Năc ơy lâh 80 hân noo ha rêê năc t’cooh bhươl Bhriu Pố coh chr’val Lăng, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam năc dzợ zập t’ngay đh’rưah lâng k’coon ch’chau choh pa dưr bhươn sâm Ba Kích, muy râu tơơm zơ nươu pr’hắt, vêy chr’năp ooy kinh tế bấc pa bhlâng coh zr’lụ da ding k’coong k’noong k’tiếc Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.

Lâh đợ tơơm Ba Kích, t’cooh Pố năc dzợ choh tơơm pay cha p’lêê lâng bhậ tọm đác đoọng băn axiu, xang n’năc băn c’roóc, băn pa práp đh’rưah lâng pazêng râu a tứch a đha n’lơơng. Căh muy bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ ha đay, t’cooh Pố năc dzợ pa choom, p’too đhanuôr xăl tơơm chr’noh, t’bhlâng b’băn đoọng choom t’bil lơi đharựt. Lêy ađoo “Prá xay choom, bhrợ têng choom”, đhanuôr zập ngai zêng chăp hơnh, k’dua t’cooh Bhriu Pố bhrợ t’cooh bhươl 4 râu ta béch. Coh bhươl cr’noon vêy râu tr’vey tr’lin căh liêm crêê, ađoo năc manuyh bha lâng bhrợ bh’rợ pr’liêm crêê cơnh xa nay, râu xa nay căh liêm crêê ga măc dưr vaih cơnh k’tứi, xa nay tr’vey tr’lin k’tứi năc dưr vaih xa nay liêm crêê. Bhriu Pố prá xay, kiêng đhanuôr mâng loom ooy đay, xơợng đươi, c’la đay năc manuyh ta nih đha nâng: “Azi ắt mamông coh zr’lụ k’noong k’tiếc, vel đong vêy bấc râu zr’năh k’đhap, c’bhuh n’lất n’mốp ta luôn ton đươi ooy chính sách acoon coh, tôn giáo đoọng prá xay, tr’pác khối đại đoàn kết, ha dang ahêê căh rơớt năc ađay lêy ađay vêy râu căh liêm choom lâng Đảng, lâng k’tiếc k’ruung, lâng acoon manuyh, vel đong đay. Tu cơnh đêêc, azi ta luôn t’bhlâng lâng c’rơ âng đay, xa nay bh’rợ âng đay năc prá xay, p’too pa choom. Coh pr’họp chi bộ, âng tổ, âng bhươl cr’noon, âng chr’val t’cooh bhươl azi xơơng pazêng râu xa nay năc chô xay truih ooy đhanuôr ng’rơớt lâng c’bhuh n’lất n’mốp. Ting n’năc ta đang moon đhanuôr căh choom đương g’nưưm ooy Đảng lâng Nhà nước coh bh’rợ t’bil ha ul, pa xiêr đharựt. Coh pazêng pr’họp acu ta luôn prá xay ooy xa nay n’nâu. Căh muy coh pr’họp, đoo bêl ộm bia, ộm buáh công prá xay. Ng’moon zazum, đoọng đhanuôr xơợng đươi, mâng loom ooy đay năc ađay ta nih đha nâng, pân prá xay, pân bhrợ têng”.

Prá xay choom, xay bhrợ choom, pân k’noọ, pân vêy trách nhiệm công năc xa nay ắt mamông âng p’căn Thị Rơi, pân đil Bí thư Chi bộ M’nông, manuyh vêy bấc ngai chăp lâng Trưởng Ban bhrợ bh’rợ Mặt trận chr’val Đăk Drung, chr’hoong Đắc Song, tỉnh Đăk Nông. P’căn Thị Rơi truih, l’lăm ahay đhị chr’val Đăk Drung k’đhap pa bhlâng, bác bhlâng năc đhanuôr acoon coh ắt mamông tu cơnh đêếc c’bhuh arọp abhuy, coh đêêc vêy c’bhuh phản động Ful Rô ta luôn t’bhlâng zâl pa hư Đảng, Nhà nước lâng tr’pác khối đại đoàn kết acoon manuyh. Đhị đâu năc muy coh pazêng zr’lụ bha lâng coh Tây Nguyên ooy đhr’năng lướt z’lâh k’noong k’tiếc lất xa nay tước ooy Campuchia, xoọc đâu vêy k’dâng 100 cha năc ắt mamông coh k’tiếc k’ruung n’lơơng. Lâng manuyh bhrợ bh’rợ Bí thư Chi bộ, Manuyh vêy bấc ngai chăp coh cr’noon Giang Lun, c’la đoo đh’rưah lâng apêê quân sự chr’hoong Đắc Song, t’cooh bhươl, trưởng cr’noon ta luôn xiêr ooy đhanuôr đoọng chêêc n’năl ooy pr’ắt tr’mông, cr’noọ cr’niêng, xa nay âng đhanuôr. Tơợ đêêc, prá xay, p’too pa choom đhanuôr coh bhươl cr’noon căh choom xơợng đươi cơnh p’rá xa nay âng c’bhuh n’lất n’mốp năc lơi đong xang, ha rêê đhuốch lướt z’lâh k’noong k’tiếc lất xa nay. P’căn Thị Rơi xay p’căh, đươi xay bhrợ liêm choom bh’rợ p’too pa choom đhanuôr năc tơợ c’moo 2001 tước nâu cơy, cr’noon Giang Lun moon la lay, chr’val Đắc Drung, chr’hoong Đắc Song ng’moon zazum doọ dzợ vêy đhr’năng lướt z’lâh k’noong k’tiếc tước ooy Campuchia. Đợ apêê đha đhâm c’mor nhăn ting pâh ooy nghĩa vụ quân sự zập c’moo zêng bấc lâng z’lâh cơnh cr’noọ xa nay vêy ta pazao đoọng: “Bêl bơơn xơợng vêy manuyh lướt z’lâh k’noong k’tiếc lất xa nay, acu lướt tước ooy đong prá xay, p’too pa choom… Vêy ngai moon tước ooy n’đăh tôh, vêy kinh tế vaih k’rơ lâh mơ, acu ông prá xay n’đăh đây công lâng 2 tr’pang têy k’gooh ơy choom bhrợ t’vaih; tước ooy tôh công ng’bhrợ lâng 2 tr’pang têy k’gooh. Râu đêêc năc tỵ p’rá xa nay căh liêm crêê âng c’bhuh n’lất n’mốp đoọng ta bơơn zâl Đảng, Nhà nước, tr’pác khối đại đoàn kết pazêng acoon manuyh. Xang bêl xơơng p’rá p’too moon năc apêê đoo căh dzợ lướt, ắt coh đong t’bhlâng bhrợ cha, pa dưr kinh tế, t’bil ha ul, pa xiêr đharựt”.

Ắt pa bhrợ đhị vel đong âng 11 tỉnh, thành phố coh zr’lụ miền Trung - Tây Nguyên, zr’lụ vêy 52 c’bhuh acoon manuyh  ắt mamông, coh đêêc đhanuôr acoon coh pay lâh 13%, Bộ Tư lệnh Quân khu V chăp hơnh pa bhlâng xa nay bh’rợ âng apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, manuyh vêy bấc ngai chăp coh bhươl cr’noon. Apêê đoo năc poong pa têệt bhlưa cấp uỷ, chính quyền lâng đhanuôr; ta nih đha nâng l’lăm xay bhrợ coh pazêng râu xa nay bh’rợ; t’bhlâng prá xay, p’too pa choom đhanuôr t’bhlâng pa bhrợ đh’rưah lâng zư nhâm mâng râu têêm ngăn, bhrợ pa dưr khối đại đoàn kết pazêng đhanuôr, bhrợ pa dưr hệ thống chính trị vel đong nhâm mâng, ting chroi đoọng ooy xa nay bh’rợ pa dưr kinh tế xã hội, pa mâng quốc phòng, an ninh lâng pa dưr đhanuôr ting zâl arọp abhuy nhâm mâng lâh mơ. T’mêê đâu, đhị bh’rợ tr’lum mặt lâng 81 đại biểu p’căh mặt đoọng ha lâh 8.100 t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, manuyh vêy bấc ngai chăp đhị zr’lụ Quân khu V đhalum bêl haanh deh 49 c’moo t’ngay pa chô k’tiếc k’ruung, Trung tướng Trịnh Đình Thạch, Chính uỷ Quân khu ơy chăp hơnh pazêng râu chroi đoọng âng apêê t’cooh bhươl, manuyh vêy bấc ngai chăp, ting n’năc công rơơm kiêng: “Bộ Tư lệnh Quân khu V rơơm kiêng, lâng kinh nghiệm lâng tr’béch g’lăng âng đay apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon, manuyh vêy bấc ngai chăp t’bhlâng xay bhrợ xa nay bh’rợ âng đay, năc poong pa têệt k’đơơng pazêng c’lâng xa nay, chính sách âng Đảng lâng Nhà nước tước ooy đhanuôr acoon coh. Ting n’năc đơơh loon xay truih cr’noọ cr’niêng tước ooy zập cấp uỷ chính quyền; pa dưr xa nay bh’rợ âng đay chroi đoọng chr’năp liêm lâh mơ. Năc đợ manuyh tr’đăn lâng vel đong, ắt mamông đh’rưah lâng đhanuôr acoon coh, apêê t’cooh bhươl, trưởng cr’noon ta luôn bơơn n’năl ghít đhr’năng crêê tước ooy an ninh chính trị, bh’rợ tr’nêng zâl pa hư Cách mạng âng pazêng c’bhuh a rọp a bhuy, prá xay ooy đhanuôr căh choom xơợng đươi p’rá âng c’bhuh n’lất n’mốp, đơơh loon prá xay ooy pazêng cơ quan chức năng đoọng zâl cha groong, zư nhâm mâng râu têêm ngăn đoọng ha pazêng bhươl cr’noon lâng pr’ắt tr’mông bhui har đoọng ha đhanuôr ng’moon zazum lâng đhanuôr acoon coh moon la lay”./.

KHI VAI TRÒ CỦA GIÀ LÀNG, NGƯỜI UY TÍN ĐƯỢC PHÁT HUY

Cùng với sự phát triển đi lên của cả nước, những năm gần đây, diện mạo vùng cao biên giới các tỉnh, thành khu vực miền Trung- Tây Nguyên ngày càng khởi sắc. Góp phần tạo nên thành quả này có vai trò không nhỏ của các già làng, người có uy tín, cầu nối quan trọng giữa cấp ủy, chính quyền và nhân dân tại từng thôn, bản vùng cao.

Đã qua gần 80 mùa rẫy nhưng già B’Riu Pố ở xã Lăng, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam vẫn ngày ngày cùng các con chăm sóc, phát triển vườn sâm Ba Kích, một loại cây dược liệu quý hiếm, có giá trị kinh tế cao ở vùng cao biên giới Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.

Ngoài cây Ba Kích, già Pố còn phát triển vườn cây ăn quả và tận dụng khe suối để nuôi cá, rồi chăn bò, nuôi bồ câu cùng các loại gia cầm khác. Không chỉ làm giàu cho bản thân, già Pố còn hướng dẫn, vận động bà con chuyển đổi cây trồng, phát triển chăn nuôi để vươn lên thoát nghèo. Thấy ông “ nói được, làm được ”, bà con ai cũng thán phục, tôn ông B’riu Pố là “Già làng 4 giỏi”. Làng trên, xóm dưới có tranh chấp, bất hòa, ông đều đứng ra hòa giải thấu tình, đạt lý, biến chuyện lớn thành nhỏ, chuyện nhỏ hóa không. B’riu Pố tâm sự, muốn bà con tin tưởng, nghe theo, bản thân mình phải là người gương mẫu: “Chúng tôi sống ở vùng biên giới, địa bàn phức tạp, bọn xấu thường lợi dụng chính sách dân tộc, tôn giáo để tuyên truyền, chia rẽ khối đại đoàn kết, nếu mình mất cảnh giác thì trước hết mình thấy có tội với Đảng, với đất nước, với dân tộc, quê hương mình.  Vì thế chúng tôi luôn cố gắng bằng sức lực, khả năng, trách nhiệm  của mình phải tuyên truyền. Trong các cuộc họp chi bộ, của tổ, của thôn, của xã già làng chúng tôi nghe thông tin về tuyên truyền lại để bà con cảnh giác với kẻ xấu. Đồng thời vận động nhân dân không ỷ lại vào Đảng và Nhà nước trong xóa đói, giảm nghèo. Trong tất cả các cuộc họp tôi đều tuyên truyền về điều này. Không chỉ trong cuộc họp, đôi khi uống bia, uống rượu cũng tuyên truyền. Nói chung, để bà con tin tưởng, nghe theo mình thì mình phải gương mẫu, nói được, làm được”.

Nói được, làm được, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm cũng là phương châm sống của bà Thị Rơi, nữ Bí thư Chi bộ M’nông, người uy tín và Trưởng Ban công tác Mặt trận xã Đăk DRung, huyện Đắc Song, tỉnh Đắc Nông. Bà Thị Rơi kể, trước đây địa bàn xã Đăk Drung khá phức tạp, chủ yếu là đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống nên các thế lực thù địch, trong đó có bọn phản động Ful Rô luôn tìm mọi cách chống phá Đảng, Nhà nước và chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc. Đây cũng là một trong những điểm nóng ở Tây Nguyên về tình trạng vượt biên trái phép sang Campuchia, hiện có khoảng 100 người đang định cư ở nước ngoài. Với tư cách là Bí thư Chi bộ, Người uy tín bon Giang Lun, bản thân bà cùng lực lượng quân sự huyện Đắc Song, già làng, trưởng bon thường xuyên xuống cơ sở nắm bắt tình hình, dư luận, tâm tư, nguyện vọng của bà con. Từ đó, tuyên truyền, vận động dân làng không nghe theo lời kẻ xấu bỏ nhà cửa, nương rẫy vượt biên trái phép. Bà Thị Rơi khoe,  nhờ làm tốt công tác dân vận nên từ năm 2001 đến nay, bon Giang Lun nói riêng, xã Đắc Drung, huyện Đắc Song nói chung không còn tình trạng vượt biên trái phép sang Campuchia. Tỷ lệ thanh niên đăng ký tham gia nghĩa vụ quân sự hàng năm đều đạt và vượt kế hoạch được giao: “Khi nghe tin một số người khả nghi vượt biên trái phép, tôi trực tiếp qua nhà trò chuyện, giải thích, động viên… Có người nói sang bên kia, có khả năng kinh tế phát triển hơn, tôi cũng giải thích ở bên này cũng 2 bàn tay trắng làm nên; sang bên kia cũng phải làm nên từ 2 bàn tay trắng. Đó chẳng qua là lời xúi giục của bọn xấu nhằm chống phá Đảng, Nhà nước, chia rẻ khối đại đoàn kết dân tộc. Sau khi nghe giải thích thì họ không đi nữa, ở lại tăng gia lao động sản xuất, phát triển kinh tế, xóa đói, giảm nghèo”.

Đóng chân trên địa bàn 11 tỉnh, thành phố khu vực miền Trung- Tây Nguyên, nơi có 52 dân tộc anh em sinh sống, trong đó đồng bào dân tộc thiểu số chiếm hơn 13%, Bộ Tư lệnh Quân khu V đánh giá rất cao vai trò của các vị già làng, trưởng thôn, người có uy tín trong cộng đồng. Họ chính là những cầu nối giữa cấp ủy, chính quyền với người dân; gương mẫu đi đầu trong mọi hoạt động; tích cực tuyên truyền, vận động người dân thi đua lao động sản xuất gắn với giữ gìn an ninh trật tự, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân, xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững chắc, góp phần vào sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội, củng cố quốc phòng, an ninh và xây dựng thế trận lòng dân vững chắc. Mới đây, tại cuộc gặp mặt 81 đại biểu đại diện cho hơn 8.100 già làng, trưởng thôn, người uy tín trên địa bàn Quân khu V nhân kỷ niệm 49 năm ngày giải phóng đất nước, Trung tướng Trịnh Đình Thạch, Chính ủy Quân khu đã cám ơn, ghi nhận và tuyên dương những đóng góp của các già làng, người uy tín: “Bộ Tư lệnh Quân khu V mong rằng, bằng kinh nghiệm và hiểu biết của mình các già làng, trưởng thôn, người có uy tín tiếp tục thể hiện vai trò của mình, là cầu nối chuyển tải các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đến với đồng bào. Đồng thời kịp thời nắm bắt tâm tư, nguyện vọng đến các cấp ủy chính quyền; phát huy vai trò tiếng nói của mình đóng góp thiết thực. Là những người sâu sát cơ sở, sống trong lòng đồng bào DTTS, các già làng, trưởng thôn luôn nắm chắc mọi diễn biến liên quan đến an ninh chính chị, hoạt động chống phá Cách mạng của các thế lực thù địch, tuyên truyền vận động đồng bào không nghe theo lời kẻ xấu, kịp thời thông tin tới cơ quan chắc năng để ngăn chặn, giữ gìn sự bình yên cho từng buôn làng và cuộc sống hạnh phúc cho nhân dân nói chung và đbdtts nói riêng”./.