Ting cơnh Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Ngọc Thắng, bêl ahay năc Viện trưởng Viện Dân tộc học Việt Nam, Quyết định 1719 đoọng bhrợ xa nay bh’rợ k’tiêc k’ruung pa dưr pa xơc pr’ăt tr’mung zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng k’coong ch’ngai năc mưy bh’rợ ooy đăh cr’noọ bh’rợ chính sách. Bhrợ pa lưch cr’chăl âng 181 chính sách k’tứi la lêêh, pac lalay, đoọng xăl moot ooy mưy đề án pa zưm đh’rưah, zâp prang. Ooy đâu, bhiệc lêy bhrợ chính sách cung vêy bâc râu lalay: “G’luh tr’nơợp ooy lịch sử, chính sách acoon coh âng hêê vêy mưy dự án lalay đoọng ha pân đil lâng p’niên k’tứi - nâu đoo năc Dự án 8”. PGS.TS Lê Ngọc Thắng moon ghit, lâng râu c’rơ bh’rợ tr’nơợp lêy đoọng bhrợ dzoọc lâh 137.000 tỷ đồng đoọng ha zêng xa nay bh’rợ, nâu đoo năc râu k’rong bhrợ ga măc bhlâng pa tơợ ahay, bhrợ p’căh cr’noọ bh’rợ chính trị k’rơ âng Đảng lâng Nhà nước. Dự án 8, âng Hội Liên hiệp pân đil Việt Nam k’đhơợng bhrợ, ơy lêy đoọng mưy râu c’rơ bh’rợ ga măc lalay đoọng lêy chô bhrợ ting t’ngay ting liêm choom lâh mơ xa nay bh’rợ liêm ma mơ pân jưih pân đil lâng bhrợ pa liêm đợ bhiệc đâh hân lâng pân đil, p’niên k’tứi. Đoọng pa dưr liêm choom đợ bh’nơơn bơơn bhrợ lâng lêy lươt ch’ngai lâh ooy cr’chăl 2 (2026-2030), PGS.TS Lê Ngọc Thăng moon pa gluh 4 râu c’lâng bh’rợ lêy bhrợ pa liêm mưy cơnh liêm ghit. Tr’nơợp, ting cơnh t’cooh Lê Ngọc Thắng, nâu đoo năc p’têêt pa zưm liêm ma mơ pân jưih pân đil căh cậ k’rong bhrợ pa liêm? T’cooh Thắng vêy moon: tươc ặ bêl lêy tr’xăl cr’noọ bh’rợ. Ha dang bêl ahay bhiệc p’têêt pa zưm pân jưih pân đil ooy zâp xa nay bh’rợ lơơng năc lêy liêm chr’năp đoọng pa dưr dal c’năl bh’rợ, ha dợ ooy đenh đươnh, liêm ma mơ pân jưih pân đil lêy mưy đăh bh’rợ t’đui đoọng lalay: “Acu moon, đăh bhiệc liêm ma mơ pân jưih pân đil năc mưy m’pâng xã hội... m’bứi p’têêt pa zưm năc ting liêm choom lâh, tu liêm ma mơ pân jưih pân đil lêy năc mưy đăh bh’rợ t’đui đoọng k’rong bhrợ lalay, căh vêy nặc mưy bh’rợ lêy tr’zooi đoọng đh’rưah”.

Râu zr’năh k’đhạp cớ năc bhiệc lêy đươi bhrợ liêm choom lâng bhiệc pa liêm hành chính. Bhiệc pa liêm bộ máy dzợ 2 cấp chính quyền vel đông năc cấp tỉnh lâng cấp chr’val moon pa gluh bâc râu lêy ta mooh đăh bh’rợ âng Hội pân đil lâng đhr’năng xay bhrợ âng cán bộ vel đông. Bhiệc nâu k’đươi moon lêy t’bhlâng pa choom, pa dưr dal đhr’năng bh’rợ đoọng ha c’bhuh cán bộ Hội cấp tỉnh lâng chr’val đoọng lalua năl ghit lâng xay bhrợ liêm choom. Mưy râu zr’năh k’đhạp dzợ, năc k’đươi moon đăh pa zưm pr’lưch khoa học. Ting cơnh PGS.TS Lê Ngọc Thắng, lêy vêy mưy râu pa zưm pr’lưch 10 c’moo (2021-2030) mưy cơnh khoa học lâng lalua đoọng ta ơơi râu ta mooi: Dự án 8 ơy lalua bhrợ đợ tr’xăl n’hâu đhị đăh liêm ma mơ pân jưih pân đil đoọng ha pân đil acoon coh? Đợ râu xay moon nâu lalua năc đhị lêy ặt bhrợ nhâm mâng đoọng ha bhiệc lêy cha mêêt bhrợ chính sách ooy ha y chroo. Lâng râu zr’năh k’đhạp thứ 4 âng t’cooh Lê Ngọc Thắng moon pa gluh, nâu đoo năc p’têêt pa zưm hữu cơ lâng zâp đăh bhiệc xã hội đâh hân. Liêm ma mơ pân jưih pân đil căh choom pac lalay zâp đăh bhiệc zr’năh k’đhạp cơnh tr’pay diịc điêl bêl căh tươc c’moo, crêê đhi noo bhuh xoọng, tr’lơi bêl pân đil lươt pa bhrợ ch;ngai, zi năh apêê p’niên căh cậ pa câl manưih. Dự án 8 lêy cha mêêt lâng bhrợ pa liêm đợ bhiệc nâu mưy cơnh liêm ghit, lêy nâu đoo năc mưy râu căh choom căh vaih ooy cr’chăl lêy đoọng quyền ha pân đil. Tơợ đợ râu xay moon n’têh, PGS.TS Lê Ngọc Thắng k’đươi moon cr’chăl nâu a’tôh lêy cha mêêt zâp prang, ha dợ lêy liêm ghit. T’bhlâng lêy cha mêêt zâp đăh bh’rợ bha lâng: pa dưr dal c’năl bh’rợ, zư lêy quyền lâng râu chr’năp hợp pháp, k’rang lêy pr’ăt tr’mung lâh mơ năc pa dưr dal quyền bh’rợ kinh tế ha pân đil: “Chính sách acoon coh năc đoo liên ngành, bâc đăh bh’rợ, bhrợ crêê tươc acoon manưih- căh mưy 53 acoon coh năc dzợ zêng lâng manưih a’duôn. Năc vêy zêng đăh y tế, văn hoá, giáo dục, t’bil ha ul pa xiêr đha rưt. Tu cơnh đêêc, zâp dự án đăh xa nay bh’rợ k’tiêc k’ruung lêy cha mêêt mưy cơnh zâp prang. Đăh cr’noọ bh’rợ lêy cha mêêt pa đăn, acu đươi lâng bhiệc bhrợ ghit cr’noọ bh’rợ, manưih lâng vel đông năl ghit coh xa nay bh’rợ, lâh mơ năc t’đui đoọng zâp vel đông pa bhlâng zr’năh k’đhạp”. C’lâng bh’rợ dzợ đenh lâng k’đươi moon râu t’bhlâng bhrợ liêm choom. Dự án 8 căh nặc mưy xa nay bh’rợ năc dzợ c’leh bh’rợ đoọng ha râu t’bhlâng chính trị ga măc âng Đảng lâng Nhà nước. Lâng bh’rợ k’đơơng a’cọ âng Hội Liên hiệp pân đil Việt Nam, bhiệc pa zưm ooy đợ bhiệc bhrợ liêm ghit, bhrợ pa liêm zâp đăh bhiệc đâh hân lâng lêy chô tươc bhiệc lêy liêm ma mơ pân jưih pân đil năc đoo mưy ooy đợ bh’rợ k’rong bhrợ bha lâng, năc đoo pr’đơợ lêy bhrợ tr’xăl nhâm mâng, bhrợ đoọng mưy xã hội liêm ma mơ, đhị pân đil lâng p’niên k’tứi coh kc’oong ch’ngai căh nặc mưy ooy đợ apêê k’rang lêy, năc dzợ bha lâng đoọng lêy bhrợ pa dưr pa xơc ha vel đông đay./.

Chính sách Dân tộc và Bình đẳng giới: Nâng tầm từ tư duy đến thực tiễn

Trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ của đất nước, các Chương trình Mục tiêu Quốc gia luôn đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy sự phát triển bền vững, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Ngọc Thắng, nguyên Viện trưởng Viện Dân tộc học Việt Nam,Quyết định 1719 phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là một cuộc cách mạng trong tư duy chính sách. Nó đã chấm dứt thời kỳ của 181 chính sách nhỏ lẻ, phân tán, để chuyển sang một đề án tổng thể, toàn diện. Trong đó, việc thiết kế chính sách cũng có nhiều khác biệt: "Lần đầu tiên trong lịch sử, chính sách dân tộc của chúng ta có một dự án riêng biệt dành cho phụ nữ và trẻ em – đó chính là Dự án 8".

PGS.TS. Lê Ngọc Thắng nhấn mạnh, với nguồn lực ban đầu được phê duyệt lên tới hơn 137.000 tỷ đồng cho toàn chương trình, đây là sự đầu tư lớn chưa từng có, thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ của Đảng và Nhà nước. Dự án 8, do Hội LHPN Việt Nam chủ trì, đã được trao một vị thế, một nguồn lực riêng để hướng tới thực hiện ngày một hiệu quả hơn câu chuyện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em.

Để phát huy thành tựu và tiến xa hơn trong giai đoạn II (2026-2030), PGS.TS. Lê Ngọc Thắng chỉ ra bốn thách thức chiến lược cần được giải quyết một cách thấu đáo. Thách thức đầu tiên, theo ông Lê Ngọc Thắng, đó là Lồng ghép giới hay đầu tư trực diện? Ông Thắng đã đưa ra luận điểm: đã đến lúc cần thay đổi tư duy. Nếu trước đây việc lồng ghép giới vào các chương trình khác là cần thiết để nâng cao nhận thức, thì về lâu dài, bình đẳng giới cần được xem là một lĩnh vực ưu tiên đầu tư riêng:

"Tôi cho rằng, vấn đề bình đẳng giới là của một nửa xã hội... Càng ít lồng ghép càng tốt, bởi bình đẳng giới cần được coi là một lĩnh vực ưu tiên đầu tư riêng, không phải chỉ là yếu tố bổ trợ". Thách thức tiếp theo là việc thích ứng với cải cách hành chính. Việc tinh gọn bộ máychỉ còn hai cấp chính quyền địa phương là cấp tỉnh và cấp xã đặt ra câu hỏi lớn về cấu trúc của Hội Phụ nữ và năng lực triển khai của cán bộ cơ sở. Điều này đòi hỏi phải tăng cường tập huấn, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ Hội cấp tỉnh và xã để họ thực sự hiểu và triển khai dự án hiệu quả".

Một thách thức nữa là yêu cầu về tổng kết khoa học. Theo PGS.TS. Lê Ngọc Thắng, cần có một sự tổng kết 10 năm (2021-2030) một cách khoa học và thực tiễn để trả lời câu hỏi: Dự án 8 đã thực sự tạo ra những thay đổi gì dưới góc độ bình đẳng giới cho phụ nữ dân tộc thiểu số? Những đánh giá này sẽ là căn cứ vững chắc cho việc hoạch định chính sách trong tương lai. Và thách thức thứ tư mà ông Lê Ngọc Thắng chỉ ra, đó là gắn kết hữu cơ với các vấn đề xã hội cấp thiết. Bình đẳng giới không thể tách rời các vấn đề nhức nhối như tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, tình trạng ly hôn khi phụ nữ đi làm ăn xa, xâm hại tình dục hay buôn bán người.

Dự án 8 cần xác định và giải quyết các vấn đề này một cách chính diện, coi đó là một phần không thể thiếu trong hành trình trao quyền cho phụ nữ. Từ những phân tích như vừa nêu, PGS.TS. Lê Ngọc Thắng đề xuất giai đoạn tới cần tiếp cận một cách toàn diện nhưng phải có trọng tâm. Cần tiếp tục bám sát các mục tiêu cốt lõi: nâng cao nhận thức, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chăm lo đời sống vật chất, tinh thần và đặc biệt là nâng cao quyền năng kinh tế cho phụ nữ: Chính sách dân tộc bản chất là liên ngành, đa lĩnh vực, tác động đến con người – không chỉ 53 dân tộc thiểu số mà cả cộng đồng người Kinh. Nó bao trùm các mặt y tế, văn hóa, giáo dục, xóa đói giảm nghèo. Do đó, các dự án trong Chương trình Mục tiêu Quốc gia cần được xem xét một cách tổng thể. Về quan điểm tiếp cận, tôi đồng ý với việc bám sát mục tiêu, đối tượng và địa bàn đã xác định trong chương trình, đặc biệt là ưu tiên các địa bàn đặc biệt khó khăn. Hành trình còn dài và đòi hỏi sự kiên trì, sáng tạo. Dự án 8 không chỉ là một chương trình hành động mà là minh chứng cho quyết tâm chính trị lớn của Đảng và Nhà nước. Với vai trò tiên phong của Hội LHPN Việt Nam, việc tập trung vào những đầu việc cụ thể, giải quyết các vấn đề cấp thiết và dần tiến tới coi bình đẳng giới là một lĩnh vực đầu tư trực diện sẽ là chìa khóa để tạo ra những thay đổi bền vững, kiến tạo một xã hội công bằng, nơi phụ nữ và trẻ em vùng cao không chỉ là đối tượng được quan tâm, mà còn là chủ thể kiến tạo sự phát triển cho chính quê hương mình./.