T’cooh vel Ma Doanh năc ma nưih Ê Đê, vel đong tỉnh Gia Lai. Xang t’ngay k’tiêc k’ruung bơơn pa zum, t’cooh đơơng âng pr’loọng đong chô ooy chr’hoong Sông Hinh, tỉnh Phú Yên bhrợ cha ăt ma mông. Nâu câi âi t’cooh đhur, n’đhang lêy t’cooh Ma Doanh dzợ pa bhriêl ta bach. Đhang ma nưih k’tứi li troc, đa đơơh, zâp t’ngay t’cooh Doanh p’zay tươc zâp đong âng vel Bình Giang đoọng zư lêy vel ma nang, zư đơc râu chr’năp đhr’niêng bh’rợ âng apêê acoon coh lâng cơnh bhrợ la lay âng đay.

Coh bâc bh’nơơn âng Bình Giang, râu choom moon tươc bhlâng năc đoo yêm têêm vel đong. L’lăm a hay, đhr’năng xay truih đạo tin lành Đề Ga lêt xa nay dưr vaih k’đhap k’ra coh muy bơr vel đhị chr’hoong Sông Hinh năc Bình Giang công dzợ têêm ngăn. Đha nuôr muy loom ting Đảng, ting Ava Hồ. Căh ngai n’lơơng năc Ma Doanh năc ma nưih chr’năp bha lâng coh apêê g’luh p’too moon k’đhơợng nhâm râu yêm têêm vel đong. T’ngay t’cooh Doanh lươt ha rêê, ha dum chô năc t’cooh đh’rưah lâng 5 t’cooh vel n’lơơng coh vel tươc ting đhr’nong đong đh’rơơng đoọng prá xay, bơơn năl đhr’năng pr’ăt tr’mông âng đha nuôr. T’cooh vel Ma Doanh đoọng năl, coh vel n’nâu tơợ bh’rợ ga măc tươc bh’rợ k’tứi n’đoo âng apêê môp lêt zêng căh mă z’lâh măt t’cooh:“Acu p’too moon đha nuôr năc choom ting cr’noọ loom âng Ava Hồ, ting Ava Hồ. Acoon coh hêê năc choom ting Ava Hồ, ting Đảng, ting Nhà nước, căh choom ting ngai! Muy năc acu tươc, bơr năc ngai căh liêm crêê, đha nuôr xay truih lâng cu. Acu đơơh cha groong.”

Bâc c’moo ha nua, prang vel Bình Giang doó ngai n’niên tươc 3 p’nong ca coon. Nâu đoo năc râu pr’hăt, hăt vel n’đoo choom bhrợ coh xơợng bhrợ kế hoạch hóa pr’loọng đong, pa bhlâng năc cơnh lâng vel zr’lụ ch’ngai bha dăh, vêy 7 c’bhuh đhi noo acoon coh ăt ma mông cơnh Bình Giang. Căh xay p’too moon ooy c’târ ting cơnh boo đanh clâp đhộ cơnh apêê a đhi amoó coh chi hội pân đil âng vel, t’cooh Ma Doanh xay prá ooy bh’rợ n’niên vaih ca coon ting kế hoạch lâng zư đơc têêm ngăn pr’loọng đong lâng năc chr’năp âng c’la đay:“Acu moon năc choom tr’zooi, pay k’điêl năc choom da dêr k’điêl lâng ma mông liêm đh’rưah tươc 100 c’moo. Ngai tươc bhrợ pa hư k’tiêc k’ruung năc ahêê zêl pruh, ha dợ vay z’năh k’điêl năc đoo bh’rợ lêt. Nâu câi, pay k’diic năc pay cr’er loom, pay k’điêl năc đoo têêm ngăn đanh mâng, oó moon t’ngay đâu đhị đâu, ra diu đhị tôh năc t’cooh cu căh vêy tộ, Đảng lâng Nhà nước căh đoọng.”

Bâc bh’rợ liêm âng Ma Doanh ting t’ngay ting bơơn đha nuôr vel chăp đươi. Căh muy apêê pr’loọng đong Ê Đê năc n’đhơ apêê acoon coh n’lơơng công lêy Ma Doanh năc t’cooh vel âng acoon coh đay. Amoó Hồ Nguyệt, đha nuôr Ba Na coh vel Bình Giang, chr’val Đức Bình Đông, chr’hoong Sông Hinh xay moon:“T’cooh pa bhlâng choom. T’cooh moon p’too acoon achau công choom, a đoo moon đoọng ca coon lươt học hành. A đoo p’too moon zâp ngai ngai. Lêy n’hâu lêt năc t’cooh p’too moon đoọng, Chăp hơnh t’cooh, zâp râu công zooi đoọng a đoo.”

21 c’moo bhrợ têng coh quân đội, loom pr’ăt bộ đoọi Ava Hồ âi ăt clâp coh Ma Doanh. T’cooh moon, râu âng t’cooh xơợng bhui har bhlâng, hâng hơnh bhlâng năc 2 chu bơơn lum Ava Hồ. Năc bh’rợ xa nay âng Ava lâng t’ruih ooy p’lêê trọong âng Ava Hồ đoọng ha t’cooh coh bêl Ma Doanh chô lum vel Ava Hồ c’moo 1960 âi zooi loom t’cooh Doanh bhrơợng lươt tươc zâp đong đoọng prá xay râu pr’hay liêm ha đha nuôr năl lâng zooi đha nuôr bhrợ bh’rợ liêm crêê. Ma Doanh xay truih ooy Ava Hồ năc loom ha der:“Ava Hồ pa gơi đoọng ha pêê achau Tây Nguyên moon ghit: Apêê achau moot ooy Tây Nguyên chiến đấu năc k’đhơợng muy p’lêê troọng. Ava đoọng ooy cu muy p’lêê troọng, ng’cơnh choom troọng chăt vaih prang Tây Nguyên. Ava moon lâng cu cơnh đêêc, ng’cơnh choom k’tiêc k’ruung hêê, Tây Nguyên hêê ca bhố ngăn, Bắc Nam pa zum muy ooy, loom đoàn kết mâng nhâm.”

Râu âng t’cooh vel Ma Doanh, ma nưih Đảng viên t’cooh bhlâng chr’val Đức Bình Đông, chr’hoong Sông Hinh, tỉnh Phú Yên rơơm kiêng năc Đảng lâng Nhà nước t’bhlâng vêy đợ chính sách k’rong bhrợ ha đha nuôr da ding ca coong, zooi đha nuôr ting t’ngay ting vêy pr’ăt tr’mông ca bhố ngăn. Zâp vel bhươl, zâp c’bhuh acoon coh năc choom zưc đơc lâng pa dưr đhr’niêng bh’rợ liêm pr’hay âng acoon coh đay, đoàn kêt muy loom đoọng bhrợ cha, cơnh boop p’too âng Ava Hồ./.

GIÀ LÀNG MA DOANH VÀ CÂU CHUYỆN QUẢ CÀ CỦA BÁC HỒ

Nằm trong khu lòng hồ thuỷ điện Sông Hinh, thôn Bình Giang, xã Đức Bình Đông, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên là nơi sinh sống của các hộ dân thuộc 7 dân tộc anh em Kinh, Tày, Nùng, Chăm, Ba Na, Ê Đê và Mán. Đây là nơi được tỉnh Phú Yên đánh giá có các phong trào phát triển đều khắp, cuộc sống của người dân đều ổn định, nhiều hộ khá giả. Góp phần rất lớn vào thành tích này phải kể đến vai trò của già làng Ma Doanh. 

Già làng Ma Doanh là người Ê Đê, quê tỉnh Gia Lai. Sau ngày đất nước thống nhất, ông đưa gia đình về huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên lập nghiệp. Nay đã ở tuổi xưa nay hiếm, nhưng trông già Ma Doanh còn  rất minh mẫn. Dáng người thấp bé nhưng nhanh nhẹn, ngày ngày Già Doanh vẫn miệt mài đến từng nóc nhà của thôn Bình Giang để giữ yên xóm làng, giữ lửa truyền thống của các dân tộc bằng cách rất riêng của mình. 

Trong rất nhiều thành tích của Bình Giang, ấn tượng nhất là an ninh trật tự. Trước đây, tình hình truyền đạo tin lành Đề Ga trái phép diễn ra phức tạp tại một số thôn buôn ở huyện Sông Hinh thì Bình Giang vẫn yên ổn. Bà con một lòng theo Đảng, theo Bác Hồ. Không ai khác chính Ma Doanh là hạt nhân trong các cuộc vận động giữ gìn an ninh trật tự. Ban ngày già Doanh đi rẫy, đêm về già lại cùng 5 già làng khác trong thôn đến từng nếp nhà sàn để chuyện trò, nắm bắt tình hình đời sống của bà con. Già làng Ma Doanh cho biết, ở cái làng này từ chuyện lớn đến chuyện nhỏ nào của kẻ xấu đều không lọt qua được mắt già: “Tôi vận động lòng dân phải theo tư tưởng của Bác, theo Bác. Dân tộc mình phải theo Bác, theo Đảng, theo Nhà nước, hổng có theo ai! Một là tôi trực tiếp, hai là người nào không tốt là dân báo với tôi. Tôi ngăn chặn ngay. Vì mình hồi trước giờ dân tộc mình có đạo, bây giờ có đó phải giải quyết ngay thôi. Tôi đấu tranh đến cùng!”.

Nhiều năm qua, cả thôn Bình Giang không có phụ nữ sinh con thứ 3. Đây là điều hiếm có thôn, buôn nào làm được trong thực hiện kế hoạch hóa gia đình , nhất là với một thôn vùng sâu vùng xa có 7 dân tộc anh em cùng sống như Bình Giang. Không rỉ tai tuyên truyền theo kiểu mưa dầm thấm lâu như các chị em trong chi hội phụ nữ của thôn, già Ma Doanh nói về chuyện sinh đẻ kế hoạch và giữ gìn hạnh phúc gia đình bằng chính uy tín của mình:“Tôi nói là phải đùm bọc, lấy vợ là phải mến vợ đến cùng 100 năm. Người xâm phạm đất nước thì mình đánh còn đánh vợ nó là người hư. Ha ha ha. Tôi nói là cháu ơi bây giờ đang tương lai, lấy chồng là lấy nghĩa lấy tình, lấy vợ là hạnh phúc lâu dài, đừng nói mốt chỗ này mai chỗ kia là ông già không đồng ý, Đảng và Nhà nước không có cho phép.”

Những việc làm tốt của Ma Doanh ngày càng được bà con buông làng tin tưởng. Không chỉ những hộ Ê ĐEê mà ngay cả các dân tộc khác cũng xem Ma Doanh là già của dân tộc mình. Chị Hờ Nguyệt, người dân tộc Ba Na ở thôn Bình Giang, xã Đức Bình Đông, huyện Sông Hinh nhận xét:“Ông rất được, ông cũng nói động viên con cháu cũng được, ổng cũng nói để con cháu đi học hành. Ông cũng an ủi mình rồi mình nói với con mình. Thấy gì sai thì già răng dạy mình, kính trọng ổng, có chuyện gì cũng giúp đỡ ổng.”

21 năm phục vụ trong quân đội, bản chất anh bộ đội Cụ Hồ đã thấm sâu trong Ma Doanh. Ông tâm sự, điều ông cảm thấy hạnh phúc, tự hào nhất là 2 lần được gặp Bác Hồ. Chính tấm gương đạo đức của Bác và câu chuyện về quả cà của Bác Hồ tặng ông trong một dịp Ma Doanh về thăm quê Bác năm 1960 đã giúp đôi chân của Già Doanh không mỏi đến những nóc nhà để nói điều hay cho bà con hiểu và giúp bà con làm việc tốt. Ma Doanh kể chuyện Bác Hồ mà lòng rưng rưng:“Bác gửi lời các cháu Tây Nguyên nói rõ: Các cháu vào Tây Nguyên chiến đấu là cầm một quả cà. Bác đưa cho cháu một quả cà, làm sao cho cà mọc khắp Tây Nguyên. Bác nói với tôi như thế, làm sao đất nước mình, Tây Nguyên mình hoàn toàn ấm no, Bắc Nam sum họp, tình cảm đoàn kết.”

Điều mà già làng Ma Doanh, người Đảng viên cao tuổi đảng nhất xã Đức Bình Đông, huyện Sông Hinh, tỉnh Phú Yên mong muốn là Đảng và Nhà nước tiếp tục có những chính sách đầu tư cho đồng bào dân tộc miền núi, giúp bà con ngày càng có cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Mỗi buôn làng, mỗi dân tộc phải biết gìn giữ và phát huy văn hoá truyền thống của dân tộc mình, đoàn kết một lòng để làm ăn, như lời dạy của Bác Hồ./.

Ảnh : Internet