Tháp Po Klong Garai ắt đhị bha đưn Trầu, phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang-Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. K’cir kiến trúc nghệ thuật tháp Po Klong Garai bơơn Thủ tướng Chính phủ ra pặ nắc k’cir Quốc gia chr’nắp c’moo 2016.

Ting cơnh xa nay t’ruíh bh’lêê bh’la âng manứih Chăm, tháp Po Klong Garai bơơn bhua Jaya Simhavarman 3 (Sử Việt moon nắc Chế Mân) đoọng bhrợ pa dưr lứch thế kỷ 13 đoọng bhuốih bhua Po Klong Garai (1151-1205)-mưy bhua vêy bấc c’rơ g’lêếh lâng manứih Chăm đắh bhiệc zêl cha groong a’rập a’bhưy; bhrợ bha nậ, chr’hooi đác đoọng bhrợ ruộng chuôr liêm choom. T’coóh Thành Nhảy, Phó Gíam đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận đoọng năl: Tháp Po Klong Garai nắc bh’rợ kiến trúc nghệ thuật tháp Chăm dzợ zư đợc cơnh ahay, cắh vêy cơnh đợ tháp Chăm cơnh xoọc đâu. Xang bêl Thủ tướng ký quyết định moon nắc k’cir Quốc gia chr’nắp, đợ mơ ta mooi chô pấh lêy chi ớh ooy đâu ting bấc lấh. Ooy 9 c’xêê tơợp c’moo đâu, azi hơnh déh ta mooi lấh 120.000 g’lúh:“K’cir tháp Po Klong Garai nắc đhị chr’nắp đắh bh’rợ du lịch âng tỉnh Ninh Thuận. Tước lưm lêy tháp Po Klong Garai, ta mooi bơơn xơợng hướng dẫn viên xay moon lâng 2 p’rá Việt lâng p’rá Anh. Xoọc đâu, azi ơy vêy dịch vụ xe điện âng đơơng ta mooi pấh lêy chi ớh. Azi cung bhrợ chi ớh pr’hát xa nưl ooy zâp t’ngay lứch tuần, t’ngay bhiệc bhan lâng g’lúh Tết đoọng bhrợ ha ta mooi.”

K’cir tháp Po Klong Garai xoọc dzợ vêy 1 tượng Linga Yoni; 1 tượng bia cắh dzợ vêy chữ; mưy tượng Kút hoàng hậu lâng 1 t’noọl đhêl (Linga) cóh ngoai thành đắh Nam bha nụ k’cir. Lấh mơ, dzợ vêy 2, 3 râu pr’đươi pr’dua âng k’cir nâu xoọc bơơn Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận zư lêy, đợc p’cắh lâng pa dưr chr’nắp. Ooy k’cir vêy zâp bha nụ đương pa câl pr’đươi lưu niệm đoọng ha ta mooi. T’coóh Vạn Quan Phú Đoan, Gíam đốc Công ty TNHH vel bhươl bh’rợ tr’nêng Chăm đoọng năl: Công ty bơơn lêy pay p’cắh mặt đoọng ha 2 vel bhươl bh’rợ tr’nêng gốm Bàu Trúc lâng taanh n’đoóh a’doóh Mỹ Nghiệp âng đơơng bh’nơơn pr’đươi gốm lâng taanh đơơng ooy tháp pa câl ha ta mooi lướt chi ớh ooy tháp Po Klong Garai nâu:“Acu ơy pa câl ooy đâu 5 c’moo. Acu lêy, ta mooi zâp đắh chắp kiêng lâng câl bấc bh’nơơn pr’đươi buôn âng đơơng đoọng bhrợ pr’hêl lưu niệm. Lâng đợ pr’đươi pr’dua ta taanh bhrợ nắc buôn âng đơơng lấh mơ. Hân đhơ cơnh đêếc, azi vêy dịch vụ ký pa gơi pr’đươi pr’dua âng ta mooi lướt chi ớh. Ta mooi dzợ choom lêy chô moót lưm 2 vel bhươl bh’rợ tr’nêng đoọng lêy trực tiếp nghệ nhân chi ớh bhrợ đhị đêếc lâng câl đươi.”

Tháp Po Klong Garai nắc vêy pa zêng 3 tháp: tháp trung tâm (Kalan), tháp cổng (Gopura) lâng tháp nhà (tháp lửa). Zâp bh’rợ pr’đươi n’lơơng đhị zr’lụ tháp Po Klong garai dzợ vêy tang, bhươn, g’roong, c’lâng lướt dzung, c’riing (c’riing moót ooy k’cir lâng c’riing đắh Đông), xa nay bh’rợ nâu bhrợ đoọng ha du lịch, văn hoá, đhị bhuốih, c’léh chr’nắp kiến trúc...

Tước pấh lêy chi ớh đhị k’cir Po Klong garai, anoo Phạm Đại Duy, ta mooi tước đắh thành phố Hải Phòng moon, văn hoá acoon cóh Chăm dzợ vêy bấc râu pr’hay chr’nắp cắh ơy bơơn lêy cha mêết liêm ghít:“Acu lướt chi ớh ooy đâu lêy đợ bh’rợ âng apêê bhrợ. Bhrợ liêm chr’nắp bhlâng, bêl ahay bhrợ pa dưr tháp cơnh đâu nắc liêm choom bhlâng. Đợ c’lâng bh’rợ apêê bhrợ lalay lâng đợ đhị lơơng. Pa đhang moon cóh Tây Nguyên vêy gươl, đông dal, cóh Tây Bắc vêy đông đh’rơơng. MoÓt ooy đâu lêy tháp liêm bhlâng, bhrợ liêm chr’nắp. Acu vêy chô chi ớh cớ ooy đâu bấc chu.”

Zâp c’moo, đhị k’cir tháp Po Klong garai, tỉnh Ninh Thuận buôn ta bhrợ zâp j’niêng bh’rợ tôn giáo, zâp bhiệc bhan ty chr’nắp, văn hoá, nghệ thuật âng manứih Chăm. Ooy đâu, bhiệc bhan Katê dzợ ta moon Tết âng manứih Chăm ting đạo Bàlamôn, ta bhrợ c’xêê 7 zâp c’moo ting lịch Chăm cắh cậ c’xêê 9, 10 dương lịch t’pấh bấc ta mooi chô pấh lêy chi ớh. Tháp Po Klong garai nắc c’léh bh’rợ ma bhưy chr’nắp âng văn hoá Chăm Pa, nắc đhị lướt lêy chi ớh chr’nắp pr’hay, cắh choom zi lấh lâng ta mooi zâp bêl vêy g’lúh chô ooy tỉnh Ninh Thuận./.

Tháp Po Klong Garai

Di tích Quốc gia đặc biệt ở tỉnh Ninh Thuận

Tháp Po Klong Garai là một trong những cụm tháp Chăm hùng vĩ và đẹp nhất còn lại ở Việt Nam. Công trình này có kiểu kiến trúc, nghệ thuật điêu khắc đạt đến trình độ đỉnh cao. Chuyên mục “Khám phá vẻ đẹp muôn nơi” tuần này đưa bà con và các bạn đến tham quan tháp Po Klong Garai-Di tích Quốc gia đặc biệt ở tỉnh Ninh Thuận.

Tháp Po Klong Garai tọa lạc trên đồi Trầu, phường Đô Vinh, thành phố Phan Rang - Tháp Chàm, tỉnh Ninh Thuận. Di tích kiến trúc nghệ thuật tháp Po Klong Garai được Thủ tướng Chính phủ xếp hạng là di tích Quốc gia đặc biệt năm 2016.

Theo truyền thuyết của người Chăm, tháp Po Klong Garai được Vua Jaya Simhavarman III (Sử Việt gọi là Chế Mân) cho xây dựng vào cuối thế kỷ XIII để thờ Vua Po Klong Garai (1151 - 1205) - vị Vua có nhiều công lao đối với người Chăm trong chống giặc ngoại xâm; khai mương, đắp đập làm cho ruộng đồng tươi tốt, mùa màng bội thu. Ông Thành Nhảy, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận cho biết: Tháp Po Klong Grai là công trình kiến trúc nghệ thuật tháp Chăm còn nguyên vẹn nhất đối với hệ thống tháp Chăm hiện nay. Sau khi Thủ tướng ký quyết định công nhận tháp là Di tích Quốc gia đặc biệt, lượng khách du lịch tới tham quan càng ngày càng đông. Riêng trong 9 tháng đầu năm nay, chúng tôi tiếp đón và phục vụ khách trên 120.000 lượt khách:“Di tích tháp Po Klong Garai là điểm nhấn trong hoạt động du lịch của tỉnh Ninh Thuận. Đến thăm tháp Po Klong Grai, du khách được nghe hướng dẫn viên thuyết minh bằng 2 ngôn ngữ tiếng Việt và tiếng Anh. Hiện nay, chúng tôi đã có dịch vụ xe điện đưa du khách tham quan. Chúng tôi cũng tổ chức biểu diễn văn nghệ vào các ngày cuối tuần, ngày lễ và dịp Tết để phục vụ khách du lịch."

Di tích tháp Po Klong Garai hiện còn 1 tượng Linga Yoni; 1 tượng bò thần Nandin; 2 bia ký khắc trên cửa tháp, một bia đá 3 mặt có chữ; 1 bia không còn chữ; 1 tượng Kút hoàng hậu và 1 trụ đá (Linga) ở ngoài vòng thành phía Nam quần thể di tích. Ngoài ra, còn một số hiện vật hiện vốn thuộc di tích đang được Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận bảo quản, trưng bày và phát huy giá trị. Trong di tích có các quầy hàng lưu niệm, sản vật địa phương phục vụ du khách. Ông Vạn Quan Phú Đoan, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn làng nghề Chăm cho biết: Công ty được chọn đại diện cho 2 làng nghề gốm Bàu Trúc và dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp mang sản phẩm gốm và dệt lên tháp để bán cho du khách ở khu du lịch tháp Po Klong Garai:“Tôi đã bán hàng ở đây được 5 năm. Tôi thấy, du khách  thập phương rất ưa chuộng và mua nhiều sản phẩm để làm quà lưu niệm. Đối với sản phẩm dệt thì dễ vận chuyển còn sản phẩm gốm khó hơn. Nhưng chúng tôi có dịch vụ ký gửi sản phẩm cho khách du lịch. Du khách còn có thể ghé thăm 2 làng nghề chúng tôi để xem trực tiếp nghệ nhân biểu diễn làm nghề tại chỗ và mua hàng lưu niệm."

Tháp Po Klong Garai là một tổng thể gồm 3 tháp: tháp trung tâm (KaLan), tháp cổng (Gopura) và tháp nhà (tháp lửa). Các hạng mục phụ trợ của khu di tích tháp Po Klong Garai, gồm: sân, vườn, tường rào, đường nội bộ, cổng (cổng vào di tích và cổng phía Đông), công trình phục vụ du lịch - văn hóa, miếu thờ, phế tích kiến trúc…

Tham quan Di tích tháp Po Klong Garai, anh Phạm Đại Duy, du khách đến từ thành phố Hải Phòng cảm nhận, văn hóa dân tộc Chăm còn rất nhiều điều thú vị chưa khám phá:“Tôi đến tháp xem nét đặc trưng về kiến trúc xây dựng. Kiến trúc rất đẹp, ngày xưa mà xây được tháp như này là rất giỏi. Đường nét kiến trúc tháp khác biệt so với những nơi khác. Ví dụ ở Tây Nguyên có nhà rông, nhà dài, ở Tây Bắc thì có nhà sàn. Vào đây thấy tòa tháp đẹp quá, kiến trúc tuyệt vời. Tôi đến đây lần đầu tiên và tôi sẽ quay lại."

Hằng năm, tại di tích tháp Po Klong Garai, tỉnh Ninh Thuận thường diễn ra các nghi lễ tín ngưỡng tôn giáo, các lễ hội truyền thống, văn hóa, nghệ thuật của người Chăm. Trong đó, lễ hội Katê hay còn gọi là Tết của người Chăm theo đạo Bàlamôn (diễn ra vào tháng 7 hàng năm theo lịch Chăm hoặc tháng 9 hoặc tháng 10 dương lịch) thu hút nhiều khách du lịch đến thăm quan nhất. Tháp Po Klong Garai là biểu tượng tâm linh của nền văn hóa Chăm Pa, là điểm đến du lịch đặc biệt hấp dẫn, không thể bỏ qua với du khách mỗi khi có dịp ghé thăm tỉnh Ninh Thuận./.