Ma nuyh Khmer đhị tỉnh Sóc Trăng vêy lâh 360.000 cha năc, pay lâh 30% ma nuyh prang tỉnh. Tỉnh Sóc Trăng vêy 5 c’kir văn hóa phi vật thể k’tiếc k’ruung âng đhanuôr Khmer, pazêng: Bhiệc bhan Ok Om Bok, nghệ thuật sân khấu Dù Kê, nghệ thuật múa Rom Vong, nghệ thuật tr’cọo x’nưl Ngũ âm, nghệ thuật Rô Băm. T’cooh Sơn Thanh Liêm, Phó Gíam đốc Sở Văn hóa, Thể thao lâng Du lịch tỉnh Sóc Trăng đoọng năl:“Tước Sóc Trăng, a hêê bơơn lêy lâng đươi dua pazêng chr’năp văn hóa liêm pr’hay cơnh: sân khấu Dù Kê, bhiệc bhan Ok Om Bok, nghệ thuật tr’cọo x’nưl Ngũ âm múa Rom Vong. Chr’năp bhlầng, t’ngay tr’cuôl c’xêê 10, ahêê bơơn lêy tr’thi bhuông Ngo. Bhiệc bhan nâu bơơn ta bhrợ Guinness cher quyết định lâng xay moon năc tỉnh vêy đợ ghe lâng t’pâh apêê ting pâh bấc bhlầng Việt Nam tơợ c’moo 2005.”

Moon tước văn hóa âng ma nuyh Khmer năc pa hay tước nghệ thuật sân khấu Dù Kê. Dù Kê vêy rau tr’luuc âng apêê nghệ thuật, cơnh: hat, t’nơơt, tr’cọo x’nưl, xa nập, hội họa… T’cooh Lục Thanh Hiệp, Phó Trưởng k’bhuh nghệ thuật Khmer, tỉnh Sóc Trăng đoọng năl:“Dù Kê pa căh pr’ặt đoàn kết, tr’luuc pa zưm văn hóa bhlưa 3 k’bhuh ma nuyh Kinh, Khmer, Hoa. Tơợ a hay, nghệ thuật sân khấu Dù Kê căh muy bhrợ đoọng bhui har ặt cha ơh, năc dzợ zooi đoọng ha đhanuôr bơơn lêy rau t’mêê, rau liêm, rau căh liêm, t’hước đoọng ha coon ma nuyh pa liêm a chắc đay.”

Tơợ đanh, nghệ thuật múa Rom Vong ơy ặt đhậu coh a bục âng đhanuôr Khmer. Nghệ thuật múa nâu căh muy pa đhêy đhị pazêng xa nay pa căh năc dzợ bơơn apêê biên đạo múa t’vaih cơnh xa nay t’ruih dal. Amoó Triệu Thị Phương, k’bhuh Nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng truih:“Múa Rom Vong năc muy cơnh múa âng đhanuôr Khmer coh zập t’ngay. Ma nuyh Khmer múa Rom Vong coh zập bhiệc bhan đhị chùa căh cợ coh vel bhươl. Múa Rom Vong năc đoọng múa cha ơh bêl tr’lưm tr’lêy, Tết Chol Chnam Thmay ty đanh. Xọoc đâu, pr’múa năc c’kir văn hóa cấp k’tiếc k’ruung âng ma nuyh Khmer.”

Pazêng chùa âng đhanuôr Khmer đhị Nam Bộ moon za zưm, tỉnh Sóc Trăng moon lalay, năc pazêng bh’rợ nghệ thuật liêm choom âng apêê pr’đhang kiến trúc, điêu khắc, hội họa… Đhị Sóc Trăng vêy 92 chùa Khmer, coh đêêc vêy 2 chùa bơơn ta moon năc c’kir k’tiếc k’ruung năc đoo chùa Dơi  lâng chùa Kh’Leang. Thượng tọa Trần Văn Tha, Phó Trưởng Ban trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh Sóc Trăng, Trụ trì chùa Tà Mơn, đoọng năl:“Đong chùa năc đhị đoọng phật tử tu hành, cung năc đhị đoọng bh’rợ tín ngưỡng, tôn giáo, tổ chức bhiệc bhan. Đong chùa dzợ năc đhị k’rong pazêng chr’năp văn hóa âng ma nuyh Khmer, dzợ đơc nắc trung tâm văn hóa âng ma nuyh Khmer. Tu cơnh đêêc cơnh lâng ma nuyh Khmer, chùa chr’năp bhlầng coh pr’ặt tr’mông xã hội”.

Xa nập âng ma nuyh Khmer liêm cra, bấc pr’họom liêm ang, pa bhlầng nắc xa nập Sămpết chôn Kpal âng pân đil Khmer. Nâu năc rau chr’đhu bơơn bhrợ lâng bhai ga măc, chọ đhiêr a chăc, mơ dzợ năc t’moọt đăh dzung vaih cuôn êp. Amoó Thạch Thị Loan, ma nuyh bhrợ đhị c’kir coh đong pa căh c’kir văn hóa ma nuyh Khmer tỉnh Sóc Trăng đoọng năl: “Xa nập ma nuyh Khmer bấc cơnh, ba bi năc cơnh đhị bhiệc bhan, xay xơ, coh nghệ thuật sân khấu. Adooh Xà Rông năc a dooh vêy 1 ta clăh bhai chọ pa đhiêr vaih cơnh a dooh họom, choom bhrợ bhơr nặ bhặ p’niên k’tứi, căh cơh bhrợ võng t’bêch p’niên… Buôn năc ma nuyh Khmer chơih pay pr’họom lalay cơnh. Ba bi cơnh apêê xập cuân pr’họom t’viêng năc a dooh pr’họom bhrôông. Căh vêy xập muy pr’họom.”

Tỉnh Sóc Trăng ơy zư đơc lâng pa dưr chr’năp văn hóa âng ma nuyh Khmer cơnh: k’rong pa dưr lâng zư lêy nghệ thuật Dù Kê, Rô Băm, bhrợ apêê g’luh tr’thi xa nập 3 k’bhuh ma nuyh Kinh, Khmer, Hoa. Tỉnh bhrợ pa dưr apêê thiết chế văn hóa, apêê cr’noọ bh’rợ cơ sở hạ tầng đoọng bhrợ têng apêê bhiệc bhan, cơnh: khán đài bh’nậ mị đăh toor c’lâng đuôi bhuông Ngo (thành phố Sóc Trăng); zr’lụ du lịch văn hóa bhiệc bhan ty đanh Mỹ Phước (chr’hoong Kế Sách); zr’lụ bhrợ bhiệc bhan bhuôih Phước Biển (Thị xã Vĩnh Châu)… T’cooh Lý Rotha, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Sóc Trăng đoọng năl:“Azi ơy pa zưm lâng Sở Văn hóa, Thể thao lâng Du lịch xay moon lâng UBND tỉnh Đề án zư lêy văn hóa ma nuyh Khmer. A zi năc pa căh apêê bha ar xrặ đăh tơơm riah âng apêê bhiệc bhan ma nuyh Khmer… Tỉnh cung veyemuy trung tâm pa căh đăh pr’đươi văn hóa Khmer.”

Pazêng chr’năp văn hóa âng đhanuôr Khmer ơy chroi k’rong liêm choom moọt ooy grăng văn hóa zập k’bhuh acoon coh Việt Nam. Văn hóa manuyh Khmer jưah lâng văn hóa zập k’bhuh acoon bhrợ vaih rau lalay, za zưm coh bấc rau âng chr’năp văn hóa Việt Nam./.

Đặc sắc văn hóa dân tộc Khmer ở tỉnh Sóc Trăng

Dân tộc Khmer là 1 trong 54 dân tộc ở Việt Nam. Đồng bào sinh sống chủ yếu ở các tỉnh Nam Bộ, trong đó, đông nhất ở tỉnh Sóc Trăng. Dân tộc Khmer có truyền thống văn hóa lâu đời, đặc sắc, phong phú, thể hiện trong nghệ thuật ca múa nhạc, văn học, lễ hội, tôn giáo, nghệ thuật kiến trúc chùa, trang phục truyền thống…

Dân tộc Khmer ở tỉnh Sóc Trăng có hơn 360.000 người, chiếm hơn 30% dân số toàn tỉnh. Tỉnh Sóc Trăng có 5 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia của đồng bào Khmer, gồm: Lễ hội Ok Om Bok, nghệ thuật trình diễn dân gian sân khấu Dù Kê, nghệ thuật trình diễn dân gian múa Rom Vong, nghệ thuật trình diễn dân gian nhạc Ngũ âm, nghệ thuật trình diễn dân gian Rô Băm. Ông Sơn Thanh Liêm, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Sóc Trăng cho biết: "Đến Sóc Trăng, chúng ta được chiêm ngưỡng và hưởng thụ những nét văn hóa đặc sắc, ví dụ như: sân khấu Dù Kê, lễ hội Ok Om Bok, nghệ thuật dân gian Ngũ âm, múa trống Rom Vong. Đặc biệt, vào ngày rằm tháng 10 âm lịch, chúng ta được thưởng thức đua ghe Ngo. Lễ hội này được tổ chức Guinness trao quyết định và bằng công nhận là tỉnh có số lượng ghe và vận động viên tham gia đông nhất Việt Nam kể từ năm 2005."

Nói tới văn hóa của người Khmer phải nhắc tới nghệ thuật sân khấu Dù Kê. Dù Kê có sự pha trộn của các loại hình nghệ thuật, như: ca, múa, âm nhạc, vũ thuật, phục trang, hóa trang, hội họa... Ông Lục Thanh Hiệp, Phó Trưởng đoàn nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng cho biết: "Dù Kê thể hiện mối quan hệ đoàn kết, giao thoa văn hóa giữa 3 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa. Từ bao đời nay, nghệ thuật sân khấu Dù Kê không chỉ phục vụ nhu cầu vui chơi giải trí, mà còn giúp cho người dân cảm nhận được điều hay lẽ phải, cái thiện, cái ác, định hướng cho con người hoàn thiện mình."

Từ lâu, nghệ thuật múa Rom Vong đã ăn sâu vào tiềm thức của đồng bào Khmer. Nghệ thuật múa này không dừng ở những hoạt cảnh, cốt truyện ngắn, mà đã được các biên đạo múa nâng lên thành những cốt truyện dài. Chị Triệu Thị Phương, đoàn Nghệ thuật Khmer tỉnh Sóc Trăng kể: "Múa Rom Vong là một điệu múa sinh hoạt đời thường của người dân Khmer. Người Khmer trình diễn múa Rom Vong trong các buổi lễ ở chùa hay trong các phum, sóc. Điệu múa Rom Vong chủ yếu là để múa sinh hoạt, trong các buổi gặp mặt giao lưu, Tết Chol chnam Thmay cổ truyền. Hiện nay, điệu múa là Di sản văn hóa cấp Quốc gia của dân tộc Khmer."

Những ngôi chùa của đồng bào Khmer tại Nam Bộ nói chung, tỉnh Sóc Trăng nói riêng, là những công trình nghệ thuật hài hòa các yếu tố kiến trúc, điêu khắc, hội họa... Ở Sóc Trăng có 92 ngôi chùa Khmer, trong đó, có 2 chùa được công nhận di tích quốc gia là chùa Dơi và chùa Kh’Leang. Thượng tọa Trần Văn Tha, Phó Trưởng Ban trị sự Giáo hội Phật giáo tỉnh Sóc Trăng, Trụ trì chùa Tà Mơn, cho biết: "Nhà chùa là nơi để phật tử tu hành, cũng là nơi để hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo, tổ chức lễ hội. Nhà chùa còn là nơi để tập trung những văn hóa của người dân tộc Khmer, hay còn gọi là trung tâm văn hóa của dân tộc Khmer. Cho nên đối với người Khmer, chùa rất quan trọng trong đời sống xã hội."

Trang phục của người Khmer khá độc đáo, cầu kỳ với nhiều gam màu sặc sỡ, đặc biệt là trang phục Sămpết chôn Kpal của phụ nữ Khmer. Đây là loại váy được làm bằng vải rộng, khi vận quấn quanh người, phần còn lại luồn qua hai chân thành một loại quần phồng ngắn. Chị Thạch Thị Loan, Di sản viên ở nhà trưng bày di sản văn hóa dân tộc Khmer tỉnh Sóc Trăng cho biết: "Trang phục người Khmer phong phú, ví dụ có trang phục đời thường ở nhà, trang phục lao động sản xuất, trang phục lễ hội, trang phục cưới, trang phục nghệ thuật sân khấu. Áo xà rông là áo đặc trưng có 1 tấm vải quấn lại thành như áo tắm, có thể địu em bé, hay làm võng nằm… Thường người Khmer chọn những màu đối lập với nhau. Ví dụ khi họ mặc quần màu xanh thì áo màu hồng, tương phản nhau chứ không một màu, phong phú, đa dạng."

Tỉnh Sóc Trăng đã duy trì và phát huy bản sắc văn hóa của  dân tộc Khmer, như: đầu tư phục dựng và bảo tồn nghệ thuật Dù Kê, Rô Băm; tổ chức hội thi trang phục 3 dân tộc Kinh, Khmer, Hoa. Tỉnh xây dựng các thiết chế văn hóa, các công trình cơ sở hạ tầng phục vụ việc tổ chức các lễ hội, như: khán đài, bờ kè đường đua ghe Ngo (thành phố Sóc Trăng); khu du lịch văn hóa lễ hội truyền thống cồn Mỹ Phước (huyện Kế Sách); khu tổ chức Lễ hội Cúng Phước Biển (thị xã Vĩnh Châu)… Ông Lý Rotha, Trưởng ban Dân tộc tỉnh Sóc Trăng cho biết: "Chúng tôi đã phối hợp với Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tham mưu Ủy ban nhân dân tỉnh Đề án bảo tồn văn hóa dân tộc Khmer. Chúng tôi sẽ xuất bản các tài liệu về nguồn gốc của một số lễ hội, trang phục truyền thống của đồng bào dân tộc Khmer… Tỉnh cũng có một trung tâm trưng bày về sản phẩm văn hóa Khmer."

Những nét đẹp văn hóa của đồng bào Khmer đã đóng góp đáng kể vào kho tàng văn hóa các dân tộc Việt Nam. Văn hóa dân tộc Khmer cùng với văn hóa các dân tộc khác tạo nên sự phong phú, thống nhất trong đa dạng của nền văn hóa Việt Nam, tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc./.