Tơợp bhiệc bhan nắc j’niêng bhuôih, bắt hương đhị đong Then đoọng zươc tơợ pleng lâng apêê dang Then đoọng ha k’tiếc k’ruung vêy boo liêm c’lâng đhí liêm cr’đơơng, chr’noh chr’bêệt bịng zơng bịng đong, vel bhươl bhui har, k’bhộ ngăn. Ting cơnh bh’lô truih âng manuyh Thái bhooc coh đâu. Bhua pleng nắc ma nuyh chr’năp ma dang bhlầng, xang nắc tước Then. Apêê Then zêng vêy loom liêm ta nih, kiêng pleng k’tiếc, n’loong n’kuông, tâm đác, a đhăh dzăm lâng acoon ma nuyh. Mơ chu đhanuôr coh vel piing, cr’noon dưp ca ay jeh nắc bơơn bhua pleng lâng Then zươc đoọng z’lâh ca ay ca naanh ngân. Pr’loọng n’đoo căh pr’đoọng nắc tước lưm Then đoọng bhuôih z’lâh rau căh pr’đoọng nắc đoo. Lâng chr’năp nâu, j’niêng bhuôih Then dưr vaih lâng vaih chr’năp văn hóa abhô dang căh choom căh vêy coh pr’ặt tr’mông văn hóa âng đhanuôr Thái bhooc coh đâu. Nghệ nhân Vương Thị Thếm, ặt đhị vel Huổi Phặc, chr’val Khổng Lào, chr’hoong Phong Thổ xay moon: “Zập c’moo tước hân noo pô Bó Mạ c’xêê 3 nắc đhanuôr bhrợ bhiệc bhan Then Kin Pang. Nâu nắc bêl đoọng đhanuôr k’noọ tước a bhô dang, bơơn giao lưu, hay ooy chr’năp văn hóa ma nuyh Thái. Rau bơr dzợ nắc zập ngai zêng bhrợ zập j’niêng văn hóa, đoọng bhrợ cơnh ooy zư liêm chr’năp văn hóa ty đanh âng ma nuyh Thái tơợ a hay”.

Đh’rưah lâng c’nặt bhuôih caih nắc c’nặt bhiệc bhan âm cha, cha ơh cha lêê lâng bấc bh’rợ văn hóa bhui har, r’rộ r’răm, cơnh: trình diễn văn nghệ, pa căh xa nập Mường Then, tính tẩu, múa xòe lâng thi đấu zập môn thể thao ma nuyh acoon coh cơnh quay cù, én cáy, tó má lẹ, lướt đhooc đh’looc, glâm còn, panh p’nanh, tr’thi cọop a xiu… Pazêng chr’năp văn hóa ty đanh chr’năp liêm âng ma nuyh Thái bhooc ơy t’pâh bấc đhanuôr lâng t’mooi tước bhiệc bhan. Anoo Trần Văn Thắng, t’mooi blo tơợ Thủ đô Hà Nội đoọng năl, c’moo đâu anoo lướt đh’rưah lâng pr’loọng đong, apêê pr’zơc ting pâh cha ơh zập bh’rợ văn hóa âng ma nuyh Thái: “Zập đoo c’moo cung cơnh đêêc, tước cr’chăl 10/3 âm lịch, a cu nắc đương bơơn văl cớ zr’lụ Mường So, Khổng Lào đoọng ting pâh bhiệc bhan Then Kin Pang. Pa bhlầng, a cu kiêng ting pâh j’niêng “Áp Hô Pang” lâng j’niêng họom k’ruung âng đhanuôr Thái. Nâu năc chr’năp văn hóa liêm pr’hay ơy tơợ lang a hay lâng a cu kiêng nắc bơơn zư đơc lâng pa dưr tất lang”.

Ha dợ cơnh lâng anoo Hà Minh Hưng blo tơợ tỉnh Phú Thọ xay moon, anoo kiêng bhlầng nắc ch’na đh’năh vêy 70 rau chr’na đơơng chr’năp âng Tây Bắc. Zập ch’na ta zệê bhrợ tơợ zập rau chr’na âng đhanuôr pay bơơn tơợ crâng, tơợ k’ruung tọom cơnh: abăng a tang, a xiu oh g’bur coh ploo, a vị đêệp 3 rau pr’họom bơơn ta bhrợ tơợ hi la crâng… Chr’năp bhlầng, j’niêng đhêy âng bhiệc bhan “Áp Hô Pang” dzợ đơc nắc bhiệc bhan pra acọ cung bơơn pa căh pr’hay pa bhlầng ơy t’pâh tước k’rơ bhầu cha nắc ting pâh: “Đấc ooy đâu xoọc tr’nơợp nắc a cu lêy bhiệc bhan Then Kin Pang chr’năp bấc rau. Coh bhiệc bhan Then Kin Pang nâu acu kiêng bhlầng nắc apêê pân đil Thái họom pra a cọ coh k’ruung Nậm So. Lâh mơ dzợ nắc chr’năp coh đâu năc đoo bhiệc bhan ooy văn hóa âng đhanuôr Tây Bắc”.

Bhiệc bhan Then Kin Pang năc chr’năp văn hóa liêm pr’hay âng ma nuyh Thái chr’hoong Phong Thổ. Bhiệc zư lêy bhiệc bhan zập c’moo âng chính quyền lâng đhanuôr vel bhươl chroi k’rong zư lêy, pa dưr liêm zập chr’năp văn hóa cung cơnh t’pâh t’mooi bêl tước lâng Lai Châu./.

ĐẶC SẮC NÉT ĐẸP VĂN HÓA THÁI

TẠI LỄ HỘI THEN KIN PANG

Khi những bông hoa bó mạ nở vàng trên núi đồi, những cơn mưa đầu mùa gọi mầm măng đắng nhú lên cũng là lúc bà con dân tộc Thái trắng ở tỉnh Lai Châu hội tụ về huyện Phong Thổ vui lễ hội Then Kin Pang. Đến với lễ hội, du khách không chỉ được trải nghiệm nét văn hoá dân gian đặc sắc trong đời sống tâm linh của đồng bào Thái mà còn được hòa mình cùng các hoạt động văn hóa của người dân bản địa.

Mở đầu lễ hội là nghi thức cúng, dâng hương tại nhà Then nhằm cầu xin Vua trời và các vị Then ban phúc cho trần gian được mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, bản mường bình yên, no ấm. Theo truyền thuyết của người Thái trắng nơi đây, Vua Trời là đấng tối cao và đứng sau Vua trời là Then. Các vị Then đều có lòng bao dung độ lượng, yêu thiên nhiên cỏ cây, muông thú và con người. Mỗi khi bà con bản trên, mường dưới đau ốm sẽ được Vua trời phái các Then xuống cho thuốc. Gia đình nào gặp rủi ro, vận hạn đến gặp Then được cầu phúc cho tai qua, nạn khỏi. Với ý nghĩa này, nghi thức cúng Then ra đời và trở thành nét văn hóa tâm linh không thể thiếu trong đời sống văn hóa đồng bào Thái trắng nơi đây. Nghệ nhân Vương Thị Thếm, ở bản Huổi Phặc, xã Khổng Lào, huyện Phong Thổ chia sẻ:  “Mỗi một năm cứ đến mùa hoa Bó Mạ tháng 3 là bà con lại tổ chức lễ hội Then Kin Pang. Đây là dịp để bà con được nghĩ về tổ tiên, được giao lưu, nhớ về bản sắc văn hóa dân tộc Thái. Thứ hai nữa là mọi người được thực hiện các nghi thức văn hóa, để làm sao giữ được các nét văn hóa truyền thống dân tộc Thái từ xa xưa”.

Song song với phần lễ là phần hội được tổ chức với nhiều hoạt động văn hóa sôi nổi, như:  trình diễn văn nghệ, trang phục Mường Then, tính tẩu, múa xòe và thi đấu các môn thể thao dân tộc như quay cù, én cáy, tó má lẹ, đi cà kheo, tung còn, bắn nỏ, thi bắt cá… Những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của người Thái trắng đã thu hút đông đảo người dân và du khách đến lễ hội. Anh Trần Văn Thắng, du khách đến từ Thủ đô Hà Nội cho biết: Năm nay, anh đưa cả gia đình và bạn bè lên đây tham quan và tham gia các hoạt động văn hóa của người Thái: “Năm nào cũng vậy, cứ đến 10/3 âm lịch, tôi luôn háo hức và mong chờ để trở lại khu vực Mường So, Khổng Lào để tham dự lễ hội Then Kin Pang. Đặc biệt, tôi rất ấn tượng khi được tham dự nghi thức “Áp Hô Pang” và nghi thức tắm suối của đồng bào Thái. Đây là nét văn hóa đặc sắc có từ lâu đời và tôi mong muốn nó sẽ được duy trì, phát triển mãi mãi”.

Còn với anh Hà Minh Hưng, đến từ tỉnh Phú Thọ chia sẻ, anh ấn tượng với mâm ẩm thực 70 món mang đậm chất Tây Bắc. Nguyên liệu chế biến các loại món ăn truyền thống được lấy từ rừng, dưới suối như: măng đắng, cá bống vùi tro, xôi ba màu nhuộm bằng lá rừng... Đặc biệt, nghi lễ của Lễ hội “Áp hô pang” hay còn gọi là lễ hội gội đầu cũng được tái hiện sinh động và thu hút hàng nghìn người tham gia: “Lên đây điều đầu tiên tôi cảm nhận được lễ hội Then Kin Pang này nó rất đặc biệt. Trong lễ hội Then Kin Pang này tôi ấn tượng nhất là các cô gái Thái khỏa nước và gội đầu bên dòng suối Nậm So. Ngoài yếu tố tâm linh thì đây là lễ hội  đặc sắc về văn hóa của đồng bào Tây Bắc”.

Lễ hội Then Kin Pang là nét sinh hoạt văn hóa tâm linh mang tính nhân văn sâu sắc của dân tộc Thái huyện Phong Thổ. Việc duy trì lễ hội hàng năm của chính quyền và người dân địa phương góp phần bảo tồn, phát huy tốt các giá trị văn hóa cũng như thu hút du khách khi đến với Lai Châu./.