Đoọng vêy đhr’nong đong t’mêê zooi đhanuôr, tỉnh Quảng Nam ơy k’rong lâng đươi đh’rưah liêm choom râu zooi đoọng tơợ bấc n’đăh zên. Coh đêêc, vêy đợ zên tơợ pazêng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng k’tiếc k’ruung, râu pazum têy âng pazêng c’bhuh, cha năc manuyh liêm loom; chr’năp bhlâng năc Nghị quyết 23 âng HĐND tỉnh Quảng Nam ooy bh’rợ ra pặ, nhâm mâng đhị đhanuôr ắt mamông coh chr’hoong da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2025. Tước nâu cơy, tỉnh Quảng Nam ơy bhrợ k’r’bhâu đhr’nong đong zooi đhanuôr đharựt coh zr’lụ c’noong k’tiếc vêy đhị ắt mamông nhâm mâng.

Coh cr’chăl bấc ơl đh’lúc, pazêng đhr’nong đong vêy ta bhrợ lâng n’loong liêm mâng năc râu liêm bhlâng coh zr’lụ da ding k’coong c’noong k’tiếc Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.

Coh đhr’nong đong t’mêê, diic điêl anoo Ríah Nhốp, manuyh Cơ Tu, coh cr’noon Đhung, chr’val c’noong k’tiếc Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang năc trơ vâng pih dooh đong xang, pa chăm r’piing bhuôih Ava Hồ, râu bh’rợ đương hơnh deh Tết năc ơy tước ooy pr’loong đong. Lêy đhr’nong đong t’mêê, Riáh Nhốp xay truih, l’lăm ahay, đong ắt âng pr’loọng đong anoo đăn đhị aral da ding, râu k’pân hr’câh da ding k’coong năc bấc bhlâng, đhr’nong đong ty ahay ta bhrợ lâng am cr’đe, xiên, zêng ma zir hư, căh choom ng’ắt. Coh g’luh boo tuh ga măc pa bhlâng bêl x’rịa c’xêê 10 c’moo 2020, coh ha dum, pr’loọng đong xoọc bếch, bơơn xâng xa nul pr’toh k’rơ, muy bêệ đhâl ga măc pa bhlâng dưr n’tộ tơợ da ding, pr’đoọng năc doọ ngai bhrêy tăh chêết bil.

Pr’loong đong Riáh Nhốp năc pr’loọng đong đharựt. Zập t’ngay, anoo lâng k’điêl lướt bhrợ ha rêê. Tơợ zên zooi đoọng ting cơnh Nghị quyết 23 âng HĐND tỉnh Quảng Nam, pr’loọng đong anoo vêy ta đoọng đhăm k’tiếc lâng đớp đợ zên zooi đoọng k’nặ 70 ức đồng, diic điêl anoo vặ p’xoọng đoọng bhrợ đhr’nong đong nhâm mâng. Anoo Nhốp xay truih: Tết c’moo đâu, đhơ đhơ cơnh công bhui har lâh mơ tu đhanuôr bơơn ắt đh’rưah coh zr’lụ đhanuôr ắt mamông t’mêê: “Acu bhui har vêy đong ắt t’mêê liêm mâng. Pr’loong đong cu ra văng đương cha Tết năc a tứch, a ọc, bánh kẹo. Tết n’nâu pr’loọng đong cu công cơnh đhanuôr coh bhươl cr’noon bơơn k’bhố ngăn, tr’zooi đh’rưah. Tết n’nâu vêy đong ắt t’mêê bhui har bhlâng”.

Toor đong Ríah Nhốp doọ lâh ch’ngai năc đhr’nong đong âng anoo Pơ Loong Tèo, ắt coh cr’noon Atu 1, chr’val c’noong k’tiếc Ch’ơm. Diic điêl anoo Pơ Loong Tèo tr’pay 5 c’moo n’nâu ơy, mị 2 diic điêl zêng văh vêy bh’rợ tr’nêng, zập t’ngay bơơn mơ 70 r’bhâu đồng tước 100 r’bhâu đồng. Pr’ắt tr’mông zập bêl công zr’năh k’đhap, ta bơơn zập đợ râu ng’cha ơy k’đhap, năc bh’rợ bhrợ đong vêy cơnh ngoọ cơnh pâm poo.

C’xêê 6/2023, vel đong zooi zên bhrợ đong ắt t’mêê; đhanuôr coh cr’noon, bấc ngai tước zooi đoọng, đơơng âng pr’đươi xây dựng zooi anoo bhrợ đong. Anoo Pơ Loong Tèo prá xay, đhanuôr Cơ Tu coh zr’lụ c’noong k’tiếc ắt mamông đhị da ding k’coong, hân noo đhí boo tuh bhlong buôn crêê da ding k’coong hr’lang hr’câh pa hư ooy cr’van lâng căh liêm crêê ooy pr’ắt tr’mông… Nâu cơy pr’loọng đong Pơ Loong Tèo bơơn chô ắt mamông đhị đhăm ắt mamông t’mêê, vêy đong t’mêê, diic điêl têêm loom pa bhrợ: “Đhanuôr zi coh đâu bhui har bhlâng. Chăp hơnh Đảng lâng Nhà nước lâng chính quyền vel đong ơy đoọng zên bhrợ đong. Chô ắt đhị đhăm ắt mamông t’mêê năc liêm crêê lâh mơ đhị ắt mamông ty, đăn trường đoọng apêê k’coon lướt học lâng c’lâng p’rang công liêm buôn ha đhanuôr lướt chô”.

Ch’ơm năc chr’val c’noong k’tiếc vêy 100% pr’loọng đong đhanuôr Cơ Tu, ch’ngai tơợ zr’lụ chr’hoong Tây Giang lâh 60km, n’đăh tôh năc k’tiếc k’ruung Lào. Chr’val Ch’ơm vêy 474 pr’loọng đong đhanuôr đợ pr’loọng đong đharựt tước 73%. T’cooh Nguyễn Hải, Phó Bí thư Đảng uỷ chr’val Ch’ơm, chr’hoong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay, coh pazêng c’moo ahay, c’lâng lướt ooy pazêng bhươl cr’noon bấc bhlâng năc c’lâng k’tiếc, p’răng năc pui pai, boo năc lụ laách; c’lâng tước ooy Zr’lụ ch’val công bấc ơl l’hụ l’hur. Prang chr’val đhiệp muy bơr đhr’nong đong liêm mâng, bấc bhlâng năc đong z’đâr n’loong ty đanh. Đhanuôr coh đâu ắt mamông tr’pác bấc ooy, k’tiếc k’bunh zr’năh k’đhap bấc da ding, k’coong, bấc pr’loọng đong ắt đhị zr’lụ buôn vaih hr’lang hr’câh da ding. T’cooh Nguyễn Hải prá xay p’xoọng, xang bêl vêy Nghị quyết 23 âng HĐND tỉnh Quảng Nam, vel đong k’rong đươi bấc râu zên la lay cơnh, đươi vêy cơnh đêếc chr’val Ch’ơm vêy 150 pr’loọng đong đhanuôr vêy ta zooi ooy đong ắt lâng pa tơơi tước ắt đhị zr’lụ đhăm ắt mamông t’mêê: “C’moo đâu đhanuôr bhui har vêy đhị ắt mamông t’mêê, c’lâng p’rang liêm buôn, đợ hàng hoá tước ooy bhươl cr’noon, pa câl zập liêm, đhanuôr công têêm ngăn lâh mơ. Lâh râu zooi đoọng âng Nhà nước, pazêng pr’loọng đong chô ooy đhăm ắt mamông t’mêê, vel đong ơy đoọng ch’neh, zooi đhanuôr cha Tết, vêy pr’hêl nhâm mâng vêy zập chr’na đha năh, căh choom đớc đhanuôr lum zr’năh xr’dô coh cr’chăl Tết”.

Tết c’moo đâu năc g’luh Tết chr’năp pr’hay bhlâng lâng đhanuôr Cơ Tu coh zr’lụ c’noong k’tiếc Tây Giang. Apêê đoo đương cha Tết lâng pr’loọng đong, manuyh bhuh xoọng coh đhr’nong đong nhâm mâng, bâl ơl râu liêm pr’hay âng bhươl cr’noon. Râu đêêc năc căh muy râu bhui har la lay âng pazêng đhanuôr đharựt ting n’năc công năc râu bhui har azum âng zập cấp chính quyền, vel đong lâng đhanuôr ơy zooi apêê đoo vêy pr’ắt tr’mông nhâm mâng. T’cooh Mạc Như Phương, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Tây Giang prá xay, tước nâu cơy chr’hoong da ding k’coong Tây Giang ơy bhrợ 117 đhị đhanuôr ắt mamông coh 63 bhươl cr’noon, lâh 4.600 pr’loọng đong đhanuôr vêy ta zooi đhăm ắt lâng zên bhrợ đong, pazêng chr’năp năc lâh 500 tỷ đồng. Ting cơnh Nghị quyết 23 âng HĐND tỉnh Quảng Nam xay moon ooy cơ chế, chính sách zooi đoọng, ra pặ nhâm mâng đhị ắt mamông ha đhanuôr da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2025, chr’hoong Tây Giang ơy vêy 290 pr’loọng đong bơơn đươi chính sách n’nâu lâng đợ zên năc 31 tỷ đồng. T’cooh Mạc Như Phương prá xay: “Đươi xay bhrợ liêm choom bh’rợ ra pặ đhị đhanuôr ắt mamông đhanuôr chr’hoong Tây Giang vêy đhị ắt mamông nhâm mâng, vêy zập pazêng râu pr’đươi coh pr’ắt tr’mông cơnh điện, c’lâng, trường trạm, ting zư nhâm mâng an ninh chính trị. UBND chr’hoong đâh loon zooi đoọng ch’neh ha pazêng pr’loọng đong, đoọng apêê đoo vêy ch’neh cha Tết. Bh’rạ pặ đhị đhanuôr ắt mamông zazum năc zooi apêê đoo vêy pr’ắt tr’mông nhâm mâng, xay bhrợ liêm choom bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông. Chr’năp bhlâng, ting xay bhrợ liêm choom bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong”.

Zập c’moo, tỉnh Quảng Nam zooi bhrợ t’mêê tơợ 800 tước 1 r’bhâu đhr’nong đong zooi pr’loọng đong đharựt coh pazêng chr’hoong da ding k’coong, zr’lụ vêy đhr’năng hr’lang hr’câh, muy đhr’nong đong vêy chr’năp tơợ 40 ức đồng, vêy đong ắt năc vêy ta zooi k’ha riêng ức đồng. Bh’nơơn n’nâu đoọng lêy Nghị quyết 23 âng HĐND tỉnh Quảng Nam xay moon ooy cơ chế chính sách zooi ra pặ, nhâm mâng đhị đhanuôr ắt mamông coh 9 chr’hoong da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2025 năc ơy liêm choom. T’cooh Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam prá xay ghít, tỉnh Quảng Nam ơy đớc đoọng, ra pặ k’dâng 7 r’bhâu pr’loọng đong coh da ding k’coong coh zr’lụ buôn vaih hr’lang hr’câh tước ắt đhị zr’lụ ắt mamông t’mêê liêm mâng: “Nghị quyết âng HĐND năc zooi đhanuôr tước ắt đh’rưah. Cr’noọ năc chính quyền xay bhrợ cơnh ooy đoọng zooi đhanuôr g’đéch tơợ zr’lụ hr’lang hr’câh. Râu bơr cậ năc nhâm mâng đhị đhanuôr ắt mamông đoọng pazêng râu pr’đươi chr’năp âng Nhà nước vêy ta đơơng tước ooy đhanuôr, râu đêêc năc điện, c’lâng, trường trạm. Râu âng zi prá xay bấc bhlâng năc ooy bh’rợ bhrợ cha âng đhanuôr”./.

Đồng bào Cơ Tu vùng biên giới Quảng Nam đón Tết trong nhà mới

Mùa xuân này, nhiều hộ đồng bào Cơ Tu vùng cao biên giới Quảng Nam được đón Tết trong ngôi nhà mới. Với họ, đây là cái Tết đặc biệt, bởi lần đầu tiên trong đời được ở trong ngôi nhà khang trang, sạch đẹp trong khu dân cư mới tập trung. Tình làng nghĩa xóm càng gắn bó hơn khi Tết đến Xuân về.

Để có được những ngôi nhà mới cho bà con, tỉnh Quảng Nam đã huy động và lồng ghép linh hoạt hỗ trợ từ nhiều nguồn kinh phí. Trong đó, có nguồn kinh phí từ các Chương trình mục tiêu quốc gia, sự chung tay của các tổ chức, cá nhân hảo tâm; đặc biệt là Nghị quyết 23 của HĐND tỉnh Quảng Nam về việc sắp xếp, ổn định dân cư các huyện miền núi giai đoạn 2021-2025. Đến nay, tỉnh Quảng Nam đã xây dựng hàng ngàn nhà ở giúp bà con nghèo vùng biên giới có chỗ ở ổn định.

Giữa làn sương sớm dày đặc, những ngôi nhà bằng gỗ khang trang vừa hoàn thiện đã tạo điểm nhấn khác biệt nơi vùng cao biên giới Tây Giang, tỉnh Quảng Nam.

Trong căn nhà mới, vợ chồng anh Ríah Nhốp, người dân tộc Cơ Tu, ở thôn Đhung, xã biên giới Ch’ơm, huyện Tây Giang tất bật dọn dẹp nhà cửa, trang trí lại bàn thờ Bác Hồ, không khí Tết đã ùa vào trong nhà. Ngắm nhìn ngôi nhà mới, Ríah Nhốp kể, ngày trước, nhà anh nằm kề chân núi, nỗi lo sạt lở cứ rình rập, căn nhà cũ lợp bằng phên nứa rất chật hẹp đã xuống cấp, không bảo đảm an toàn. Đợt mưa lũ lịch sử cuối tháng 10 năm 2020, trong đêm khuya, cả nhà anh đang ngủ, bỗng nghe tiếng nổ rầm, một tảng đá rơi từ trên đồi xuống, rất may không ai bị thương vong.

Gia đình Ríah Nhốp thuộc diện hộ nghèo. Hàng ngày, anh và vợ lên rừng làm rẫy. Từ nguồn kinh phí theo Nghị quyết 23 của HĐND tỉnh Quảng Nam, gia đình anh được cấp mặt bằng và nhận số tiền hỗ trợ gần 70 triệu đồng, vợ chồng anh vay mượn thêm để làm được ngôi nhà vững chắc. Anh Nhốp tâm sự: Tết năm nay, chắc chắn vui hơn vì bà con được quây quần sống gần nhau trong khu dân cư mới. “Tôi rất hạnh phúc có nhà mới khang trang. Gia đình chuẩn bị Tết, con gà, heo, bánh kẹo. Tết này gia đình cũng như bà con trong thôn, xóm được ấm no, đùm bọc lẫn nhau. Tết nay có nhà mới vui lắm.”

Cạnh nhà Ríah Nhốp không xa là ngôi nhà mới của anh Pơloong Tèo, ở thôn Atu 1, xã biên giới Ch’ơm. Vợ chồng anh Pơloong Tèo cưới nhau 5 năm nay, cả 2 vợ chồng đều không có việc làm phải gửi con cho ông, bà nội trông giúp rồi lên rừng làm thuê, mỗi ngày kiếm được 70 ngàn đồng đến 100 ngàn đồng. Cuộc sống lúc nào cũng chật vật, lo đủ bữa ăn hàng ngày đã khó, chuyện làm nhà dường như là giấc mơ xa vời.

Tháng 6/2023, địa phương hỗ trợ kinh phí làm nhà mới; bà con trong thôn, bản, nhiều người đến giúp ngày công, vận chuyển vật liệu xây dựng giúp anh làm nhà. Anh Pơloong Tèo nói, đồng bào Cơ Tu nơi biên giới sống lưng chừng đồi núi, mùa mưa lũ thường bị đất đá trên cao sạt lở gây thiệt hại tài sản và nguy hiểm tính mạng…. Nay gia đình Pơloong Tèo được về sống trong khu dân cư mới tập trung, có nhà mới, vợ chồng yên tâm lao động sản xuất: “Bà con chúng tôi rất vui mừng. Cám ơn Đảng và Nhà nước và chính quyền địa phương đã hỗ trợ kinh phí làm nhà. Về mặt bằng mới điều kiện tốt hơn nơi cũ, ở gần trường cho các con đi học và đường sá thuận tiện cho bà con đi lại.”

Ch'ơm là xã biên giới có 100% hộ dân là đồng bào Cơ Tu, cách Trung tâm huyện Tây Giang hơn 60km, phía bên kia là nước Lào. Xã Ch'ơm có 474 hộ nhưng tỷ lệ hộ nghèo chiếm đến 73%. Ông Nguyễn Hải, Phó Bí thư Đảng uỷ xã Ch’ơm, huyện Tây Giang, tỉnh Quảng Nam nói rằng, mấy năm trước, hệ thống giao thông nối các thôn chủ yếu là đường đất, nắng bụi, mưa bùn; đường lên Trung tâm xã cũng lởm chởm ổ gà, ổ voi. Cả xã chỉ có vài ngôi nhà kiên cố, còn chủ yếu là nhà phên gỗ cũ kỹ. Bà con ở đây sống phân tán trên những địa bàn khó khăn, địa hình chia cắt, nguy hiểm, nhiều hộ dân nằm trong vùng nguy cơ sạt lở núi. Ông Nguyễn Hải cho biết thêm, sau khi có Nghị quyết 23 của HĐND tỉnh Quảng Nam, địa phương lồng nghép nhiều nguồn kinh phí khác, nhờ đó xã Ch'ơm có 150 hộ dân được hỗ trợ nhà ở và di dời đến khu dân cư mới. “Năm nay bà con rất vui mừng có nơi ở mới, giao thông thuận lợi, lượng hàng hoá đến tận thôn, bản đầy đủ, bà con ấm cúng hơn. Ngoài chương trình hỗ trợ của Nhà nước, những hộ về mặt bằng mới, địa phương quan tâm cấp gạo, hỗ trợ bà con ăn Tết, có quà đảm bảo lương thực, thực phẩm không để bà con thiếu trong dịp Tết.”

Tết năm nay là cái Tết đáng nhớ nhất của đồng bào Cơ Tu nơi vùng cao biên giới huyện Tây Giang. Họ được đón Tết bên gia đình, người thân trong ngôi nhà vững chắc, khang trang, thắm đượm tình làng nghĩa xóm. Đó không chỉ là niềm vui riêng của những người dân nghèo mà cũng là niềm vui chung của các cấp chính quyền, địa phương và bà con hàng xóm từng giúp họ có cuộc sống ổn định hơn. Ông Mạc Như Phương, Phó Chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho biết, đến nay huyện miền núi cao Tây Giang đã bố trí dân cư tập trung 117 điểm ở 63 thôn, hơn 4.600 hộ dân được hỗ trợ mặt bằng và kinh phí làm nhà, tổng trị giá hơn 500 tỷ đồng. Theo Nghị quyết 23 của HĐND tỉnh Quảng Nam quy định về cơ chế, chính sách hỗ trợ, sắp xếp ổn định dân cư miền núi giai đoạn 2021-2025, huyện Tây Giang đã có 290 hộ được hưởng thụ chính sách này với tổng kinh phí 31 tỷ đồng. Ông Mạc Như Phương nói: “Nhờ làm tốt công tác sắp xếp bố trí dân cư người dân huyện Tây Giang có chỗ ở ổn định, có đầy đủ cơ sở hạ tầng để phục vụ đời sống như điện, đường, trường trạm, góp phần giữ vững an ninh chính trị. UBND huyện đã kịp thời hỗ trợ cho các gia đình gạo cho họ có điều kiện đón Tết. Việc sắp xếp dân cư tập trung giúp bà con có cuộc sống ổn định, thực hiện tốt phát triển kinh tế. Đặc biệt, góp phần hiệu quả trong việc phòng chống thiên tai.”

Mỗi năm, tỉnh Quảng Nam hỗ trợ xây mới từ 800 đến 1.000 nhà giúp hộ nghèo ở các huyện miền núi, vùng có nguy cơ sạt lở, mỗi nhà trị giá từ 40 triệu đồng, có nhà được hỗ trợ cả trăm triệu đồng. Kết quả này cho thấy Nghị quyết 23 của HĐND tỉnh Quảng Nam quy định về cơ chế chính sách hỗ trợ sắp xếp, ổn định dân cư trên địa bàn 9 huyện miền núi giai đoạn 2021-2025 đi vào cuộc sống rất hiệu quả. Ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Nam khẳng định, tỉnh Quảng Nam đã bố trí, sắp xếp khoảng 7.000 hộ dân ở vùng miền núi nguy cơ cao về sạt lở đến nơi ở mới an toàn: “Nghị quyết của HĐND là hỗ trợ cho nhân dân xen ghép. Mục đích chính quyền là làm sao giúp người dân tránh vùng sạt lở. Thứ 2 là ổn định dân cư để những dịch vụ thiết yếu của Nhà nước đưa tới tận người dân, đó là điện, đường, trường trạm. Cái chúng tôi quan tâm hơn là sinh kế của người”./.