Nà Hẩu năc chr’val ặt coh zr’lụ zư lêy crâng Nà Hẩu, chr’hoong Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Chr’val xoọc vêy đhăm crâng bhưah 5.600 héc ta, coh đêêc crâng abhuy lâh 4.500 héc ta. Crâng năc cơnh đong za zưm âng lâh 500 pr’loọng đhanuôr Mông lâng lâh 2.500 cha năc ặt ma mông. Z’lâh k’ha riêng c’moo ặt ma mông pa têệt, g’bọ lâng crâng, năl j’niêng âng crâng, đhanuôr Mông coh đâu ơy pa căh pazêng quy định đăh bhiệc zư lêy crâng bơơn đhanuôr chăp xơợng. T’cooh Sùng A Xà, ặt đhị vel Bản Tát, chr’val Nà Hẩu đoọng năl: “Ting cơnh j’niêng âng manuyh Mông năc tơợ a hay ơy vêy j’niêng bhuôih crâng. Zập c’moo, ma nuyh bhuôih bhrợ j’niêng đoọng zư zập zr’lụ crâng, zư lêy tu đác. Ha dang ngai toon bhrợ pa hư, cọl pay n’loong ga măc năc crêê xa ay jeh”.

P’căn Lã Thị Liền, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Văn Yên, tỉnh Yên Bái đoọng năl: Tước t’ngay x’rịa âng c’xêê 1 âm lịch zập c’moo, pazêng vel bhươl coh chr’val Nà Hẩu năc k’rong chô ooy zr’lụ crâng “crâng chr’năp mabhuy” âng vel đoọng đh’rưah lâng tổ chức “Bhuôih dang crâng” dzợ moon năc “Tết crâng”. Nâu năc căh muy j’niêng chr’năp ma bhuy, zư lêy chr’năp vật chất, tinh thần coh k’bhuh ma nuyh Mông năc dzợ chroi k’rong lalua ta nih ooy bh’rợ zư lêy crâng. “Bhuôih crâng bơơn ta bhrợ năc đoọng xay moon ha đhanuôr pa zưm zư lêy crâng a bhuy; năc bêl pa căh, t’bhưah, t’bhlầng lâh mơ dzợ c’năl zư lêy môi trường; c’năl, trách nhiệm zư lêy pazêng chr’năp văn hóa, j’niêng chr’năp âng acoon coh; R’dợ t’pâh t’mooi du lịch ting pâh zr’lụ zư lêy crâng Nà Hẩu, cung cơnh chấc năl bh’ươr pr’hat, zập ch’na đh’năh âng ma nuyh Mông, t’hước tước pr’đơợ kinh tế liêm choom, pa dưr du lịch chr’năp pr’hay”.

C’moo đâu, bhuôih crâng Nà Hẩu, chr’hông Văn Yên bơơn bhrợ coh 2 t’ngay 28 lâng 29 c’xêê muy âm lịch c’moo Giáp Thìn (crêê t’ngay 8, 9/3) lâng bấc bh’rợ đơơng chr’năp ty đanh âng đhanuôr Mông cơnh: bhrợ j’niêng bhuôih crâng; gr’hoọt moon zư lêy crâng lâng cha Tết crâng; bh’rợ Chợ vel bhươl; tr’thi lâng biểu diễn zập chr’ơh ty đanh, pr’hat x’nưl âng ma nuyh Mông… Ting quy định âng đhanuôr, tơợ xang bhuôih crâng, zập vel bhươl căh đoọng ngai moọt ooy crâng coh 3 t’ngay đoọng năl ơn dang crâng. Coh 3 t’ngay năc đoo, zập ngai năc căh bhrợ zập rau ng’điêng ting j’niêng cr’bưn cơnh: căh đoọng moọt ooy crâng cọl n’loong, căh đơơng chô hi la t’viêng ooy đong, căh choom pêch pay a pul, đêêh abăng, p’loh bh’năn… Lâng cơnh zư crâng chr’năp la lay nâu, đhanuôr đh’rưah lâng chính quyền, k’bhuh Kiểm lâm vel đong ta luôn pa zưm zư lêy crâng. Đươi cơnh đêêc coh bấc c’moo hay, đhăm crâng a bhuy coh zr’lụ zư lêy crâng Nà Hẩu, chr’hoong Văn Yên, tỉnh Yên Bái ta luôn bơơn zư lêy liêm choom, chr’val Nà Hẩu vêy đợ crâng bấc tước 90%./.

Tết rừng – bảo vệ vùng lõi khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu

Hàng năm, cứ đến ngày cuối cùng của tháng Giêng, xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái lại tổ chức Tết rừng. Hoạt động này góp phần bảo vệ tài nguyên rừng, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn sự đa dạng sinh học Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu trên địa bàn huyện Văn Yên nói chung; bảo tồn các giá trị văn hóa tốt đẹp của cộng đồng dân tộc Mông Nà Hẩu nói riêng, cũng như thúc đẩy phát triển du lịch ở địa phương.

Nà Hẩu là xã nằm trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Xã có diện tích tự nhiên hơn 5.600 ha, trong đó, rừng tự nhiên đặc dụng trên 4.500 ha. Rừng như mái nhà chung của hơn 500 hộ người Mông với hơn 2.500 nhân khẩu. Trải qua hàng trăm năm chung sống gắn bó hoà thuận với rừng, hiểu được luật rừng, đồng bào Mông nơi đây đã đặt ra những quy định về việc bảo vệ rừng được cộng đồng tôn trọng. Ông Sùng A Xà, ở thôn Bản Tát, xã Nà Hẩu cho biết: “Theo tục lệ của người Mông thì từ ngày xưa đã có tục cúng rừng. Hàng năm thầy cúng sẽ làm các phép bùa để giữ các khu rừng, bảo vệ nguồn nước. Nếu mà người nào cố tình vi phạm, phát phá rừng, chặt cây to sẽ bị ốm đau”.

Bà Lã Thị Liền, Phó Chủ tịch UBND huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái cho biết: Cứ vào ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch hằng năm, các bản, làng trong xã Nà Hẩu lại tụ họp về khu "rừng cấm, rừng thiêng” của thôn để cùng tổ chức "Lễ cúng Thần rừng” hay còn gọi là "Tết rừng”. Đây không chỉ là nghi lễ độc đáo có ý nghĩa tâm linh, bảo tồn các giá trị vật chất, tinh thần trong cộng đồng dân tộc Mông, mà còn góp phần thiết thực vào bảo vệ rừng. “Tết rừng được tổ chức để tuyên truyền người dân chung tay bảo vệ rừng nguyên sinh; là dịp quảng bá, nhân rộng, thúc đẩy hơn nữa ý thức bảo vệ môi trường; ý thức, trách nhiệm bảo vệ các nét văn hóa, tập quán độc đáo của dân tộc; Từng bước thu hút khách du lịch tham khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, cũng như trải nghiệm các điệu dân ca, dân vũ, các món ẩm thực của người Mông, hướng tới nền kinh tế xanh, nền du lịch phát triển xanh”.

Năm nay, Tết rừng Nà Hẩu, huyện Văn Yên được tổ chức trong 2 ngày 28 và 29 tháng Giêng năm Giáp Thìn (tức ngày 8, 9/3) với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc truyền thống của đồng bào Mông như: thực hiện nghi lễ cúng rừng; hội thề giữ rừng và Ăn Tết rừng; hoạt động Chợ quê; thi đấu và biểu diễn các trò chơi dân gian, dân ca, dân vũ dân tộc Mông… Theo quy định của bà con, sau Tết rừng, các thôn bản đều cấm rừng 3 ngày để tạ ơn Thần Rừng. Trong 3 ngày này, mọi người tuyệt đối thực hiện các điều kiêng kỵ theo luật tục như: không vào rừng chặt cây xanh, không đem lá xanh từ rừng về nhà, không đào củ, bẻ măng, không thả rông gia súc… Với cách giữ rừng đặc biệt, người dân cùng chính quyền, lực lượng kiểm lâm địa phương luôn phối hợp bảo vệ rừng. Nhờ vậy trong nhiều năm qua, diện tích rừng nguyên sinh đặc dụng trong vùng lõi của Khu bảo tồn thiên nhiên Nà Hẩu, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái luôn được bảo vệ tốt, xã Nà Hẩu có tỉ lệ rừng che phủ đạt tới 90%./.