HTX CÚA 11 PỈ NOỌNG NHÌNH CẦN DAO

Khảm quá bại nẳm slưởng cáu loá vạ bại dưởng khỏ bảt đú pửa ngám có cốc hết kin, 11 pỉ noọng nhình cần Dao dú bản Nặm Dất, xạ Tân Sơn, hoẹn Chợ Mới, slảnh Bắc Kạn đạ có pền Hợp tác xạ, lồng lèng hết kin tài slung tởi slổng hẩư chang lườn. Vạ tói xáu bại pỉ noọng nhình nẩy, fiệc đạ hết đảy đây ải ết lẻ hết hẩư mọi cần chang lườn vạ bản mường hăn đảy cạ pỉ noọng nhình cụng hết kin híu vạ toỏng cóp đảy lai mòn chăn đây hẩư đin tỉ cúa lầu. 

 # Cần hết cốc cúa HTX Đăm chay slâư đây Tân Sơn lẻ Lý Thị Ba, pí Ba lẻ cần Dao chăn sắc xăn tảy khỏ. Pí au phua pửa ngám đảy 18 pi, tọ pửa 20 pi, Lý Thị Ba vận pây slon lởp Trung cấp Luật xáu ngầư ngoòng sẹ xa thắp đảy tàng lỏ hết kin mấư hẩư đang lầu. Pi 2016, pửa tỉ ngám đảy 27 pi, Lý Thị Ba đạ roọng riệc them 10 pỉ noọng nhình chang bản sle có pền HTX đăm chay slâư đây Tân Sơn. Chang 11 pỉ noọng nhình cần Dao, mì cần pửa tỉ ngám đảy 20 pi đạ lồng slim tối mấư tởi slổng cúa lầu cón bại nẳm nghị cáu loá vạ bấu slứn slim của mọi cần chang lườn. Lý Thị Ba cạ: 

 “Pửa đú lẻ thuổn lườn khỏi nắm hẩư hết, nhoòng nẳm nghị cúa cần Dao búng slung nhằng cáu loá, ết lẻ bại phua nghị khỏ, cạ pỉ noọng nhình bấu pền oóc noỏc pây lai, pỏ chài lẻ hẳm ngải. Chang lườn pỏ chài lẻ cần pây xa chèn, nhằng mẻ nhình bấu mì quyền lăng, cụng bấu đảy căm chèn…”

Pửa ngám có cốc hết kin, Lý Thị Ba xáu bại pỉ noọng nhình đai xày căn cóp chèn pổn, dim đảy sổ chèn 500 triệu mưn sle có pền HTX đăm chay, khai vạ slu dự bại thình cúa mì dú tỉ fuông pện : khinh, phjắc kheo, fẳc moong, khẩu nua rẩy vạ chượng chảo bại tua cúa. Mái pện, fiệc xằng hết pền bại thình cúa mì heng tiểng cụng hết hẩư fiệc puôn khai bấu đảy đây. Tằng tàng dưởng chay vạ khai bại thình phjắc kheo cụng bấu hết kin đảy đây mjảc nhoòng bấu khai đảy.

Hăn đảy khẩu nua rẩy cúa cần Dao dú Tân Sơn đảy lai cần nắt xa dự, tẻo bấu tồng bại thình khẩu nua đảy lai cần đai puôn khai, HTX đạ lồng lèng tẳng có heng tiểng thình cúa nẩy. Cà này HTX đạ cáp xáu 30 lườn sle khay quảng tỉ đăm chay khẩu nua rẩy tềnh 20 héc ta vạ đạ tẳng có đảy thình khẩu nua rẩy Đâyzang pền thình cúa mì heng tiểng, đảy chỉn OCOP 3 tiểm. Pí Lý Thị Ba hẩu chắc, “ Đâyzang” rèo tiểng Dao lẻ khẩu rẩy lương, thình khẩu nẩy hom táng bại thình khẩu đai vạ tan đảy pỉ noọng cần Dao chay dú kỉ búng chang xạ:

 “Khẩu nua Đâyzang cón nẩy pỉ noọng tan chay sle kin lụ sle păn hẩư pỉ noọng, mì slì nâng nhằng bấu mì cần tầư chay nhoòng bấu chắc ngòi chướng, chay nọi nhoòng pện mẻn nu vạ bại non nhẳn kin cắt lẹo. Pửa HTX đảy có pền đạ tẳng có thình khẩu nua nẩy pền thình cúa mì heng tiểng, đảy chỉn lẻ thình cúa OCOP đo 3 tiểm, pjom pện cạ này khẩu nua nẩy nhằng nắm đo khai. Ăn pi cụng slu củ đảy lai pjom đạ đảy slon pang keéc chay vạ ngòi chướng”.

Dú xạ Tân Sơn mì lai đông ké, phja slung vạ lai rẩy tôm dày. Pjom đảy slảnh pang chỏi, HTX đạ chay them co mác chẻ fạ tềnh 5 héc – ta. Rèo pí Lý Thị Ba hẩư chắc, co da nẩy chay ngải, hạp xáu tỉ tôm vạ triết hý cúa tỉ fuông vạ ết lẻ khai đảy ngải. Sle hết thình cúa nẩy đảy đây, HTX đạ hết lườn lưới, tỉ sle sấy hảo vạ pao chực bại co da lăng pửa slu củ. Cà này khẩu nua rẩy đảy khai hẩư sloong háng cải dú Hà Nội, nhằng mác chẻ phạ cụng đảy lườn puôn khai cải nâng dú Thái Bình pao slu dự.

Cà này ăn pi, HTX slu đảy tứ 1-2 tỷ mưn, sổ cần cúa HTX đạ lai khửn 15 cần vạ cáp xáu lẩn chục lườn cúa 4 bản chang xạ sle đăm chay. Quá tỉ pang hẩư pỉ noọng dú xạ Tân Sơn lẻ xạ nâng chang bại xạ khỏ tải ết của hoẹn Chợ Mới mì them ngần chèn, ăn bươn cần nâng hết đảy quạng 5-6 triệu mưn. Pí Dương Thị Đào, lẻ cần cúa HTX Tân Sơn hẩư chắc:

 “Khảu HTX mà chay co mác chẻ fạ khỏi mì chèn chải dủng. Dú nẩy nhằng lai dưởng khỏ, bấu mì tôm đăm chay, cà này bấu hẩư hẳm phả mạy sle hết rẩy nhoòng pện pỉ noọng lèo pây quây hết công xa chèn, cà này mì HTX đạ pang hẩư pỉ noọng đợ khỏ”.

Cần hết cốc HTX đăm chay slâư đây Tân Sơn- Lý Thị Ba hẩư chắc: Chang slì tó nả, HTX sẹ dự bại thình máy sle chỉnh piến pền bại thình cúa pện chà, cao mác chẻ phạ vạ tảy khỏ sle khẩu nua rẩy đảy chỉn pền thình cúa OCOP đo 4 tiểm, xày tỉ sẹ hết them tàng dưởng chay phắc kheo vạ chượng chảo bại tua cúa.

 Phuối mừa tàng dưởng hết kin vạ slim ki tảy khỏ cúa bại pỉ noọng cần Dao nẩy, pí Ma Thị Mận, Phó Bí thư Slảnh đoàn Bắc Kạn cạ pện nẩy:

  “Boong khỏi hăn slim ki tảy khỏ có pền HTX cúa bại pỉ noọng nhình cần Dao nẩy lẻ chăn đây. Mòn nẩy dỉ hẩư hăn slim ki tảy khỏ xéng khửn hết chàu vạ dỉ hẩư hăn đảy pỉ noọng nhình dân tộc nọi cần mòn lăng tó hết đảy. Mái cạ kha tàng hết kin tó nả nhằng lai dưởng khỏ, tọ hỏm đoàn, hỏm slắm ón cúa slảnh cụng slứn slim cạ bại pỉ noọng nhình nẩy sẹ lẻ bại cần đi nghị, đi hết, chắc dủng bại mòn slặn mì sle cọp phấn pang hẩư tỉ phuông hết kin vằn cảng đây mjảc”./.

HTX CỦA 11 CÔ GÁI TRẺ NGƯỜI DAO

Vượt qua định kiến, vượt qua những khó khăn của bước đầu khởi nghiệp, 11 cô gái trẻ người Dao ở bản Nặm Dất, xã Tân Sơn, huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn đã đã đứng ra thành lập mô hình Hợp tác xã, tự thay đổi cuộc sống kinh tế gia đình. Và với những nữ thanh niên này, thành công nhất đó là đã khẳng định được khả năng, vai trò và vị thế của mình trong gia đình cũng như ngoài xã hội. 

Thủ lĩnh của HTX Nông nghiệp sạch Tân Sơn là Lý Thị Ba, một cô gái người Dao đầy nghị lực. 18 tuổi lấy chồng, nhưng 20 tuổi, Lý Thị Ba vẫn quyết định theo học một lớp Trung cấp Luật với mong muốn tìm ra hướng đi mới cho bản thân. Năm 2016, khi đó mới 27 tuổi, Lý Thị Ba đã vận động thêm 10 chị em khác trong bản để thành lập Hợp tác xã Nông nghiệp sạch Tân Sơn. 11 cô gái người Dao, có người khi đó mới ngoài 20 tuổi đã quyết tâm phải thay đổi cuộc sống của mình trước ánh mắt nghi hoặc, thậm chí cả  sự phản đối của người thân. Lý Thị Ba nói: 

 “Lúc đầu thì tôi không được sự ủng hộ của gia đình đâu, bởi vì quan niệm của đồng bào người Dao vùng cao còn khá khó khăn, nặng nề, nhất là với các ông chồng khá bảo thủ, đó là quan niệm phụ nữ thì không nên ra ngoài nhiều, đàn ông thì được thoải mái hơn. Còn trong kinh tế thì đàn ông sẽ làm chủ, phụ nữ thường không có quyền gì về quản lý tài chính…”.

Khi mới khởi nghiệp, Lý Thị Ba cùng với những thanh niên khác góp vốn, vay mượn được 500 triệu đồng để thực hiện mô hình HTX theo kiểu tổng hợp, trồng, mua bán, trao đổi các sản phẩm bản địa như gừng, rau sạch, bí xanh, lúa nếp nương và chăn nuôi gia súc. Tuy nhiên, việc thiếu những mặt hàng chủ lực cũng khiến việc kinh doanh chưa thực sự hiệu quả. Thậm chí một số dự án trồng rau sạch đã thất bại khi không được người dân hưởng ứng.

Nhận thấy sản phẩm gạo nếp nương của đồng bào Dao ở Tân Sơn được thị trường ưa chuộng, lại có thể tạo được sự khác biệt với hàng trăm sản phẩm khác đang có trên thị trường, HTX đã quyết định tập trung xây dựng sản phẩm này thành mặt hàng chủ lực. Hiện HTX đã mở rộng liên kết với hơn 30 hộ dân, trồng trên diện tích hơn 20ha và xây dựng thành công thương hiệu gạo nếp nương Đâyzang với tiêu chuẩn OCOP 3 sao. Chị Lý Thị Ba lý giải, “Đâyzang” tiếng Dao là gạo nương vàng, loại gạo có vị thơm đặc trưng vốn chỉ được người Dao trồng ở một số ít khu vực trong xã:

  “Sản phẩm gạo nếp Đâyzang trước bà con chỉ trồng sử dụng hoặc làm quà, có một dạo còn bỏ do không có kỹ thuật chăm sóc, trồng ít nên chuột và sâu bệnh phá hại không được thu hoach. Khi HTX thành lập đã chú trọng mẫu mã, bao bì và xây dựng thương hiệu OCOP 3 sao, nhờ đó hiện sản phẩm không đủ cung ứng ra thị trường. Năng suất cũng đã tăng lên nhiều lần do được hướng dẫn kỹ thuật và cách chăm sóc”.

Vùng đất Tân Sơn chủ yếu là rừng già, núi cao và nhiều nương rẫy bạc màu. Với sự hỗ trợ của tỉnh, HTX đã tiếp tục phát triển sản phẩm Cà gai leo ở dạng nguyên liệu trên quy mô 5 ha. Theo chị Lý Thị Ba, loại dược liệu này dễ trồng, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và đặc biệt là thị trường tiêu thụ khá tốt. Để nâng cao chất lượng sản phẩm, HTX đã đầu tư hệ thống nhà lưới, quạt sấy để phơi giữ, bảo quản sản phẩm sau thu hoạch. Hiện nay, lúa nếp nương được cung ứng cho 2 siêu thị ở Hà Nội còn sản phẩm Cà gai leo cũng được một doanh nghiệp ở tỉnh Thái Bình bao tiêu toàn bộ. 

 “Vào hợp tác xã trồng cây Cà gai leo tôi có thu nhập ổn định. Ở đây rất khó khăn, không có rừng sản xuất mà bây giờ cấm phá rừng làm nương, rẫy nữa nên bà con toàn phải đi làm thuê ở xa thôi, có hợp tác xã này thì bà con đỡ vất vả”.

Giám đốc HTX nông nghiệp sạch Tân Sơn- Lý Thị Ba  cho hay: Trong thời gian tới, HTX không dừng lại ở việc bán nguyên liệu thô mà sẽ đầu tư máy móc để chế biến thành các sản phẩm như trà, cao Cà gai leo và nâng cấp sản phẩm gạo nương lên tiêu chuẩn OCOP 4 sao, đồng thời mở rộng thêm quy mô các dự án chăn nuôi gia súc, trồng rau sạch.

 Đánh giá về mô hình kinh tế và quyết tâm của những cô gái dân tộc Dao này, chị Ma Thị Mận, Phó Bí thư Tỉnh đoàn Bắc Kạn nói:

 “Chúng tôi đánh giá rất cao tinh thần quyết tâm khởi nghiệp của những nữ thanh niên dân tộc Dao trong Hợp tác xã. Điều này vừa khẳng định khát vọng vươn lên và vị thế của những nữ thanh niên dân tộc thiểu số. Mặc dù con đường khởi nghiệp phía trước còn khó khăn, nhưng tổ chức đoàn, hội liên hiệp thanh niên tỉnh cũng tin là các bạn ấy sẽ là người dám nghĩ, dám làm, biết phát huy lợi thế, tiềm năng sẵn có để góp phần xứng đáng cho sự phát triển của địa phương”./.