Pr’loọng đong anoo A Lăng Niễng, ắt coh cr’noon Bến Hiên, chr’val Cà Dăng, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam t’mêê bhrợ xang đhr’nong đong liêm mâng đhị zr’lụ ăt mamông t’mêê. Tơợ đâu diíc điêl anoo Niễng doọ dzợ k’rang k’pân đoo bêl vêy đhí boo ga măc chô. Anoo A Lăng Niễng prá xay, đhị zr’lụ ắt mamông ty, hoọng đong anoo năc za nươr ooy da ding, tu cơnh đêêc đoo bêl bơơn xâng xa nay vaih đhí boo ga măc, diic điêl, k’coon năc tr’đơơng lướt tơơi ắt ooy lơơng đoọng g’đéch, pr’ắt tr’mông căh nhâm mâng: “Bơơn râu zooi đoọng âng Nhà nước ra li đoọng mặt bằng t’mêê, azi ơy chô ooy đâu bhrợ đong ắt. Bơơn chô ắt đhị zr’lụ t’mêê azi bhui har, têêm loom pa bhrợ, doọ dzợ k’rang k’pân hr’lang hr’câh k’tiếc đoo bêl vaih đhí boo ga măc.”

K’tiếc k’bunh coh chr’val Cà Dăng, chr’hoong Đông Giang bấc bhlâng năc da ding k’coong dal, k’ruung, tọm đác bấc, ta luôn vaih râu bil hư ngân tu đhí boo ga măc bhrợ t’vaih. Tu cơnh đêêc, bh’rợ đâh loon zâl cha groong ha đhí boo, tuh bhlong ga măc ta luôn vêy vel đong n’nâu t’bhlâng xay bhrợ. T’cooh A Lăng Tốt, Phó Chủ tịch UBND chr’val Cà Dăng prá xay: Tước nâu cơy, chr’val ơy pa liêm, pa mâng đợ manuyh pa bhrợ tơợ chr’val tước ooy bhươl cr’noon; t’bhlâng xay moon, p’too pa choom, pa dưr c’năl âng đhanuôr coh bh’rợ zâl cha groong ha đhí boo, tuh bhlong ga măc, trôông dzấc manuyh bhrêy tăh… Chr’năp bhlâng, vel đong ơy ch’mêệt lêy pazêng zr’lụ buôn vaih nong đác tuh, hr’lang hr’câh k’tiếc đoọng đâh xay bhrợ bh’rợ pa tơơi đhanuôr tước ooy zr’lụ liêm crêê: “Chr’val ơy bhrợ đợ bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh ghít bhlâng. L’lăm hân noo đhí boo c’moo đâu vel đong ơy pa liêm pa mâng Ban chỉ huy zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh âng chr’val lâng c’bhuh xung kích coh bhươl cr’noon, ha dang đhí boo, tuh bhlong dưr vaih pr’hậc năc đâh pa tơơi đhanuôr tước ooy zr’lụ liêm crêê, cơnh đong bhrợ bhiệc âng chr’val, pazêng zr’lụ trường lâng đong mâng zr’lụ liêm crêê âng đhanuôr. P’too pa choom đhanuôr chọ pa mâng đong xang, col lơi n’loong vêy đhr’năng tr’đeh c’lâm, xay moon ooy đhanuôr, hàng quán ra văng đớc chr’na đha năh, hàng hoá chr’năp. Ting n’năc, chr’val công ơy ra văng pr’đươi chr’năp coh bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh coh hân noo đhí boo ga măc.”

Công cơnh chr’val Cà Dăng, chr’val Za Hung công buôn crêê tr’pác tu đác tuh nong, hr’lang hr’câh k’tiếc tu đhí boo, tuh bhlong ga măc bhrợ t’vaih. Ting cơnh t’cooh A Lăng Toi, Phó Chủ tịch UBND chr’val Za Hung, đhanuôr coh chr’val năc ắt mamông truih c’lâng Hồ Chí Minh, truih toor k’ruung A Vương lâng tọm A Xanh, đoo bêl vaih đhí boo, tuh bhlong ga măc, đác tơợ 2 k’ruung n’nâu dưr nong bhrợ t’vaih nong đác, hr’lang hr’câh k’tiếc. Hân noo đhí boo ga măc coh c’moo ahay đhị chr’val Za Hung vêy 7 đhr’nong đong tân jâh xr’pợ, k’nặ 10 héc ta ha roo đác crêê g’lâp, bấc chr’nóh chr’bêệt, tơơm n’loong c’lâm tr’đăh, acoon bh’năn crêê đác tuh p’loọng… T’cooh A Lăng Toi prá xay: Pa chô kinh nghiệm tơợ c’moo ahay, c’moo đâu, năc tơợ tr’nơơp c’moo Ban Chỉ huy Zâl g’đéch đhí boo tuh bhlong ga măc lâng chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh chr’val Za Hung ơy xay bhrợ đợ bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong ga măc ghít bhlâng, crêê cơnh lâng râu la lua âng vel đong. Ting n’năc, câl zập pazêng pr’đươi chr’năp đươi dua coh bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong, trôông dzấc manuyh bhrêy tăh. T’cooh A Lăng Toi, Phó Chủ tịch UBND chr’val Za Hung, chr’hoong Đông Giang prá xay: “T’mêê đâu chr’val Za Hung ơy bhrợ bh’rợ pa choom coh bh’rợ Zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng Chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh đhị chr’val. Tơợ bh’rợ pa choom năc nhâm mâng ooy bh’rợ Chỉ huy, prá xay, trôông dzấc… Tơợ đêêc, đâh loon zooi c’bhuh zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong ga măc, trôông dzấc manuyh bhrêy tăh âng chr’val, công cơnh pazêng bhươl cr’noon lâng đhanuôr n’năl ghít xa nay, bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong, tơợ đêếc năc choom pa xiêr râu bil hư ooy manuyh lâng cr’van bêl hân noo boo đhí ga măc xoọc k’nặ tước.”

L’lăm hân noo boo đhí ga măc coh c’moo đâu, chr’hoong Đông Giang pa liêm pa crêê Ban Chỉ huy Zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng Chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh tơợ chr’hoong tước pazêng chr’val, thị trấn lâng bhrợ cr’noọ bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong ga mắc ting cơnh xa nay “4 đhị đêếc”. T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay, vel đong công ta luôn ta đang moon pazêng đơn vị chức năng ch’mêệt lêy, prá xay râu liêm choom âng pazêng công trình đoọng vêy đợ bh’rợ pa liêm pa crêê đâh loon. Chr’năp bhlâng, năc bh’rợ pếch da ding Kiểm lâm đoọng nhâm mâng râu liêm crêê ha pazêng pr’loọng đong đhanuôr xoọc ắt mamông truih aral da ding doọ crêê hr’lang hr’câh k’tiếc. T’bhlâng p’too moon pazêng đơn vị Thuỷ điện coh vel đong xay bhrợ ta nih đha nâng cơnh xa nay k’rong bhrợ đh’rưah ơy ký kết, đoọng pa xiêr đhr’năng k’rong đác coh abọc đác bhrợ t’vaih đhr’năng nong đác coh muy bơr vel đong. Ting cơnh t’cooh Đỗ Hữu Tùng, chr’hoong ơy p’too moon pazêng chr’val, thị trấn n’năl đhít đhr’năng la lua coh vel đong đoọng ra văng manuyh, pr’đươi chr’năp lâng ha âu đớc zập ch’neh ch’na đoọng nhâm mâng pr’ắt tr’mông âng đhanuôr bêl vaih đhí boo, tuh bhlong ga măc, hr’lang hr’câh bhrợ t’vaih tr’pác đanh đươnh: “Coh cr’chăl ha y chr’hoong Đông Giang t’bhlâng xay bhrợ bấc bhlâng năc ooy bh’rợ zazum, xay bhrợ ta nih đha nâng cơnh p’too pa choom âng UBND tỉnh lâng pazêng râu xa nay p’too pa choom âng Ban Chỉ huy zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong lâng chêếc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh âng tỉnh, đoọng choom xay moon l’lăm đoọng đhanuôr n’năl đhr’năng đhí boo, tuh bhlong coh c’moo đâu, pa xiêr râu bil hư ooy pr’đươi, cr’van, pr’ắt tr’mông âng đhanuôr đhị chr’hoong. Tơợ bh’rợ pa choom zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong ga măc lâng chêêc lêy trôông dzấc manuyh bhrêy tăh coh c’moo 2021, xoọc đâu chr’hoong ơy vêy bh’rợ tr’nêng lâng năc t’bhlâng p’xoọng pazêng bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong ga măc liêm choom lâh mơ, bêl xay bhrợ ooy râu la lua năc liêm choom bấc lâh. Xay bhrợ crêê cơnh xa nay 4 đhị đêêc đoọng doọ crêê c’jệ, đâh loon zâl cha groong coh pazêng đhr’năng. Chr’hoong công ơy p’too moon tước ooy pazêng vel đong cr’noọ bh’rợ zâl cha groong đhí boo, tuh bhlong cr’chăl c’moo 2021 - 2025, tước nâu cơy pazêng vel đong ơy vêy bh’rợ, kịch bản lâng cr’noọ bh’rợ xay bhrợ”./.

Đông Giang: Chủ động phòng chống bão lũ

Huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, địa hình chủ yếu là đồi núi cao, sông suối, người dân định cư dưới chân núi nên đến mùa mưa bão thường xảy ra sạt lở núi, lũ quét, lũ ống gây ngập lụt chia cắt kéo dài. Chủ động ứng phó với diễn biến bất thường của thời tiết, ngay từ đầu năm nay, huyện Đông Giang đã xây dựng phương án phòng chống lụt bão, triển khai đến các thôn bản và phổ biến tới từng người dân.

Gia đình anh A Lăng Niễng, ở thôn Bến Hiên, xã Cà Dăng, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam vừa xây xong ngôi nhà khang trang tại khu tái định cư mới. Từ nay vợ chồng anh Niễng không còn bất an mỗi khi mưa bão tràn về. Anh A Lăng Niễng cho biết, tại nơi ở cũ, nhà anh dựa sát lưng núi nên mỗi khi nghe thông tin mưa gió, vợ chồng con cái lại phải dắt díu nhau đi tranh trú, cuộc sống không ổn định: “Được sự hỗ trợ của Nhà nước san ủi mặt bằng mới, chúng tôi đã về đây xây dựng nhà cửa. Được về nơi ở mới chúng tôi đều phấn khởi, yêm tâm phát triển kinh tế, không còn phải lo sợ sạt lở núi mỗi mùa mưa bão đến.”

Địa bàn xã Cà Dăng, huyện Đông Giang chủ yếu là đồi núi cao, sông, suối nhiều, thường xuyên bị ảnh hưởng nặng nề bởi mưa bão. Vì thế, công tác chủ động phòng tránh thiên tai luôn được địa phương đặt lên hàng đầu. Ông A Lăng Tốt, Phó Chủ tịch UBND xã Cà Dăng cho biết: Đến nay, xã đã kiện toàn lực lượng từ xã đến thôn; đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao ý thức nhân dân trong việc phòng chống thiên tai, cứu nạn, cứu hộ… Đặc biệt, địa phương đã tiến hành kiểm tra, rà soát những điểm xung yếu về ngập lụt, sạt lở để chủ động lên phương án sơ tán dân đến nơi an toàn: “Xã đã xây dựng phương án phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cứu hộ rất cụ thể. Trước mùa mưa bão năm nay địa phương đã kiện toàn Ban chỉ huy phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn của xã và lực lượng xung kích ở các thôn, nếu có thiên tai khẩn cấp thì sẽ sở tán dân đến nơi an toàn, như ở trụ sở xã, các điểm trường và những nhà ở kiên cố àn toàn của người dân. Nhắc nhở bà con chằng chống nhà cửa, chặt hạ những cây cối có nguy cơ ngã đổ, tuyên truyền bà con và các hàng quán chủ động dự trữ lương thực, thực phẩm, hàng hoá cần thiết. Bên cạnh đó, xã cũng chủ động chuẩn bị những vật tư, trang thiết bị cần thiết trong công tác phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ trong mùa mưa bão.”

Cũng như xã Cà Dăng, xã Za Hung cũng thường bị chia cắt vì ngập lụt, sạt lở đất do mưa bão gây ra. Theo ông A Lăng Toi, Phó Chủ tịch UBND xã Za Hung, bà con trên địa bàn xã chủ yếu cư trú trên đường Hồ Chí Minh, dọc bờ sông A Vương và suối A Xanh, mỗi khi mưa bão, nước từ 2 con sông này dâng cao gây ngập lụt, sạt lở đất. Mùa mưa bão năm ngoái trên địa bàn xã Za Hung có 7 ngôi nhà bị tốc mái, gần 10 héc ta lúa nước bị vùi lấp, nhiều hoa màu, cây lâm nghiệp gẫy đổ, con vật nuôi bị nước lũ cuốn trôi… Ông A Lăng Toi cho biết: Rút kinh nghiệm năm ngoái, năm nay, ngay từ đầu năm  Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ xã Za Hung đã xây dựng phương án phòng chống thiên tai và Tìm cứu nạn, cứu hộ rất cụ thể, sát với thực tế của địa phương. Đồng thời, mua sắm đầy đủ các trang thiết bị, vật tư thiết yếu phục vụ công tác phòng chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn. Ông A Lăng Toi, Phó Chủ tịch UBND xã Za Hùng, huyện Đông Giang cho biết: “Mới đây xã Za Hung đã tổ chức diễn tập Công tác phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ trên địa bàn xã. Qua buổi diễn tập đã đảm bảo về công tác Chỉ huy, tuyên truyền, cứu nạn, cứu hộ… Qua đó, kịp thời giúp cho lực lượng tham phòng chống thiên tai, cứu nạn, cứu hộ của xã, cũng như các thôn và bà con nắm rõ nội dung, phương án phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu hộ, cứu nạn, từ đó có thể giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản khi mùa mưa bão đang đến gần.”

Trước mùa mưa bão năm nay, huyện Đông Giang kiện toàn Ban chỉ huy Phòng chống thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn, cứu hộ từ huyện đến các xã, thị trấn và xây dựng kế hoạch phòng chống mưa bão theo phương châm “4 tại chỗ”. Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, địa phương cũng thường xuyên đôn đốc các đơn vị chức năng kiểm tra, đánh giá chất lượng các công trình để có phương án sửa chữa kịp thời. Đặc biệt, là việc hạ cos đồi Kiểm lâm nhằm đảm bảo an toàn cho các hộ dân sống dọc chân đồi không bị sạt lở đất. Tiếp tục chỉ đạo các đơn vị Thuỷ điện trên địa bàn thực hiện nghiêm quy chế phối hợp đã ký kết, nhằm tránh tình trạng tích nước ở lòng hồ gây ngập lụt tại một số địa phương. Theo ông Đỗ Hữu Tùng, huyện đã chỉ đạo các xã, thị trấn nắm chắc tình hình thực tế của địa phương để chuẩn bị lực lượng, phương tiện, vật tư thiết bị và dự trữ đầy đủ lương thực, thực phẩm để đảm bảo cuộc sống người dân khi mưa lũ, lở núi gây chia cắt dài ngày: “Trong thời gian tới huyện Đông Giang tập trung chủ yếu vào nhiệm vụ chung, thự hiện nghiêm chỉ đạo của UBND tỉnh và các văn bản của Ban Chỉ huy PCTT và TKCNCH của tỉnh, để có thể dự báo cho nhân dân biết được tình hình thiên tai năm nay, giảm thiệt hại về cơ sở vật chất, tài sản, tính mạng của nhân dân trên địa bàn huyện. Trên cơ sở diễn tập phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn năm 2021, hiện nay huyện đã có phương án và sẽ tiếp tục bổ sung thêm các phương án phòng chống thiên tai tốt hơn, khi áp dụng vào thực tế sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Bám sát phương châm “4 tại chỗ” để không bị động bất ngờ, kịp thời ứng phó trong mọi tình huống. Huyện cũng đã chỉ đạo đến các địa phương về kế hoạch phòng chống thiên giai đoạn 2021 – 2025, đến nay các địa phuơng đã có phương án, kịch bản và kế hoạch triển khai thực hiện”./.