Đoọng vêy bơơn xa nâp liêm, a đhi amoó Bố Y năc âi z’hai g’lăng pa zum bhrợ ting pr’têêt đoọng bhrợ t’vaih x’ră la lay âng acoon coh đay.

P’căn Lộc Thị Phương, ma nưih Bố y, ăt coh vel Nậm Lương, chr’val Quyết Tiến, chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang, nâu câi 63 c’moo đoọng năl: Tơơp tơợ bêl xa dơơr a đoo âi bơơn apêê a dich, ca căn pa choom đoọng ng’cơnh taanh bhai, ih bhrợ adooh, n’đooh. Đoọng ca ih bơơn xa nâp âng ađhi amoó bil bâc c’rơ g’lêêh, ma nưih bhrợ năc choom bhrợ pa liêm ting c’năt tơợ tây k’paih, l’lương, taanh, căt ih bhrợ adooh, n’đooh: “Bhrợ xa nâp âng ma nưih Bố Y pa bhlâng k’đhap, mâng loom. Năc ađay choom bhrợ lâng têy a năm vêy liêm”.

Xa nâp âng pân đil Bố Y pa zêng: adooh, n’đooh, khăn pơng pr’nơng lâng giày zêng ih bhrợ. Bêệ adooh âng pân đil Bố Y pa zêng a dooh coh cr’loọng lâng adooh xâp clang đâu. Adooh coh cr’loọng năc ih bhrợ cơnh adooh 5 t’clăh, vêy 2 ch’đhung coh bơr n’đăh đoọng pân đil k’độ đh’râu đh’rí; ha dợ adooh coh clang đâu vêy tuôr lâng têy bơơn ih x’ră k’đhap lâh. Pa bhlâng năc, coh adooh têy vêy đợ x’ră liêm cơnh pô, avuuc vac. Amoó Ngũ Thị Hiền coh vel Nậm Lương, chr’val Quyết Tiến, chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đoọng năl: “Azi ih x’ră coh tuôr adooh, têy adooh, đưl adooh, bơr n’đăh vêy xr’nap. Bêl ih công chơơih pay lêy x’ră n’đoo liêm glăp lâng đưl adooh, x’ră n’đoo liêm glăp lâng têy adooh”.

Xa nâp âng pân đil Bố Y liêm pr’hay tu bêệ khăn pơng bơơn ih x’ră bâc cơnh. Đoọng pơng khăn crêê cơnh, liêm vil, pân đil năc pa liêm xoc dzợ l’lăm ha dợ pâr khăn. Đợ cha năm lâng bạc cơnh x’noon, coọng, pa nâng, chr’miêt… công bơơn a đhi a moó pa zum bhrợ p’xoọng râu liêm ha xa nâp. Lâh n’năc, xa nâp âng adhi amoó dzợ vêy bêê xr’nap xap clang nguôi, pa chăm đợ x’ră bhưưng ang. N’đooh bơơn lăp xòe vêy pô bhooc, tăm. Ađhi amoó buôn đươi bhai bhooc tụ h’rêng xang năc vêy c’bhum ta roọm. Amoó Ngũ Thị Hiền đoọng năl p’xoọng: “Tụ h’rêng coh apêê n’đooh năc đoo k’đhap bhlâng. H’rêng uh pa clooch, đươi toong x’ră, khuông tụ h’rêng ooy ta la bhai xang năc vêy đơơng c’bhum”.

Căh muy liêm coh pr’ăt tr’mông zâp t’ngay, bâc g’luh bhui har, xa nâp âng pân đil Bố Y dzợ chr’năp coh bh’rợ abhô dang, coh bh’rợ xay xơ. P’căn Lộc Thị Phương ăt coh vel Nậm Lương, chr’val Quyết Tiến, chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang đoọng năl: “Coh xay xơ buôn đoọng ma mai xâp xay truih lâng abhô dang bêl tơơp chô ooy đong. Coh pâh abhuy, ngai năc ma mai t’ha năc công xâp adooh n’nâu bhrợ đhr’niêng”.

Xa nâp âng ma nưih Bố Y đơơng âng râu chr’năp. Tu cơnh đêêc, đha nuôr zư đơc tơợ lang n’nâu tươc lang n’tôh, cơnh muy c’leh văn hóa liêm pr’hay la lay âng acoon coh đay./.

Duyên dáng trang phục của phụ nữ Bố Y

 Là một trong những dân tộc ít người sinh sống ở huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang, từ lâu đời, bà con dân tộc Bố Y nơi đây vẫn giữ được trang phục truyền thống của mình. Trong đó, trang phục của phụ nữ Bố Y được nhiều người ca ngợi về sự đặc sắc, duyên dáng và thanh lịch.

Để có được bộ trang phục đặc biệt, ấn tượng, chị em phụ nữ Bố Y đã phải khéo léo kết hợp từng chi tiết để tạo nên hình ảnh rất riêng của dân tộc mình.

Bà Lộc Thị Phương, 63 tuổi, dân tộc Bố Y, ở thôn Nậm Lương,  xã Quyết Tiến, huyện Quản Bạ cho biết: Ngay từ tuổi thiếu nữ bà đã được các bà, các mẹ truyền dạy cách dệt vải, thêu thùa, may áo, váy. Để may được bộ trang phục của chị em phụ nữ mất rất nhiều công sức, người làm phải tỉ mỉ từng công đoạn từ bông vải kéo thành sợi, dệt thành vải, cắt khâu thành áo, váy: “Làm trang phục của người Bố Y rất kỳ công, tỷ mỷ. Mà mình phải làm bằng tay thì nó mới đẹp, mới phù hợp”.

Bộ trang phục của phụ nữ Bố Y gồm: áo, váy, khăn đội đầu và giày tự thêu. Chiếc áo của phụ nữ Bố Y gồm áo trong và áo ngoài. Áo trong là kiểu áo 5 thân, có 2 túi ở hai bên để phụ nữ đựng đồ; còn áo ngoài có phần cổ và tay được thêu họa tiết cầu kỳ. Đặc biệt, ở tay áo có những họa tiết đặc sắc như hoa, hình đôi bướm đối xứng. Chị Ngũ Thị Hiền ở thôn Nậm Lương, xã Quyết Tiến, huyện Quản Bạ cho biết: “Mình thêu viền hoa văn ở cổ áo, tay áo, vạt áo, hai bên cái yếm. Khi thêu cũng phải lựa chọn xem hoa văn nào phù hợp với vạt áo, hoa văn nào phù hợp với tay áo”

Trang phục của phụ nữ Bố Y độc đáo bởi chiếc khăn đội đầu được thêu họa tiết cầu kỳ. Để đội khăn đúng kiểu, vuông vắn, phụ nữ phải vấn tóc lên gọn gàng rồi mới quấn khăn. Những trang sức bằng bạc như khuyên tai, vòng tay, vòng cổ, nhẫn... cũng được chị em kết hợp làm tăng thêm vẻ đẹp của bộ trang phục. Ngoài ra, bộ trang phục của chị em còn có chiếc tạp dề được làm tỉ mỉ, trang trí những họa tiết thêu hoa nổi bật. Váy được  xếp nếp xòe có hoa trắng, đen. Chị em thường dùng vải trắng chấm sáp ong rồi mới nhuộm chàm. Chị Ngũ Thị Hiền cho biết thêm: “Chấm sáp ong ở cái váy là khó nhất. Sáp ong đun lên, dùng bút, khuôn chấm sáp ong vào vải trắng rồi mới lấy đi nhuộm được”

Không chỉ đẹp trong đời sống hàng ngày, những buổi vui hội, trang phục của phụ nữ Bố Y còn rất quan trọng trong đời sống tâm linh, trong việc hiếu, việc hỷ. Bà Lộc Thị Phương ở thôn Nậm Lương, xã Quyết Tiến,  huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang cho biết:  “Trong đám cưới sẽ cho con dâu mặc lên báo cáo tổ tiên xong về nhà. Trong đám tang, ai là con dâu chính thì vẫn mặc cái áo này làm thủ tục”.

Trang phục của người Bố Y mang nhiều ý nghĩa. Vì vậy, bà con  lưu giữ và truyền từ đời này sang đời khác, như một nét văn hóa đặc trưng của dân tộc mình./.