M’pâng thế kỷ ơy lâh, pazêng apêê ơy ặt ma mông lâng chiến đấu đhị Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk dzợ hay ooy bh’rợ grơơ k’rơ nâu.

Dzợ hay pazêng t’ngay c’xêê 3 lịch sử, t’cooh Tô Tấn Tài đh’nơc buôn đơc nắc Ama H’Oanh) lalăm nắc Bí thư Thị ủy Buôn Ma Thuột truih: t’cooh bơơn Tỉnh ủy Đắk Lắk pa đớp bh’rợ nắc k’đươi t’pâh đhanuôr, pa bhlầng nắc coh nội thị, gung dưr. Ama H’Oanh đoọng năl, bêl gung dưr zêl Buôn Ma Thuột, k’bhuh âng tỉnh zập ngai pr’hân ra văng c’rơ, ha dợ đhanuôr nắc rơơm kiêng bơơn giải phóng: “Azi vêy pr’đơợ liêm nắc đhị Buôn Ma Thuột coh cr’chăl zêl a rọp Mỹ nắc pa dưr cơ sở ặt crêê xa nay coh nội thị cung zăng bấc, đhanuôr ặt liêm choom, tu Buôn Ma Thuột nắc k’rong đhanuôr tơợ apêê tỉnh đồng bằng khu V ty nắc coh loom apêê ơy bhrợ cách mạng, Azi moon đoọng ha đhanuôr ghit năc crchăl nâu pa zay bơơn giải phóng, dzợ muy cha nắc đhanuôr ặt đhị nội thị nắc k’bhuh chính trị dzợ ặt bhrợ coh đâu”.

Năc ma nuyh k’đhơợng bhrợ zập cơ sở pa bhrợ lưn lớơp coh thị xã Buôn Ma Thuột xoọc đêêc, pr’căn Nguyễn Thị Minh Trinh, lalăm nắc bhrợ Phó đoàn công tác chính trị, đoọng năl, k’bhuh zi vêy ma nuyh coh zập k’bhuh quân – dân- chính, lâng zập zr’lụ đhanuôr ặt nắc vêy pazêng cơnh bhrợ têng, t’pâh liêm choom. Pa gơi coon k’tứi 2 c’moo đhị zr’lụ căn cứ, pr’căn Trinh trực tiếp moọt ooy nội thành, pa têệt, k’dua t’pâh bhrợ pa dưr apêê cơ sở bhrợ cách mạng, đâh zêl k’chêệt a bhuy, a rọp. “Apêê cơ sở ooy nội thị apêê pa zay lưch k’rơ, cơnh lâng cách mạng nắc bêl bơơn lêy c’lâng nắc đâh p’loon ting pâh bhrợ. Đươi vêy cơnh đêêc nắc bơơn năl đhr’năng âng a rọp, lâng ra pặ zập k’bhuh cơ sở pa zưm lâng zi bhrợ têng; muy năc k’dua apêê binh lính chô căh dzợ ặt coh bộ đội, bơr nắc k’chêệt, zêl apêê huông lết, a rọp a bhuy, pêê nắc pa dưr c’rơ đhanuôr gung dưr. Coh đhr’năng năc đoo, a zi nắc chơih bơr pêê cha nắc a rọp đoọng k’chêệt lalăm, tơợ đêêc nắc bơơn bhlêh lơi rau k’đhap k’ra lâng t’vaih pr’đơợ đoọng ha đhanuôr gung dưr”.

Dzợ hay t’ngay c’xêê căh bơơn bếch pị đoọng ih ta la cờ ha quân giải phóng, pr’căn Nguyễn Thị Ngọc Lan, hooi đác mắt hay cớ: Bấc ngai căh dzợ ma mông, bhrêy tăh lưch a chắc a zân đoọng zư k’đhơợng pa nhâm t’la bhai, t’la cờ Tổ quốc. Tước bêl lêy t’la cờ dưr păr coh t’ngay Buôn Ma Thuột giải phóng, loom luônh zập ngai zêng bhui har, bhưưng ang: “T’ngay 10/3 năc a cu hay bhlầng bêl ađhi noo zi meh toong t’ngay ha dưm đhị bơr pêê t’ngay ta luôn cơnh đêêc. Căh vêy ngai ngoọ tước chiến thắng ga mắc ga mai mơ đêêc. Tước nâu kêi, mơ hay tước bh’nơơn nâu cung căh ngoọ tước chr’năp mơ đêêc, bơơn lêy t’la cờ âng đay ih bơơn dông bêl giải phóng Buôn Ma Thuột”.

Xay ooy chiến thắng c’moo hay, t’cooh Lê Chí Quyết, lalăm nắc Phó Bí thư Tỉnh ủy đh’rưah bhrợ Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban quân quản thị xã Buôn Ma Thuột, prá xay, 2 rau t’vaih pr’đơợ liêm buôn đoọng ha chiến thắng, tr’nơợp nắc quân lâng đhanuôr ặt liêm, bơr nắc đhanuôr zập k’bhuh acoon coh Kinh – Thượng coh đâu đoàn kết nhâm mâng. Rau đêêc ơy t’vaih pr’đơợ c’rơ zập đăh đoọng ha 3 c’lâng bh’rợ pa têệt pa zưm đoọng 3 k’bhuh quân sự, chính trị, binh vận gung dưr. “Chiến thắng thị xã Buôn Ma Thuột xang nắc pazêng vel bhươl zêng gung dưr. Hâng hơnh bhlầng nắc pazêng đhanuôr gung dưr lâng 3 c’lâng bh’rợ pa têệt pa zưm đoọng 3 k’bhuh quân sự, chính trị, binh vận. Năc t’đang apêê binh lính pa đớp lưch súng ch’răh đh’rưah lâng đhanuôr pa hư lơi zập đồn bốt, zr’lụ ặt bhrợ âng a rọp, giải phóng c’la đay”.

M’pâng thế kỷ ơy lâh, chiến thắng Buôn Ma Thuột dzợ ặt liêm coh loom âng pazêng ma nuyh ơy ting pâh gung dưr đh’rưah lâng pa chô xa nay đoàn kết liêm ta nih. Đoàn kết nắc ơy bhrợ vaih c’rơ âng pazêng k’bhuh, tơợp t’vaih thắng lợi chiến dịch Tây Nguyên, t’vaih chr’năp lịch sử, t’bhlầng ha bh’rợ gung dưr hân noo ha pruốt 1975, giải phóng pazêng miền Nam, pa zưm k’tiếc k’ruung./.

KÝ ỨC CỦA NHỮNG NGƯỜI DIỆT ÁC PHÁ KỀM THAM GIA GIẢI PHÓNG BUÔN MA THUỘT

Trong chiến dịch Tây Nguyên mùa xuân 1975, chiến thắng Buôn Ma Thuột 10/3 là đòn điểm huyệt làm thay đổi cục diện chiến trường, tạo ra điều kiện và thời cơ cho các trận then chốt; tạo đà cho cuộc tổng tiến công và nổi dậy, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước. Làm nên chiến thắng Buôn Ma Thuột, cùng với vai trò quyết định của bộ đội chủ lực, có những đóng góp không nhỏ của các lực lượng chính trị, nhân dân các dân tộc ở Đắk Lắk. Nửa thế kỷ đã qua, những nhân chứng từng sống và chiến đấu tại Buôn Ma Thuột, Đắk Lắk vẫn bồi hồi, xúc động khi nhớ về sự kiện oai hùng này.

Nhớ lại những ngày tháng 3 lịch sử, ông Tô Tấn Tài (tên thường gọi là Ama H’Oanh) nguyên Bí thư Thị ủy Buôn Ma Thuột, bồi hồi: ông được Tỉnh ủy Đắk Lắk giao nhiệm vụ lên kế hoạch phát động quần chúng, đặc biệt là trong nội thị, nổi dậy. Ama H’Oanh cho biết, khi tấn công Buôn Ma Thuột, lực lượng của tỉnh háo hức lắm, còn dân thì khao khát được giải phóng: “Chúng tôi có thuận lợi là ở Buôn Ma Thuột suốt trong thời kỳ chống Mỹ là xây dựng cơ sở sống hợp pháp trong nội thị cũng khá đông, lực lượng quần chúng rất tốt, vì Buôn Ma Thuột thực ra là tập trung dân từ các tỉnh đồng bằng khu V cũ nên họ có vốn cách mạng rồi. Chúng tôi nói cho dân rõ là kỳ này quyết giải phóng, còn một người dân trong nội thị thì đội chính trị còn bám ở đây.”

Là người tổ chức các cơ sở hoạt động ngầm trong thị xã Buôn Ma Thuột lúc đó, bà Nguyễn Thị Minh Trinh, nguyên Phó đoàn công tác chính trị, cho biết, đoàn có người trong các lực lượng quân – dân – chính, với mỗi thành phần dân cư sẽ có những cách vận động phù hợp. Thắt lòng gửi con nhỏ mới 2 tuổi ở vùng căn cứ, bà trực tiếp xâm nhập nội thành, móc nối, xây dựng các cơ sở phục vụ cách mạng, sẵn sàng diệt trừ đối tượng ác ôn. “Các cơ sở bên trong họ rất là quyết tâm, đối với cách mạng khi có thời cơ là họ tham gia với mình. Nhờ đó tôi nắm được tình hình địch, và phân công từng bộ phận cơ sở kết hợp với đoàn: một là vận động binh lính ra ngũ, thứ hai là diệt ác phá kềm, thứ ba là đưa quần chúng nổi dậy. Trong tình hình đó chúng tôi chọn một vài thằng ác ôn khét tiếng mà diệt trừ, thì từ đó phá được kềm, và tạo cho quần chúng nổi dậy.”

Xúc động nhớ lại những ngày tháng không ngủ may cờ phục vụ quân giải phóng, bà Nguyễn Thị Ngọc Lan, rưng rưng: nhiều người đã hy sinh, đã bị thương để giữ từng tấc vải, từng lá cờ Tổ quốc. Đến khi thấy lá cờ tung bay trong ngày Buôn Ma Thuột giải phóng, cảm xúc sung sướng thật khó tả: “Ngày 10/3 thì tôi còn nhớ là anh em thức mấy đêm liên tục, may ngày may đêm, chong đèn dầu may suốt đêm. Không ai tưởng tượng được giải phóng đại thắng mùa xuân như vậy. Đến bây giờ nhắc lại vẫn hồi hộp không tưởng tượng được, là thấy chính những lá cờ mình may ra được treo lên giải phóng Buôn Ma Thuột.”

Nói về chiến thắng năm xưa, ông Lê Chí Quyết, nguyên Phó Bí thư Tỉnh ủy kiêm Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban quân quản thị xã Buôn Ma Thuột, tâm sự, 2 nguyên nhân cơ bản tạo thuận lợi cho chiến thắng, thứ nhất là quân và dân rất tốt, thứ hai là đồng bào các dân tộc Kinh – Thượng ở đây rất đoàn kết. Điều đó đã tạo nên sức mạnh toàn diện cho 3 mũi giáp công quân sự, chính trị, binh vận. “Chiến thắng thị xã Buôn Ma Thuột rồi là toàn bộ nông thôn đều nổi dậy. Mừng rỡ quá là toàn nhân dân vùng lên, nổi dậy bằng 3 mũi giáp công: quân sự, chính trị, binh vận. Là kêu gọi binh lính ra trình diện, giao nộp vũ khí, rồi cùng với nhân dân phá tan tất cả các đồn bốt, phá tan các ấp chiến lược, là tự giải phóng cho mình.”

Nửa thế kỷ đã qua, chiến thắng Buôn Ma Thuột vẫn vẹn nguyên trong ký ức những người trong cuộc cùng bài học về tình đoàn kết. Đoàn kết đã tạo nên sức mạnh tổng hợp của các lực lượng, mở màn thắng lợi chiến dịch Tây Nguyên, tạo bước ngoặt lịch sử quan trọng, thúc đẩy nhanh tiến trình của cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước./.