Lalăm ahay, pr’loọng đong p’căn Trêl Thị Hinh, ma nuyh Cơ Tu, ặt đhị tổ dân phố A Duông, thị trấn Prao, chr’hoong da ding ca coong Đông Giang nắc đươi g’nưm tơợ bhrợ ha rêê, choh a rong muy zập cha a năm. C’moo 2018, tơợ ơy chấc năl đăh choh tơơm sầu riêng âng đhanuôr đhị tỉnh Gia Lai, diic điên Trêl Thị Hinh ơy vặ zên k’rong choh tơơm chr’noh nâu. Xoọc đâu, pr’loọng đong p’căn Hinh ơy choh lâh 200 tơơm sầu riêng. Ting cơnh p’căn Hinh, sầu riêng ha dang bơơn hân noo boọng bấc nắc cung vêy pa chô 300 ức đồng. Lâh mơ choh sầu riêng, p’căn Hinh năc dzợ choh quế, ổi, pa neh.Tơợ bh’nơơn choh tơơm cha p’lêê, p’căn Hinh ơy pa choom đoọng ha đhanuôr lơơng ting pa choom choh bhrợ. Tước nâu kêi, căh muy z’lâh đha rựt, pr’loọng p’căn Hinh dzợ nắc pr’loọng bhrợ cha vêy pa chô bh’nơơn z’zăng: “Đươi vêy choh sầu riêng năc tr’mông tr’meh vêy z’zăng lâh, t’ping lâng choh tơơm rau lơơng nắc bh’nơơn chr’noh nâu dal lâh, 1 g’luh sầu riêng bơơn pa câl 80.000 đồng tước 90.000 đồng. Nâu kêi k’bhuh xoọng zi zêng ting choh sầu riêng. 100 t’nơơm thu nhập k’ha riêng ức đồng. Rơơm chính quyền zooi đoọng t’bhưah tước zập pr’loọng lơơng”.

Đhị chr’hoong da ding ca coong Đông Giang dzợ vêy lâh 100 cr’noọ bh’rợ đhanuôr bhrợ cha choom lâng apêê cr’noọ bh’rợ trang trại pa zưm nông – lâm nghiệp pa dưr ting k’bhuh, xăl tơơm chr’noh, bh’năn băn, pa liêm bhươn k’tiếc căh liêm. Bấc pr’loọng đhanuôr vêy pa chô thu nhập tệêm ngăn tơợ bơr pêê zệt ức đồng tước bơr pêê ha riêng ức đồng/c’moo.

T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang đoọng năl: Bấc c’moo hay, đhanuôr nắc bhrợ têng cơnh đơ ty, căh zập zên k’rong bhrợ cung cơnh căh ơy vêy cr’noọ bh’rợ pa zưm đoọng bhrợ têng cơnh ch’choh b’băn pa chô bh’nơơn dal. Bơơn chính quyền vel đong k’rang zooi, bấc pr’loọng ơy năl cơnh bhrợ cha, z’lâh đha rựt pa dưr ca van. Tơợ c’moo 2022 tước nâu kêi, lâng bấc tơợ zên k’rong bhrợ, chr’hoong Đông Giang ơy zooi apêê vel đong k’nặ 100 tỷ đồng đoọng k’rong bhrợ cha, pa xiêr đha rựt đanh mâng. T’cooh Đỗ Hữu Tùng đoọng năl: “Pr’loọng đha rựt xoọc đâu đhị chr’hoong Đông Giang dzợ 37%, xiêr lâh 7%/c’moo, đăn đha rựt dzợ mơ 10%. Cr’chăl tước, a zi năc k’rang đăh bhrợ têng ha rêê đhuộch, k’rong xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung lâng bh’rợ cha mêệt lêy pr’loọng đha rựt zập c’moo. Bơr pêê vel đong ơy đươi dua rau liêm choom âng khoa học kỹ thuật cơnh choh quế, choh sầu riêng, băn a’ọc hêê, tơơm măng cụt, prí lâng xoọc tơợp ơy pa chô bh’nơơn. Cr’chăl tước đâu nắc a zi t’bhưah tước apêê vel bhươl lơơng, pa zay tước c’moo 2029, pa xiêr đha rựt dzợ mơ 5%”.

Chr’hoong da ding ca coong Tây Giang cung vêy bấc đhanuôr tơợp dưr bhrợ cha, choh tơơm cha p’lêê pa chô thu nhập dal. Năc cơnh anoo Hôih Anh đhị vel Aring, chr’val ca noong k’tiếc Axan. Bấc c’moo lalăm, anoo Hôih Anh câl m’ma pih Vinh đoọng tơợp choh coh k’tiếc bôl. C’moo tr’nơợp anoo choh 30 t’nơơm, lêy pih dưr pậ liêm, anoo vặ pa xoọng zên, k’rong choh bhrợ coh đhăm bhưah lâh. Xoọc đâu, pr’loọng Hôih Anh ơy choh pih coh đhăm bhưah 5000m2. Pih Vinh coh k’tiếc bôl âng Tây Giang ha dưr liêm, p’lêê ngam, đha hum. Zập c’moo pr’loọng anoo Hôih Anh vêy pa chô lãi 150 ức đồng tơợ bhươn chr’noh. Anoo Hôih Anh moon: “Bơơn rau zooi âng chính quyền, vel đong a zi năc ơy choh lâng pa dưr tơơm pih đơơng chô bh’nơơn dal. Lalăm a hay, căh ơy choh pih tr’mông tr’meh lưm bấc rau k’đhap k’ra, nâu kêi năc tệêm ngăn lâh, zi ơy z’lâh đha rựt. Zập c’moo, a cu choh 2 hân noo, pa chô lâh 4 tấn p’lêê. Lâh mơ, a cu dzợ choh pa xoọng đẳng sâm lâng tơơm ba kich”.

Pr’ặt tr’mông âng đhanuôr Cơ Tu, tỉnh Quảng Nam lalăm a hay k’đhap k’ra pa bhlầng, g’nưm toợ crâng đơ bhlầng. Nâu kêi, bấc pr’loọng đha nuôr ơy năl k’rong choh pa dưr apêê tơơm cha p’lêê, băn bh’năn z’lâh đha rựt đanh mâng. Đhị tỉnh Quảng Nam xoọc vêy 1.500 năc hội viên đhanuôr tơợp dưr bhrợ cha. Hội Nông dân tỉnh Quảng Nam dzoọng bhrợ bha ar đoọng vặ zên tơợ Ngân hàng zooi lâh 45 r’bhầu pr’loọng đhanuôr vặ, lâng pazêng đợ zên lâh 2 r’bhầu tỷ đồng. T’cooh Nguyễn Út, Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Quảng Nam đoọng năl: “Cơnh lâng apêê chr’hoong da ding ca coong, apêê xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung zooi đhanuôr bấc pa bhlầng. Ghit nắc apêê chr’hoong Đông Giang, Nam Giang, Tây Giang đhanuôr Cơ Tu đươi dua zên vặ âng Ngân hàng cung cơnh đăh kênh âng Hội Nông dân đoọng k’rong bhrợ bấc bh’rợ pa chô bh’nơơn dal. Azi buôn zooi k’rong bhrợ t’bhưah đoọng đhanuôr pâh lêy, ting pa choom bhrợ. Bấc hội viên nông dân dưr ca van tơợ pazêng cr’noọ bh’rợ nâu lâng ơy chroi k’’rong đoọng ha tỉnh Quảng Nam bấc pr’đươi OCOP”./.

ĐỒNG BÀO CƠ TU QUẢNG NAM THOÁT NGHÈO TỪ MÔ HÌNH TRỒNG CÂY ĂN QUẢ

 Tại các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam, việc phát triển những mô hình trồng cây ăn quả đang là hướng đi mới mang lại hiệu quả cho người dân, đặc biệt là đồng bào Cơ Tu. Những đồi ngô, vườn sắn được thay bằng những vườn cây ăn quả tươi tốt, trĩu quả, giúp người dân có cuộc sống khấm khá, nhiều hộ vượt khó vươn lên.

Trước đây, gia đình bà Trêl Thị Hinh, người Cơ Tu, ở tổ dân phố A Duông, thị trấn Prao huyện miền núi Đông Giang chỉ sống dựa vào nương rẫy, trồng xen canh cây sắn nên chỉ đủ ăn qua ngày. Năm 2018, sau khi tìm hiểu về trồng cây sầu riêng của người dân ở tỉnh Gia Lai, vợ chồng bà Trêl Thị Hinh đã vay vốn đầu tư trồng loại cây mới mẻ này. Hiện nay, gia đình bà Hinh trồng hơn 200 cây sầu riêng. Theo bà Hinh, sầu riêng nếu được mùa cho thu nhập khoảng 300 triệu đồng. Ngoài trồng sầu riêng, bà Hinh còn trồng cây quế, cây ổi, mít. Từ thành công trong việc trồng cây ăn quả, bà Hinh đã hướng dẫn, truyền kinh nghiệm cho bà con ở địa phương học tập và làm theo. Đến nay, không chỉ thoát nghèo, gia đình bà Hinh đã là hộ khá giả: “Nhờ trồng sầu riêng cuộc sống khấm khá hơn, so với cây khác hiệu quả cao hơn rất nhiều, 1 ký sầu riêng bán ra 80.000 đồng đến 90.000 đồng. Giờ con cháu, anh em đang tập trung trồng sầu riêng. 100 cây thu nhập cả trăm triệu. Mong muốn chính quyền hỗ trợ  để nhân rộng đến các hộ dân khác.”

Tại huyện miền núi Đông Giang có hơn 100 mô hình nông dân làm kinh tế giỏi với các mô hình kinh tế trang trại kết hợp nông- lâm nghiệp, phát triển kinh tế tổ hợp tác theo nhóm hộ liên kết, chuyển đổi cây trồng, con vật nuôi, cải tạo vườn tạp và phát triển kinh tế vườn. Nhiều hộ dân có thu nhập ổn định từ vài chục triệu lên đến vài trăm triệu đồng/năm.

Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang cho biết: Mấy năm trước, bà con chủ yếu duy trì sản xuất theo tập quán cũ, thiếu vốn đầu tư cũng như chưa có mô hình liên kết trồng trọt, chăn nuôi hiệu quả. Được chính quyền địa phương quan tâm hỗ trợ, nhiều hộ đã biết cách làm ăn, vượt khó làm giàu. Từ năm 2022 đến nay, bằng nhiều nguồn vốn lồng ghép khác nhau, huyện Đông Giang đã hỗ trợ các địa phương gần 100 tỷ đồng để đầu tư phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững. Ông Đỗ Hữu Tùng cho biết thêm: “Hộ nghèo hiện nay ở huyện Đông Giang còn 37,46%, giảm hơn 7% năm, cận nghèo còn khoảng 10%. Thời gian tới, chúng tôi tiếp tục quan tâm những lĩnh vực nông nghiệp, tập trung vào chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo và công tác rà soát hộ nghèo từng năm. Một số địa phương đã áp dụng tiến bộ khoa học như trồng quế, trồng sầu riêng, nuôi heo cỏ, cây măng cụt, cây chuối và bước đầu có hiệu quả. Thời gian đến chúng tôi tiếp tục nhân rộng địa phương khác, quyết tâm đến năm 2029, giảm nghèo còn 5%.”

Huyện miền núi Tây Giang cũng có nhiều nông dân đi đầu  trong phát triển trồng cây ăn quà cho thu nhập hiệu quả cao. Điển hình như anh Hốih Anh, ở thôn Aring, xã vùng biên Axan. Mấy năm trước, anh Hốih Anh mua giống cam Vinh để trồng thử nghiệm trên đất đồi. Năm đầu trồng 30 gốc, thấy cam phát triển tốt, anh vay thêm vốn, mạnh dạn đầu tư mở rộng diện tích trồng cam. Hiện nay, gia đình Hốih Anh đã có hàng trăm gốc cam trên diện tích 5.000 m2. Cây cam Vinh trên đất đồi Tây Giang phát triển tốt, trái căng tròn, có vị ngọt thanh, hương thơm dịu. Mỗi năm gia đình Hốih Anh thu lãi hơn 150 triệu đồng từ vườn cây. Anh Hốih Anh nói: “Được sự hỗ trợ của chính quyền, địa phương tôi đã trồng và phát triển cây cam cho hiệu quả  kinh tế. Trước đây, chưa trồng cây cam cuộc sống khó khăn hiện nay đời sống ổn định, gia đình vươn lên thoát nghèo. Mỗi năm tôi trồng 2 vụ, thu hoach khoảng 4 đến tấn cam. Ngoài ra, tôi trồng thêm cây đẳng sâm và và cây ba kích."

Cuộc sống của đồng bào Cơ Tu, tỉnh Quảng Nam trước đây rất khó khăn, chủ yếu thu nhập dựa vào rừng. Bây giờ, nhiều hộ nông dân biết cách đầu tư phát triển các mô hình kinh tế cây ăn quả, chăn nuôi vượt khó vươn lên thoát nghèo bền vững. Tại tỉnh Quảng Nam hiện có 1.500 là hội viên nông dân đi đầu trong phát triển kinh tế giỏi. Hội Nông dân tỉnh Quảng Nam đứng ra tín chấp với các ngân hàng hỗ trợ hơn 45 ngàn hộ dân vay vốn phát triển sản xuất, tổng kinh phí hơn 2 ngàn tỷ đồng. Ông Nguyễn Út, Phó Chủ tịch Hội nông dân tỉnh Quảng Nam cho biết: “Đối với các huyện miền núi, các chương trình mục tiêu quốc gia tập trung hỗ trợ bà con rất nhiều. Cụ thể các huyện Đông Giang, Nam Giang, Tây Giang bà con Cơ Tu sử dụng vay vốn từ các ngân hàng cũng như qua kênh của Hội Nông dân để đầu tư phát triển nhiều mô hình hiệu quả, đem lại thu nhập, cải thiện cuộc sống và phát triển kinh tế. Chúng tôi thường hỗ trợ đầu tư nhân rộng để người dân tham quan, học tập áp dụng cho gia đình mình. Nhiều hội viên nông dân giàu lên từ những mô hình này và đã đóng góp cho tỉnh Quảng Nam nhiều sản phẩm OCOP”./.