N’niên váih cóh vel A Ró, chr’val Lăng, chr’hoong k’coong ch’ngai k’noong k’tiếc Tây Giang, tước c’moo 1978, p’căn Bhling Thị Treng đh’rứah lâng pr’loọng đông chô ắt ma mung cóh vel Đhờ Rồông, chr’val Tà Lu, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Ắt ma mung đhị zr’lụ k’tiếc vêy truyền thống taanh n’đoóh a’doóh Cơ Tu, tơợ k’tứi, t’coóh Treng ơy bhrợ năl lâng bhiệc t’taanh, vêy bơơn da dệ k’căn pa choom đoọng taanh bhrợ n’đoóh a’doóh. Râu cr’noọ tr’kiêng âng p’căn Treng lâng bh’rợ t’taanh nâu ting dưr bấc ga mắc lấh mơ, a’đoo ting chắp kiêng bh’rợ nâu tước xoọc đau. P’căn Bhling Thị Treng moon, bêl đêếc 12, 13 c’moo t’coóh ơy choom taanh bhrợ liêm choom đợ n’đoóh a’doóh đươi dua cóh pr’loọng đông. N’đoóh a’doóh Cơ Tu ta luôn vêy 2 pr’hoọm chr’nắp nắc tăm lâng bhrông, lấh mơ vêy p’têết pazưm lâng a’rạc bhoọc bhrợ pa chăm liêm zâp pr’hoọm. Đoọng taanh bhrợ mưy bêệ n’đoóh a’doóh liêm choom nắc lêy bil bấc cr’chăl t’ngay, p’zay bhrợ tr’xin j’ooi lâng tr’pang têy z’hai choom âng pân đil Cơ Tu: “Bêl ahay taanh bhrợ zr’nắh k’đhạp, bil bấc cr’chăl t’ngay, c’rơ g’lêếh. Xoọc đâu liêm buôn lấh mơ, choom câl k’páih, len zâp đhị cung váih. Acu kiêng apêê p’niên n’đil Cơ Tu lêy ta moóh pa choom bhrợ bh’rợ t’taanh nâu đoọng zư lêy pa dưr bh’rợ chr’nắp nâu. Ngai cung choom taanh bhrợ. Cắh mưy apêê cóh đông, cóh vel cắh cậ zâp đhị kiêng pa chôm nắc azi ta luôn pa choom đoọng. Lấh mơ, azi rơơm đợ bh’nơơn pr’đươi taanh bhrợ âng manứih Cơ Tu vêy clan bhứah lâng p’cắh bấc lấh mơ ooy điện thoại, cóh mạng xã hội đoọng zâp ngai năl.”

Bh’rợ t’taanh âng manứih Cơ Tu vêy t’moót ooy K’cir văn hoá phi vật thể k’tiếc k’ruung c’xêê 8/2014. Nâu đoo cắh nặc mưy râu hâng hơnh âng manứih Cơ Tu nắc dzợ râu hâng hơnh âng đhanuôr zâp acoon cóh k’coong ch’ngai tỉnh Quảng Nam. Amoó Châu Thị Bích Lan, cán bộ Văn hoá chr’val Tà Lu, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl, a’ngắh Bhling Thị Treng xoọc đâu nắc chủ nhiệm Tổ hợp tác t’taanh Đhờ Rôồng. Lấh 2 c’moo crêê lưm pr’lúh cr’ay Covid-19, ta mooi chô pấh lêy cắh bấc, bh’nơơn pr’đươi bhrợ pa câl cắh vêy đhị liêm buôn, hân đhơ cơnh đêếc, t’coóh Treng cung dzợ ta luôn zư lêy bh’rợ tr’nêng ty chr’nắp nâu. Lấh mơ đợ bh’nơơn pr’đươi ty chr’nắp, t’coóh dzợ ta luôn chấc lêy, bhrợ pa dưr đợ pr’đươi pr’dua lưu niệm t’mêê cơnh khăn poọr tuôr, chi đhung đợc zên, a’doóh... lâng cr’noọ cr’niêng kiêng xay moon, chấc lêy đơn hàng đoọng âng đơơng pa câl pa chô zên ha zâp apêê pa bhrợ cóh Tổ hợp tác. Ting cơnh amoó Bích Lan, Tà Lu nắc mưy ooy cắh vêy bấc chr’val cóh chr’hoong Đông Giang dzợ zư đợc bh’rợ taanh dzặc, taanh bhrợ n’đoóh a’doóh ty chr’nắp. Bh’nơơn nâu vêy bh’rợ chr’nắp liêm âng p’căn Bhling Thị Treng:“Acu nắc manứih A’duôn tơợ lơơng lướt pa bhrợ ooy đâu. Bêl tr’nơợp acu lưm lâng prá xay lâng a’ngắh Treng nắc chắp hơnh bhlâng. A’ngắh nắc mưy nghệ nhân đắh t’taanh bhrợ n’đoóh a’doóh, acu lưm a’ngắh pa bhlâng hâng hơnh. A’ngắh Treng nắc mưy manứih ắt ma mung liêm ta níh, bhui har, ta luôn zooi apêê ađhi amoó cóh vel bêl zr’nắh k’đhạp. Lấh mơ, a’ngắh pa bhlâng chắp kiêng bh’rợ taanh n’đoóh a’doóh, ta luôn pa choom bh’rợ tr’nêng đoọng ha pêê ađhi amoó, lấh mơ nắc apêê p’niên n’đil.”

T’coóh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl, đh’rứah lâng prá pr’ma, bhrợ bh’noóch lâng tân tung da dặ.. nắc taanh n’đoóh a’doóh âng đhanuôr Cơ Tu bơơn ta moon nắc k’cir văn hoá phi vật thể cấp k’tiếc k’ruung. Năl ghít, k’cir văn hoá chr’nắp liêm đắh bhiệc pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung, bhrợ pr’đơợ bh’rợ pa dưr du lịch, xay moon, p’cắh c’léh cha nụp ooy zr’lụ k’tiếc, acoon manứih lâng văn hoá Cơ Tu, đợ c’moo hanua, chr’hoong Đông Giang ơy pa glúh bh’rợ đăh zư lêy lâng pa dưr zâp râu chr’nắp liêm văn hoá Cơ Tu. Ting đêếc, chr’hoong t’bhlâng tước c’moo 2025, vêy 4/11 chr’val, thị trấn cóh chr’hoong Đông Giang bhrợ pa dưr bh’rợ taanh n’đoóh a’doóh ty chr’nắp âng manứih Cơ Tu: “Đắh bh’rợ t’taan, k’noọ tước đâu pazưm bhrợ pa dưr c’rơ bh’rợ đoọng zooi zâp vel bhươl bh’rợ tr’nêng đoọng pa dưr pa xớc k’rơ nhâm lấh mơ. Đhanuôr lêy chắp kiêng lâng lêy nâu đoo nắc mưy bh’nơơn pr’đươi chr’nắp âng đay. Đh’rứah lâng nâu, choom bhrợ zâp g’lúh thi, liên hoan, chi ớh p’cắh âng zâp zr’lụ đhanuôr ắt đoọng apêê bơơn pa đăn lêy pa choom lấh mơ, p’cắh bh’nơơn pr’đươi nâu k’rơ bấc lấh.”

Hâng hơnh đợ c’rơ g’lêếh, chrooi đoọng âng p’căn Bhling Thị Treng đắh bhiệc zư lêy pa dưr bh’rợ taanh n’đoóh a’doóh Cơ Tu, c’moo 2015, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam ơy moon p’căn Bhling Thị Treng nắc nghệ nhân taanh n’đoóh a’doóh ty chr’nắp. Bh’nơơn nâu nắc liêm chr’nắp lâng mưy manứih liêm ta níh, t’bhlâng zư lêy bh’rợ ty chr’nắp âng acoon cóh cơnh t’coóh Treng./.

Người giữ lửa nghề dệt thổ cẩm dân tộc Cơ Tu

Với đồng bào Cơ Tu, thổ cẩm truyền thống có ý nghĩa quan trọng trong đời sống văn hóa, sinh hoạt, là hồn cốt của dân tộc. Tâm huyết với nghề dệt thổ cẩm truyền thống của cha ông, bà Bling Thị Treng, ở thôn Aréh-Đhờ Rồng, xã Tà Lu, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam luôn nỗ lực gìn giữ, bảo tồn, không để nghề truyền thống bị mai một theo thời gian.

Sinh ra ở thôn A Ró, xã Lăng, huyện vùng cao biên giới Tây Giang, đến năm 1978 bà Bhling Thị Treng cùng gia đình chuyển về định cư tại thôn Đhờ Rồông, xã Tà Lu, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam. Sống ở vùng đất có truyền thống dệt thổ cẩm Cơ Tu, ngay từ bé, bà Treng đã làm quen với khung cửi và được bà, mẹ truyền dạy cách dệt thổ cẩm truyền thống. Tình yêu bà Treng dành cho nghề cứ thế lớn dần và khiến bà ngày càng đam mê với nghề cho đến tận hôm nay. Bà Bhling Thị Treng kể, lúc mới 12, 13 tuổi bà đã dệt thành thạo những tấm thổ cẩm sử dụng trong gia đình. Thổ cẩm Cơ Tu luôn có hai màu chủ lực là đen và đỏ, đặc biệt có gắn thêm hạt cườm trắng xung quanh tạo nên hoa văn đầy màu sắc. Để làm ra 1 tấm thổ cẩm đẹp đòi hỏi nhiều thời gian, sự kiên trì, tỉ mỉ và sự khéo léo, sáng tạo của người phụ nữ Cơ Tu: “Hồi xưa dệt thổ cẩm khá khó khăn vì làm thủ công tốn nhiều thời gian, công đoạn. Bây giờ thì rất dễ dàng, có thể mua chỉ, len bất cứ đâu cũng có. Tôi muốn các bạn trẻ nữ Cơ Tu phải học hỏi, tiếp xúc nhiều hơn với nghề dệt thổ cẩm để duy trì và phát huy giá trị truyền thống. Ai ai cũng phải biết dệt thổ cẩm. Không chỉ người trong nhà, mà ở trong thôn hoặc ở đâu nếu muốn học nghề này chúng tôi sẵn sàng chỉ dạy để mọi người ai cũng biết dệt. Hơn nữa, tôi mong sản phẩm thổ cẩm của người Cơ Tu được lan truyền và quảng bá nhiều hơn trên các phương tiện điện thoại thông minh, mạng xã hội... để ai cũng biết.”

Nghề dệt thổ cẩm của người Cơ Tu được đưa vào danh mục Di sản văn hoá phi vật thể quốc gia tháng 8/2014. Đây không chỉ là niềm vinh dự của người Cơ Tu mà còn là niềm tự hào của bà con đồng bào các dân tộc thiểu số miền núi tỉnh Quảng Nam. Chị Châu Thị Bích Lan, cán bộ Văn hoá xã Tà Lu, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, bà Bhling Thị Treng hiện là chủ nhiệm Tổ hợp tác dệt thổ cẩm Đhờ Rồông. Hơn 2 năm bị ảnh hưởng nặng nề bởi dịch bệnh Covid-19, khách du lịch không có, sản phẩm làm ra không có nơi tiêu thụ nhưng bà Treng vẫn luôn giữ niềm đam mê với nghề. Ngoài những sản phẩm dệt truyền thống, bà còn luôn tìm tòi, tạo ra những sản phẩm hàng lưu niệm mới như khăn choàng, ví, áo khoác...với mong muốn giới thiệu, tìm thêm đơn hàng để mang lại thu nhập cho các thành viên Tổ hợp tác. Theo chị Bích Lan, Tà Lu là một trong số ít xã ở huyện Đông Giang còn bảo tồn được làng nghề đan lát, dệt thổ truyền thống. Thành quả này có vai trò không nhỏ của bà Bhling Thị Treng: “Tôi là người Kinh từ nơi khác đến làm việc ở đây. Lần đầu tiên em gặp và tiếp xúc với cô Treng tôi rất ấn tượng về cô. Cô là một nghệ nhân về dệt thổ cẩm, gặp cô tôi cảm thấy rất vinh dự. Cô Treng là một người rất vui tính, hoà đồng, sẵn sàng giúp đỡ chị em trong thôn lúc khó khăn. Đặc biệt, cô rất tâm huyết với nghề dệt thổ cẩm, cô luôn truyền đạt lại nghề cho các chị em, đặc biệt là các bạn trẻ.”

Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, cùng với hát lý, nói lý và múa tân tung da dắ, thì dệt thổ cẩm của đồng bào Cơ Tu đã được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Xác định, Di sản văn hóa đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế -xã hội và cộng đồng, tạo động lực, nguồn lực phát triển du lịch, giới thiệu, quảng bá hình ảnh về vùng đất, con người và văn hóa Cơ Tu, những năm qua, huyện Đông Giang đã ban hành Đề án về bảo tồn và phát huy các gia trị văn hóa Cơ Tu. Theo đó, huyện phấn đấu đến năm 2025, có 4/11 xã, thị trấn ở huyện Đông Giang khôi phục nghề dệt thổ cẩm truyền thống của người Cơ Tu: “Về nghề dệt thổ cẩm, sắp tới đây tập trung nguồn lực để hỗ trợ các làng nghề để phát triển mạnh mẽ hơn. Người dân phải thật sự đam mê và xem đây là một sản vật vô giá của mình. Cùng với đó, có thể tổ chức các cuộc thi, liên hoan, diễn tấu... giữa các vùng miền để bà con tiếp cận nhiều hơn, quảng bá sản phẩm mạnh hơn đối với loại hình nghệ thuật này.”

Ghi nhận nhận những công lao, đóng góp của bà Bhling Thị Treng trong việc giữ gìn và phát huy nghề dệt thổ cẩm Cơ Tu, năm 2015, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam đã công nhận bà Bhling Thị Treng là nghệ nhân dệt thổ cẩm truyền thống. Đây là thành quả xứng đáng với một người có tâm huyết với nghề truyền thống dân tộc như bà Treng./.