Zr’lụ taanh pa căh tr’naanh âng đha nuôr Cơ Tu, chr’hoong Tây Giang đhị Zr’lụ zư đơc văn hóa Bhnong, chr’hoong Phước Sơn ăt coh apêê bh’rợ T’ngay bhiêc bhan Văn hóa Thể thao lâng Du lịch apêê chr’hoong da ding ca coong tỉnh Quảng Nam xu blu ma nuih luh moot.  Pr’dưr pr’dzoọng pân đil Cơ Tu tơt t’taanh, k’xic a rac bâc pr’hoọm bhrợ ma nưih lêy chăp kiêng. N’jưah taanh t’vaih x’ră đoọng ha din, amoó Palăng Thị A Rắc, coh chr’val Dang, chr’hoong Tây Giang n’jưah xay truih đợ c’leh văn hóa coh bh’rợ taanh adin âng ma nưih Cơ Tu:“Nâu đoo năc bh’nơơn âng Tây Giang pa căh t’ngay đâu. Acu taanh x’ră ting apêê tân tung da dă, t’rí, x’nur, Gươl. Ha dợ nâu đoo năc apêê bh’nơơn âi xang taanh pa căh đoọng apêê lêy, pa zêng ch’đhung đơc zên, cà vạt, ch’đhung guy, a dooh pân jưih, pân đil zêng vêy. Acu rơơm đhị T’ngay bhiêc bhan n’nâu năc vêy chroi đoọng zư đơc, xay pa căh bh’rợ taanh n’đooh a dooh Cơ Tu tươc apêê lang t’tun, đoọng bâc ngai năl tươc bh’rợ tr’nêng Cơ Tu lâh mơ.”

Đhị zr’lụ pa căh t’taanh âng chr’hoong Tây Giang căh ch’ngai, zr’lụ pa căh adin âng apêê a đhi amoó chr’hoong Đông Giang bơơn ra pă liêm lêy cơnh lâng bâc bh’nơơn cơnh a dooh pân jưih pân đil, ch’đhung, cà vạt… Amoó Đinh Thị Thìn ăt coh chr’val Sông Kôn, chr’hoong Đông Giang xay moon, bh’rợ taanh adin âng ma nưih Cơ Tu vêy tơợ đanh lâng bơơn zư đơc đhị bâc lang âi. Nâu câi, pân đil Cơ Tu đhị tr’pang têy g’lăng t’bach âi bhrợ t’vaih đợ x’ră p’têêt lâng pr’ăt tr’mông âng đha nuôr:“Tươc lâng zr’lụ taanh pa căh adin âng ma nưih Cơ Tu, c’la cu đh’rưah lâng pr’zơc t’taanh coh chr’hoong Đông Giang rơơm kiêng đoọng zâp ngai năl tươc bh’rợ taanh adin âng ma nưih Cơ Tu. T’ngay đâu, azi taanh pa căh a dooh pân đil. Đhị đâu năc zâp ngai vêy choom năl a zi taanh ng’cơnh. Lâng chr’năp bhlâng năc ma nưih Cơ Tu căh vêy tr’xâu  dal cơnh apêê đoo. Coh cr’chăl  taanh, pân đil Cơ Tu buôn vêy râu bhrợ t’vaih t’mêê âng đay đoọng t’moot ooy bh’nơơn adin.”

Đh’rưah lâng zr’lụ taanh adin, đha nuôr Cơ Tu coh apêê chr’hoong Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang dzợ đơơng tươc T’ngay bhiêc bhan đợ ch’na, pr’ộm yêm đha hum coh bh’rợ thi ch’na đh’năh. Năc đoo đợ ch’na a vị đhooh bâc pr’hoọm, a xiu hr’liêng uh bhơi abhị, hr’liêng boh, tu a rong xào n’xiêng, adul, abăng uh tụ prớ bhooh, abăng t’moot lêệ đhooh, x’rong luônh a tưch ha la sâm, hr’lua… amoó Pa Lăng Thị Bình Minh, ăt coh chr’val Lăng, chr’hoong Tây Giang đoọng năl, ma nưih Cơ Tu bêl u zêê năc buôn đươi dua pr’đươi bơơn coh ha rêê. Cơnh uh zêệ bâc năc uh, đhooh, boh lâng năc muy đươi dua đợ zr’ma coh crâng ca coong đoọng vêy đơơng đha hum âng crâng ca coong. Amoó Minh bhui har tu ch’na đh’năh Cơ Tu bơơn bâc ngai năl đhị t’ngay bhiêc bhan n’nâu:“Ting pâh g’luh thi ch’na đh’năh, chr’hoong Tây Giang đơơng âng bâc ch’na. Bhrợ têng năc vêy uh, đhooh, boh, xào lâng x’rong. Pa zêng ch’na n’nâu năc zêng bhrợ ting cơnh ma nưih Cơ Tu Tây Giang đooc bhrợ. Bhrợ têng u buôn n’đhang công k’đhơợng nhâm râu đha hum yêm. Azi ting pâh năc rơơm kiêng bơơn xay pa căh tươc zâp ngai năl ch’na đh’năh âng ma nưih Cơ Tu moon pa zum lâng Cơ Tu coh Tây Giang  moon lêy.”

Ting pâh T’ngay bhiêc bhan Văn hóa Thể thao lâng Du lịch apêê chr’hoong  da ding ca cooong Quảng Nam g’luh XX, apêê chr’hoong Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang âi xay truih tươc đha nuôr lâng t’mooi bâc c’leh văn hóa liêm la lay âng đha nuôr Cơ Tu. Coh đêêc, chr’hoong Tây Giang pa căh pr’đhang bh’rợ ăt ma mông âng muy vel Cơ Tu, apêê đhr’niêng bh’rợ cơnh c’đhâng x’nur, cooch booc, taanh adin, ch’na đh’năh. Chr’hoong Nam Giang lâng Đông Giang taanh pa căh a din, đhr’niêng xay xơ… Đợ c’leh văn hóa n’nâu bơơn chăp hơnh lâng băr dzang bhưah âi zooi apêê chr’hoong pr’zơc, đha nuôr lâng t’mooi năl ghit lâh mơ ooy văn hóa Cơ Tu. T’cooh Lâm Quang Nông coh thành phố Đà Nẵng đoọng năl:“G’luh tr’nơơp acu tươc đâu lâng bơơn taanh adin đh’rưah lâng bâc bh’rợ văn hóa n’lơơng. Ting acu đợ chr’năp văn hóa n’nâu năc choom zư đơc lâng pa dưr lâh mơ dzợ, đoọng bâc ngai năl tươc.”

Căh muy đhị T’ngay bhiêc bhan Văn hóa Thể thao lâng du lịch apêê chr’hoong da ding ca coong tỉnh Quảng Nam bơơn bhrợ têng ta luôn 4 c’moo muy chu năc zâp c’moo, apêê vel đong Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang zêng bhrợ bâc hội thi, ra pă pa căh apêê bh’nơơn tr’naanh adin, cooch booc, taanh dzăc, ch’na dh’năh. Đhị đêêc, chroi đoọng zư đơc văn hóa âng đha nuôr Cơ Tu, đh’rưah lâng chơơih pay đợ apêê ngai liêm choom bhlâng ting pâh apêê t’ngay bhiêc bhan câp tỉnh lâng zr’lụ miền Trung. T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl:“Azi xay moon ghit zư đơc 3 c’kir văn hóa phi vật thể âi bơơn xay moon chăp hơnh năc đoo prá pr’ma, bhrợ bh’nooch, taanh ađooh adooh lâng tân tung da dă âng đha nuôr Cơ Tu. T’ngay bhiêc bhan công năc bêl đoong đha nuôr tr’lum, prá xay, chơơc năl ooy taanh n’đooh adooh, tân tung da dă, cooch booc. Nâu đoo năc pr’đơợ đoọng apêê vel đong chơơc lêy năl văn hóa Cơ Tu, chroi đoọng đơơng âng văn hóa Cơ Tu băr ch’ngai lâh mơ coh cr’chăl tươc."/.

Đặc sắc văn hóa Cơ Tu tại Ngày hội

Văn hóa Thể thao và Du lịch miền núi Quảng Nam

Tham gia Ngày hội Văn hóa Thể thao và du lịch các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam lần thứ XX, các huyện miền núi Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang, nơi có đông đồng bào Cơ Tu sinh sống đã mang đến những giá trị văn hóa đặc sắc được lưu giữ từ bao đời nay. Để rồi trong không gian Khu bảo tồn văn hóa Bhnoong, huyện Phước Sơn, những nét văn hóa truyền thống đó đã được tôn vinh và lan tỏa, mời gọi người dân và du khách tìm về, cùng đắm chìm trong sắc màu văn hóa vùng cao.

Không gian trình diễn dệt thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu, huyện Tây Giang tại Khu bảo tồn văn hóa Bhnoong, huyện Phước Sơn trong khuôn khổ Ngày hội Văn hóa Thể thao và du lịch các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam luôn tấp nập người dân và du khách đến xem. Hình ảnh người phụ nữ Cơ Tu cần mẫn bên khung dệt, nhanh tay kéo sợi, kết cườm, dệt nên những tấm thổ cẩm đầy màu sắc khiến người xem thán phục. Vừa chăm chút từng họa tiết cho tấm thổ cẩm đang dệt dở, chị Pa Lăng Thị A Rắc, ở xã Dang, huyện Tây Giang vừa giới thiệu những nét đặc sắc trong nghề dệt thổ cẩm của người Cơ Tu:“Đây là sản phẩm của Tây Giang trình diễn hôm nay. Mình dệt hoa văn theo điệu múa tân tung da dắ, con trâu, cây nêu, rồi Gươl nữa. Còn đây là các sản phẩm trưng bày của mình, gồm có ví tiền, cà vạt, ba lô, rồi áo nam, áo nữ, đầy đủ hết. Mình mong qua Ngày hội này sẽ góp phần gìn giữ, truyền bá nghề dệt thổ cẩm Cơ Tu đến các thế hệ sau, để nhiều người biết đến thổ cẩm Cơ Tu hơn nữa.”

Cách không gian trình diễn dệt thổ cẩm của huyện Tây Giang không xa, gian hàng thổ cẩm của các chị em Cơ Tu huyện Đông Giang được trưng bày đẹp mắt với nhiều sản phẩm thổ cẩm truyền thống như áo nam nữ, túi, ví, cà vạt… Chị Đinh Thị Thìn ở xã Sông Kôn, huyện Đông Giang chia sẻ, nghề dệt thổ cẩm của người Cơ Tu có từ lâu đời và được lưu truyền qua từng thế hệ. Ngày nay, người phụ nữ Cơ Tu bằng đôi bàn tay khéo léo đã sáng tạo nên những hoa văn, họa tiết gắn liền với cuộc sống của bà con:“Đến với không gian trình diễn dệt thổ cẩm của người Cơ Tu, bản thân tôi cùng các bạn dệt ở huyện Đông Giang mong muốn cho mọi người biết đến nghề dệt thổ cẩm của người Cơ Tu. Hôm nay, chúng tôi trình diễn dệt áo nữ, trong tiếng Cơ Tu gọi là Adooh. Qua đây thì mọi người có thể biết mình dệt bằng hình thức như thế nào. Và đặc biệt là người Cơ Tu không có khung cửi mà sử dụng khung dệt, bộ dệt. Trong quá trình dệt, người phụ nữ Cơ Tu luôn có sự sáng tạo của mình để đưa vào sản phẩm dệt.”

Cùng với không gian trình diễn dệt thổ cẩm, đồng bào Cơ Tu ở các huyện Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang còn mang đến Ngày hội những món ăn, thức uống đặc sắc trong phần thi ẩm thực. Đó là các món xôi ngũ sắc, cá Liêng nấu rau răm, cá Liêng nướng, lá sắn xào tóp mỡ, hoa chuối rừng, măng luộc chấm ớt xanh, măng nhồi thịt hấp, canh lòng gà lá sâm, súp sắn… Chị Pa Lăng Thị Bình Minh, ở xã Lăng, huyện Tây Giang cho biết, người Cơ Tu khi nấu ăn thường sử dụng nguyên liệu trên nương rẫy. Cách chế biến cũng chủ yếu là hấp, luộc, nướng và chỉ sử dụng những gia vị đặc trưng để món ăn mang đậm hương vị núi rừng. Chị Minh rất vui vì ẩm thực Cơ Tu được giới thiệu tại Ngày hội này:“Tham dự phần thi ẩm thực thì huyện Tây Giang mang đến rất nhiều món ăn được chia làm 3 phần gồm món khai vị, món chính và tráng miệng. Chế biến thì có luộc, hấp, nướng, xào và canh. Tất cả đều là món ăn truyền thống của người Cơ Tu Tây Giang. Cách chế biến đơn giản những vẫn đảm bảo dinh dưỡng. Chúng tôi tham gia với mong muốn giới thiệu đến mọi người văn hóa ẩm thực của người Cơ Tu nói chung và người Cơ Tu ở Tây Giang nói riêng.”

Tham gia Ngày hội Văn hóa Thể thao và du lịch các huyện miền núi Quảng Nam lần thứ XX, các huyện Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang đã giới thiệu đến người dân và du khách nhiều nét văn hóa đặc trưng của đồng bào Cơ Tu. Trong đó, huyện Tây Giang trình diễn mô hình sinh hoạt cộng đồng làng truyền thống Cơ Tu, các nghi thức như dựng cây nêu, điêu khắc, dệt thổ cẩm, ẩm thực. Huyện Nam Giang và Đông Giang trình diễn dệt thổ cẩm, nghi thức cưới hỏi… Những nét văn hóa này được tôn vinh và lan tỏa đã giúp các huyện bạn, người dân và du khách hiểu hơn về văn hóa Cơ Tu. Ông Lâm Quang Nông ở thành phố Đà Nẵng bày tỏ:“Lần đầu tiên tôi đến đây và được dệt thổ cẩm cùng nhiều hoạt động văn hóa khác. Theo tôi thì những giá trị truyền thống này phải được bảo tồn, gìn giữ và phát triển hơn nữa để nhiều người biết đến.”

Không riêng tại Ngày hội Văn hóa Thể thao và du lịch các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam được tổ chức định kỳ 4 năm 1 lần mà hàng năm, các địa phương Tây Giang, Nam Giang, Đông Giang đều tổ chức nhiều hội thi, trưng bày các sản phẩm truyền thống như dệt thổ cẩm, điêu khắc, đan lát, ẩm thực. Qua đó, góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào Cơ Tu, đồng thời lựa chọn những nhân tố tiêu biểu tham gia các lễ hội, ngày hội cấp tỉnh và khu vưc miền Trung. Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết:“Chúng tôi xác định giữ gìn, bảo tồn 3 di sản văn hóa phi vật thể đã được công nhận đó là nói lý hát lý, dệt thổ cẩm và múa tân tung da dắ của đồng bào Cơ Tu. Ngày hội cũng là dịp để bà con giao lưu, gặp gỡ, tìm hiểu về dệt thổ cẩm, điêu khắc, múa tân tung da dắ. Đây là cơ hội để các địa phương tìm hiểu về văn hóa Cơ Tu, góp phần đưa văn hóa Cơ Tu vươn xa hơn trong thời gian tới./.”