Ma nuyh Bru - Vân Kiều bhui har bêl bhiệc bhan cha ha roo t’mêê âng đhanuôr bơơn xay moon C’kir Văn hóa phi vật thể k’tiếc k’ruung. Ma nuyh Bru - Vân Kiều ặt ma mông đhị vel đong tỉnh Quảng Bình moon za zưm, chr’val Ngân Thủy  moon lalay lêy dang ha roo năc dang chr’năp pa bhlầng. Tu cơnh đêêc, đhanuôr chăp bhlầng apêê j’niêng bhuôih caih hân noo chr’noh chr’bêệt cơnh choh ha roo, cha ha roo t’mêê… T’cooh bhươl Hồ Nham, ặt đhị vel Khe Giữa, chr’val Ngân Thủy, chr’hoong Lệ Thủy đoọng năl, bhiệc bhan hơnh deh ha roo t’mêê bơơn đhanuôr Bru - Vân Kiều bhrợ mọot c’xêê 10 âm lịch zập c’moo. J’niêng bơơn ta bhrợ bêl xang xoót hân noo ha roo, ra văng moọt hân noo choh bhrợ t’mêê. Đhanuôr bhuôih apêê dang ơy zooi đoọng vêy muy hân noo bơơn bh’nơơn dal, zước tơợ dang ha roo lâng apêê dang k’ruung đác, dang da ding ca coong đoọng ha đhanuôr hân noo t’tun liêm bấc lâh mơ. “Đọong bằng C’kir Văn hóa phi vật thể k’tiếc k’ruung ha Bhiệc bhan hơnh deh ha roo t’mêê âng ma nuyhBru - Vân Kiều, đhanuôr t’ngay đâu bhui har pa bhlầng. Acoon cha châu cung bhrợ bhiệc bhan cha ha roo t’mêê tơợ a hay tước nâu kêi. Rơơm Nhà nước t’vaih pr’đơợ đoọng ha đhanuôr bơơn pa dưr du lịch tơợ bhiệc bhan nâu”.

Bhiệc bhan cha ha roo t’mêê âng ma nuyh Bru - Vân Kiều đhị chr’val Ngân Thủy t’mêê bơơn xay moon năc C’kir Văn hóa phi vật thể tr’haanh bhlầng. Nâu năc chr’năp văn hóa liêm pr’hay bhlầng bơơn đhanuôr zư lêy lâng pa dưr coh zr’lụ đhanuôr ặt tơợ a hay tước nâu kêi, buôn ta bhrợ tơợ xang cr’chăl xoót pay ha roo, pr’lưch muy hân noo bhrợ têng đoọng ra văng moọt hân noo bhrợ têng t’mêê. Bhiệc bhan vêy 2 c’nặt: Bh’rợ bhuôih lâng j’niêng đoơng chr’năp j’niêng cr’bưn âng ma nuyh Bru - Vân Kiều lâng c’nặt bhiệc bhan năc apêê chr’ơh ty đanh cơnh: Xà hùa, tr’chụt, tr’glụ lâng văn nghệ lâng apêê bh’ươr Xà nớt, Tà oải… Năc tơợ xang bhiệc bhan, prang vel tơợ ma nuyh t’cooh tước p’niên k’tứi đh’rưah âm cha. Tiến sỹ Sử học Nguyễn Khắc Thái, chuyên gia pa chăp lêy lịch sử - văn hóa acoon ma nuyh đoọng năl, bhiệc bhan jưah vêy chr’năp đăh lịch sử lâng văn hóa k’bhuh ma nuyh, jưah chroi k’rong t’pâh apêê đong pa chăp cha mêệt lêy, t’mooi du lịch tước chêêc năl pr’ặt tr’mông văn hóa âng đhanuôr vel đong. “Đhị đêêc ơy zư lêy pazêng chr’năp văn hóa lâng lịch sử đanh đươnh, ơy pa dưr pa têệt tơợ bấc lang. Tu cơnh đêêc, đhanuôr coh đâu đoọng hêê lêy pazêng chr’năp ooy lang a hay âng acoon ma nuyh Việt Nam hêê. Năc apêê bhrợ khoa  học coh bha lang k’tiếc buôn tước đâu đoọng pa chăp lêy đăh lịch sử Việt Nam tơợ đhanuôr zập k’bhuh acoon coh, ooy văn hóa, lịch sử, đh’riêng p’rá lâng pr’ặt tr’mông âng đhanuôr”.

Bhrợ pa dưr apêê pr’đươi du lịch crêê tước bhiệc bhan cha ha roo t’mêê năc cơnh bhrợ têng liêm choom zooi c’kir văn hóa phi vật thể nâu dưr vaih đanh mâng lâng tất lang coh pr’ặt tr’mông âng đhanuôr. Bh’rợ bhrợ têng năc pa dưr du lịch bhiệc bhan đơ bhlầng ặt coh cr’noọ bh’rợ du lịch văn hóa vel bhươl. Cơnh bhrợ nâu jưah zư lêy chr’năp văn hóa ty đanh âng đhanuôr acoon coh, jưah chroi k’rong pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr coh da ding ca coong Trường Sơn. T’cooh Trần Xuân Cương, Giám đốc Công ty Du lịch Netin Tralvel đoọng năl: “Azi đơơng apêê bh’rợ văn hóa, zooi đhanuôr âng pa dưr du lịch vel bhươl đhị vel đong. Bấc bh’nơơn du lịch âng zi ơy đoọng văn hóa âng đhanuôr Bru - Vân Kiều đoọng bhrợ du lịch lâng bơơn t’mooi kiêng bhlầng. Đọong bhrợ liêm bhiệc t’pâh t’mooi năc azi zooi đhanuôr bhrợ homestay”.

T’mêê đâu, Sở Văn hóa lâng Thể thao tỉnh Quảng Bình ơy  bhrợ Hội thảo khoa học đăh “Zư lêy, pa dưr chr’năp bhiệc bhan cha ha roo t’mêê âng ma nuyh Bru - Vân Kiều” đhị chr’val Ngân Thủy, chr’hoong Lệ Thủy bhrợ t’vaih bh’nơơn pr’đươi đoọng pa dưr du lịch. Nâu đoo năc cung bh’rợ đoọng bhrợ têng Dự án 6: Zư lêy, pa dưr chr’năp zư lêy văn hóa liêm pr’hay âng zập k’bhuh acoon coh pa têệt lâng pa dưr du lịch coh xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong. Lâh mơ bh’rợ zư lêy, pa dưr chr’năp âng bhiệc bhan nâu đoọng bhrợ têng du lịch, Hội thảo cung pa căh bấc c’lâng bh’rợ bhrợ têng apêê chính sách pa dưr pr’đơợ c’rơ; t’pâh, hơnh deh pazêng nghệ nhân lâng c’la xoọc zư lêy, bhrợ têng bhiệc bhan, bhrợ têng c’lâng xa nay pa dưr du lịch vel bhươl, pa dưr dal pr’ặt tr’mông, kinh tế, xã hội zr’lụ đhanuôr acoon coh. T’cooh Mai Xuân Thành, Phó Giám đốc Sở Văn hóa lâng Thể theo tỉnh Quảng Bình đoọng năl, cr’noọ bh’rợ  bhrợ du lịch văn hóa vel bhươl pay chr’năp văn hóa bha lầng âng đhanuôr Bru - Vân Kiều bhrợ bha lầng đoọng pa têệt lâng apêê zr’lụ du lịch lơơng. “Azi năc pa zưm ghit liêm lâng apêê vel đong, đơn vị đoọng bhrợ apêê bh’rợ moọt đhậu đoọng pa dưr dal lâh mơ pr’ặt tr’mông văn hóa âng đhanuôr acoon coh đhị vel đong lâng bơơn apêê cr’noọ bh’rợ, kiêng đươi âng xa nay bh’rợ k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ặt tr’mông âng zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding ca coong âng Đảng lâng Nhà nước hêê ơy pa căh”.

Xọoc đâu, tỉnh Quảng Bình vêy 2 C’kir văn hóa phi vật thể bơơn ta bhrợ UNESCO t’moọt ooy t’nooi apêê C’kir văn hóa phi vật thể pa căh mặt đoọng ha coon ma nuyh nắc: Hát ca trù âng ma nuyh Việt lâng Nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt Nam. Tỉnh nâu cung vêy 10 c’kir bơơn Bộ Văn hóa, Thể thao lâng Du lịch t’moọt ooy t’nooi c’kir văn hóa phi vật thể k’tiếc k’ruung.

Tỉnh Quảng Bình xoọc bhrợ pa dưr bơr pêê bhiệc bhan tr’haanh, bhiệc bhan ty đanh, tơợ đêêc t’bhưah, t’pâh apêê vel đong zư lêy chr’năp văn hóa ty đanh. Apêê c’kir văn hóa phi vật thể đhị tỉnh Quảng Bình zêng đơơng chr’năp liêm, pa căh rau liêm cra âng apêê vel đong. Nâu năc pr’đơợ đoọng pa căh chr’năp la lay âng apêê vel đong. Nâu cung năc pr’đơợ đoọng pa dưr văn hóa, pa dưr văn hóa vaih năc pr’đơợ chr’năp coh pa dưr pr’ặt tr’mông zr’lụ đhanuôr  acoon coh tỉnh Quảng Bình. T’cooh Đặng Đông Hà, Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Quảng Bình đoọng năl, bhrợ têng, pa dưr chr’năp c’kir văn hóa phi vật thể k’tiếc k’ruung dưr vaih năc pr’đươi du lịch năc pr’đơợ zooi pa dưr dal pr’ặt tr’mông đhanuôr da ding ca coong Quảng Bình. “Azi kiêng bhrợ pa dưr apêê bh’nơơn du lịch pa zưm bhlưa chr’năp văn hóa ty đanh âng ma nuyh Bru - Vân Kiều ba bi cơnh cha ha roo t’mêê t’mêê bơơn xay moon năc c’kir văn hóa phi vật thể cấp k’tiếc k’ruung căh cợ năc bhiệc bhan choh ha roo, đoọng ha t’mooi choom ting chấc năl văn hóa chr’năp liêm đhị zr’lụ vel đong nâu”./.

Cơ hội phát triển du lịch khi Lễ hội Mừng cơm mới được công nhận Di sản Văn hóa phi vật thế Quốc gia

Lễ hội mừng cơm mới của dân tộc Bru- Vân Kiều ở xã Ngân Thủy, huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình vừa được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể Quốc gia. Ngay sau đó, tỉnh Quảng Bình đã triển khai nhiều giải pháp để bảo tồn, phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể trên địa bàn. Bảo tồn và phát triển Lễ hội mừng cơm mới của dân tộc Bru - Vân Kiều gắn với việc phát triển du lịch sẽ góp phần nâng cao đời sống kinh tế - văn hóa của đồng bào dân tộc sống trên dãy Trường Sơn.

Người Bru - Vân Kiều vui mừng khi Lễ hội Mừng cơm mới của bà con được công nhận Di sản Văn hóa phi vật thế Quốc gia. Người Bru-Vân Kiều sống trên địa bàn tỉnh Quảng Bình nói chung, xã Ngân Thuỷ nói riêng coi thần lúa là vị thần quan trọng nhất. Vì vậy, đồng bào rất coi trọng các lễ cúng mùa vụ, như lễ trỉa lúa, lễ mừng cơm mới… Già làng Hồ Nham, ở bản Khe Giữa, xã Ngân Thủy, huyện Lệ Thủy cho biết, lễ hội mừng cơm mới được bà con Bru - Vân Kiều tổ chức vào tháng 10 âm lịch hàng năm. Nghi lễ được tiến hành khi vụ mùa kết thúc, chuẩn bị bước vào một vụ mùa mới. Bà con cúng tạ ơn các thần linh phù hộ có một vụ mùa tốt, cầu xin thần lúa, và các vị thần sông, thần núi cho bà con vụ mùa tới tốt hơn. “Cấp bằng Di sản Văn hóa phi vật thể quốc gia cho Lễ hội Mừng cơm mới của người Bru- Vân Kiều, bà con hôm nay rất phấn khởi, vui mừng. Con cháu cũng trình diễn lại Lễ hội Mừng cơm mới từ xa xưa đến nay. Mong muốn Nhà nước tạo điều kiện để bà con được phát triển du lịch từ lễ hội này”.

Lễ hội mừng cơm mới của người Bru-Vân Kiều ở xã Ngân Thuỷ vừa được công nhận là Di sản Văn hóa phi vật thể tiêu biểu. Đây là nét văn hóa đặc sắc được đồng bào gìn giữ và duy trì trong cộng đồng từ xưa đến nay, thường được tổ chức sau thời gian thu hoạch, kết thúc một chu kỳ sản xuất để bước vào một vụ mùa mới. Lễ hội có 2 phần: Phần lễ với nghi lễ có “tính thiêng” theo phong tục của dân tộc Bru- Vân Kiều và phần hội với các trò chơi dân gian, như: Xà hùa, đẩy gậy, kéo co và diễn xướng văn nghệ dân gian, làn điệu Xà nớt, Tà oải… Ngay sau lễ hội, cả bản từ người già đến trẻ em cùng ăn bữa cơm cộng đồng. Tiến sỹ Sử học Nguyễn Khắc Thái, chuyên gia nghiên cứu lịch sử - văn hóa con người cho rằng, lễ hội vừa có giá trị về lịch sử và văn hoá tộc người, vừa góp phần thu hút các nhà nghiên cứu, khách du lịch đến trải nghiệm đời sống văn hoá cộng đồng của người dân địa phương. “Ở đó đã bảo tồn những giá trị văn hóa và lịch sử lâu dài và bền vững, trao truyền qua nhiều thế hệ. Cho nên đồng bào nơi đây cho chúng ta nhìn thấy bức tranh về quá khứ của con người Việt Nam. Vì thế, các nhà khoa học trên thế giới hay đến đây để nghiên cứu về lịch sử Việt Nam thông qua cộng đồng các dân tộc, về phương diện văn hóa, lịch sử, ngôn ngữ và phương diện tổ chức cộng đồng”.

Xây dựng các sản phẩm du lịch liên quan Lễ hội Mừng cơm mới là cách làm hay giúp di sản văn hóa phi vật thể này tiếp tục bám rễ và sống bền bỉ trong đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào. Hình thức chủ yếu là phát triển du lịch lễ hội nằm trong mô hình du lịch văn hóa cộng đồng. Cách làm này vừa gìn giữ nét văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc, vừa góp phần nâng cao đời sống của bà con ở nơi đại ngàn Trường Sơn. Ông Trần Xuân Cương, Giám đốc Công ty Du lịch Netin Tralvel cho biết: “Chúng tôi đưa các hoạt động văn hóa, hỗ trợ về cộng đồng và phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn. Nhiều sản phẩm du lịch của chúng tôi đã đưa văn hóa của bà con Bru- Vân Kiều đưa vào để phục vụ khách du lịch và được du khách đón nhận rất cao. Để phục vụ tốt cho khách du lịch thì chúng tôi cũng hỗ trợ bà con xây dựng các homestay phục vụ du khách”.

Vừa qua, Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Bình đã tổ chức Hội thảo khoa học về “Bảo tồn, phát huy giá trị Lễ hội Mừng cơm mới của người Bru-Vân Kiều ở xã Ngân Thủy, huyện Lệ Thủy" để khai thác, xây dựng sản phẩm phục vụ phát triển du lịch. Đây cũng là hoạt động nhằm thực hiện Dự án 6: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Ngoài công tác bảo tồn, phát huy giá trị của lễ hội này để phục vụ du lịch, Hội thảo cũng đưa ra nhiều giải pháp thực hiện các chính sách huy động nguồn lực; động viên, tôn vinh những nghệ nhân và chủ thể đang bảo tồn, thực hành lễ hội, xây dựng lộ trình phát triển du lịch cộng đồng, nâng cao đời sống, kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Ông Mai Xuân Thành, Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao tỉnh Quảng Bình cho biết, mô hình du lịch văn hóa cộng đồng lấy giá trị văn hóa cốt yếu của bà con Bru - Vân Kiều làm trọng tâm để kết nối với các điểm du lịch khác. “Chúng tôi sẽ phối hợp chặt chẽ với các địa phương, đơn vị để tổ chức các hoạt động đi vào chiều sâu để nâng cao hơn nữa đời sống văn hóa tinh thần của đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn và đạt được các mục tiêu, yêu cầu của Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mà Đảng và Nhà nước đã đề ra”.

Hiện, tỉnh Quảng Bình có 2 Di sản văn hóa phi vật thể được tổ chức UNESCO đưa vào danh mục các Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại là: Hát ca trù của người Việt và Nghệ thuật bài chòi Trung bộ Việt Nam. Tỉnh này cũng có 10 di sản được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Tỉnh Quảng Bình đang phục dựng một số lễ hội tiêu biểu, lễ hội truyền thống, từ đó nhân rộng, khuyến khích các địa phương bảo lưu giá trị văn hoá cổ truyền. Các di sản văn hóa phi vật thể tại tỉnh Quảng Bình đều mang sắc thái độc đáo, thể hiện bản sắc đặc trưng riêng của các địa phương. Đây chính là tiềm năng để phát triển văn hóa, đưa văn hóa trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Bình. Ông Đặng Đông Hà, Phó Giám đốc Sở Du lịch tỉnh Quảng Bình cho hay, khai thác, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể quốc gia trở thành sản phẩm du lịch sẽ là nguồn lực giúp nâng cao đời sống đồng bào miền núi Quảng Bình. “Chúng tôi muốn xây dựng các sản phẩm du lịch kết hợp giữa các nét văn hóa truyền thống của người Bru-Vân Kiều ví dụ như lễ mừng cơm mới vừa được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia hay là lễ hội trỉa lúa, để cho du khách có thể trải nghiệm nét văn hóa độc đáo ở vùng quê này”./.