Những năm qua, thông qua các Chương trình mục tiêu quốc gia và huy động các nguồn lực, tỉnh Quảng Trị phục hồi và phát huy các giá trị lễ hội dân tộc thiểu số trên địa bàn miền núi gắn với phát triển du lịch. Nhiều lễ hội truyền thống nguy cơ mai một được phục dựng bài bản, tôn trọng yếu tố gốc, lược bỏ những hủ tục lạc hậu. Từ đó, mang đến những trải nghiệm thú vị cho du khách. góp phần bảo tồn bản sắc văn hóa truyền thống, nâng cao thu nhập cho bà con Vân Kiều, Pa Cô. Ông Lê Minh Tuấn, Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Trị cho biết, địa phương triển khai nhiều giải pháp bảo tồn phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với khai thác tiềm năng du lịch vùng miền núi phía tây. “Chúng tôi quảng bá, tuyên truyền về tiềm năng, lợi thế, đặc biệt là các điểm du lịch. Chúng tôi mong muốn việc kết nối, giao lưu văn hóa các vùng miền, đặc biệt là việc tổ chức triển khai các điểm du lịch cộng đồng trên địa bàn đồng bào dân tộc Vân Kiều, Pa Cô. Qua đó, cùng với toàn tỉnh thực hiện thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ mà Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh đề ra. Trong đó, tập trung các giải pháp đưa ngành du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn”./.
Viết bình luận