Cây chè dây Ra Zeh phát triển mạnh ở xã Tư, huyện Đông Giang

Chr’val Tư, chr’hoong da ding k’coong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam tr’haanh lâng bh’rợ choh tơơm Ra zéh. Tơợ bêl chắt vaih coh crâng k’coong, tước nâu cơy tơơm chr’noh n’nâu năc vêy ta choh t’bhưah lâng pa dưr dưr vaih muy coh pazêng tơơm chr’noh bha lâng, zooi bấc đhanuôr bơơn pa liêm pa crêê pr’ắt tr’mông. T’cooh A Lăng Việt ắt coh chr’val Tư, chr’hoong Đông Giang năc muy coh pazêng manuyh l’lăm pay đơơng tơơm ra zéh coh bhươn đông tơợ c’moo 2016. Lâh đợ c’xêê c’moo choh lêy, năc tơơm chr’noh n’nâu chắt vaih liêm, đợ bấc năc bấc lâh mơ, râu liêm choom công mr’cơnh lâng tơơm ra zéh chắt vaih coh crâng, t’cooh Việt năc t’bhlâng bhrợ t’bhưah đhăm choh tơơm chr’noh n’nâu. Xoọc đâu, lâng lâh 2 héc ta tơơm ra zéh zập c’moo bơơn pay lâh 2 tấn năc bhrợ t’vaih râu bơơn pay pa chô z’zăng bấc đoọng ha pr’loọng đong đoo. Căh muy choh tơơm ra zéh pa câl axậ căh ơy priêng, t’cooh Việt năc dzợ bhrợ t’vaih hợp tác xã câl tơơm ra zéh, bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng đoọng ha bấc manuyh pa bhrợ coh vel đong. Đoọng pa dưr râu chr’năp âng pr’đươi ađoo câl pr’đươi bhrợ chè Ra zéh lâng tôm coh t’nôm đơơng pa câl ha bấc manuyh câl đươi coh prang k’tiếc k’ruung. Tơợ muy pr’loọng đong đharựt ta luôn đương g’nưưm râu zooi đoọng âng Nhà nước, tước nâu cơy pr’loọng đong t’cooh A Lăng Việt ơy bơơn bhrợ đong xang liêm mâng năc vêy bấc manuyh rơơm kiêng: “Pr’loong đong cu ting choh zư đớc tơơm ra zéh. Tơơm ra zéh chô đơơng râu bơơn pay pa chô bấc lâh k’zệt chu t’piing lâng tơơm keo. Hợp tác xã ơy pay câl lứch pr’đươi âng đhanuôr bhrợ, tu cơnh đêêc đhanuôr bhui har pa bhlâng, vêy zr’lụ pa câl nhâm mâng. Pr’loọng đong cu bơơn pay pa chô k’dâng 300 ức đồng tơợ bh’rợ choh tơơm ra zéh, đươi vêy cơnh đêêc năc vêy pr’ắt tr’mông nhâm mâng”.

Mô hình kinh tế vườn, kinh tế trang trại này càng được nhân rộng ở xã Ba

Ha dang cơnh chr’val Tư lêy pay tơơm Ra Zéh năc muy coh pazêng tơơm chr’noh bha lâng pa dưr râu liêm choom ooy kinh tế bấc pa bhlâng, năc chr’val Ba xay moon choh n’loong ga măc, tơơm pay cha p’lêê lâng b’băn năc bh’rợ crêê cơnh zooi đhanuôr pa dưr pr’ắt tr’mông, pa xiêr đharựt nhâm mâng. P’căn Mạc Thị Việt, Phó Chủ tịch UBND chr’val Ba, chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam prá xay, năc muy coh cr’noon Quyết Thắng âng chr’val Ba ơy choom bơơn bhrợ 10 bh’rợ bhươn crâng ting c’lâng bh’rợ ch’choh b’băn bhưah ga măc, zr’lụ b’băn ch’choh âng pr’loọng đong. Pazêng bh’rợ n’nâu năc zêng liêm choom ooy kinh tế bấc bhlâng: “Xoọc đâu vel đong xoọc t’bhlâng choh n’loong ga măc lâng tơơm pay cha p’lêê. Zập c’moo, vel đong choh tơơm n’loong ga măc k’dâng 50 héc ta. C’moo đâu chr’val công t’mêê vêy xa nay bh’rợ choh tơơm quế Thái xăl ha tơơm keo căh lâh liêm choom. Coh đâu, lâh đợ choh keo, tơơm Bời lời rơợc, đhanuôr dzợ choh pazêng tơơm chr’noh pay cha p’lêê, bấc bhlâng năc pih bhung, thanh long loom bhrôông, măng cụt… Lâh n’năc, đhanuôr năc dzợ băn a ọc lêệ lâng a ọc vel đong… đươi vêy cơnh đêêc năc đợ râu bơơn pa chô công z’zăng bấc. Chr’val công bhrợ pazêng khoá tập huấn ooy bh’rợ ch’choh b’băn, ting n’năc zooi zên vặ, đợ zên vặ năc k’dâng 100 ức zooi đhanuôr đươi ooy bh’rợ ch’choh b’băn. Coh chr’val Ba, muy bơr pr’loọng đong bhrợ kinh tế bhươn năc liêm choom, chô đơơng râu bơơn pay pa chô bấc lâh mơ”.

Ông Đinh Văn Bảo, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, huyện đã xác định 4 vùng nông nghiệp chủ lực

Ting cơnh t’cooh Đinh Văn Bảo, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, vel đong xoọc t’bhlâng k’rong bhrợ k’rơ ooy kinh tế bhươn crâng, k’rong bhrợ đh’rưah ooy tơơm zơ nươu ting c’lâng bh’rợ OCOP đoọng pa dưr râu chr’năp nhâm mâng. Chr’hoong công vêy xa nay bhrợ pa dưr 4 zr’lụ ch’choh b’băn bha lâng: Zr’lụ 1 pazêng vêy chr’val Ba, chr’val Tư; zr’lụ 2 pazêng vêy: A Ting, Zơ Ngây, Sông Kôn; zr’lụ 3 pazêng vêy Tà Lu, Prao, A Rooi lâng zr’lụ 4 pazêng vêy chr’val Ma Cooih, Kà Dăng. Tơợ bh’rợ pác zr’lụ n’nâu, chr’hoong xay moon c’lâng bh’rợ đoọng ha pazêng chr’val choh bhrợ muy bơr râu tơơm chr’noh bha lâng crêê cơnh lâng đhr’năng plêệng k’tiếc lâng j’niêng bh’rợ âng đhanuôr, đoọng pa dưr râu liêm choom bấc lâh mơ coh bh’rợ pa dưr kinh tế. T’cooh Đinh Văn Bảo prá xay, chr’hoong Đông Giang xay moon xay bhrợ liêm xang pazêng bh’rợ xay bhrợ bh’rợ kinh tế bhươn crâng, zooi đoọng xang bêl k’rong bhrợ đoọng đhanuôr têêm loom pa dưr pr’ắt tr’mông: “Xoọc đâu, chr’hoong công ơy prá xay lâng Viện pa chăp ch’mêệt âng Trung ương năc ch’mêệt lêy, prá xay ooy đhr’năng k’tiếc b’bunh âng pazêng zr’lụ. Tơợ đêêc apêê đoo xay moon đợ tơơm chr’noh l’lăm ahay liêm choom lâng k’tiếc k’bunh lâng cơnh bh’rợ ch’choh âng zập zr’lụ căh cậ apêê đoo năc prá xay xa nay crêê tước ooy tơơm chr’noh vêy chr’năp bấc lâh mơ năc crêê cơnh lâng đhr’năng ch’mêệt lêy âng apêê đoo. Bh’rợ pác zr’lụ n’nâu azi xay moon muy bơr râu tơơm chr’noh bha lâng đoọng ha pazêng chr’val. Tơợ đêêc chr’val năc xay moon ooy đhanuôr đươi ooy đêêc năc xay bhrợ. Tu tơợ râu la lua pazêng tơơm chr’noh n’nâu vêy bấc râu liêm choom ting n’năc năc crêê cơnh lâng đhr’năng plêệng k’tiếc lâng crêê cơnh bh’rợ bhrợ ha rêê đhuốch âng đhanuôr”./.

Đông Giang tập trung đầu tư phát triển 4 vùng nông nghiệp chủ lực

Dựa vào điều kiện tự nhiên, thổ nhưỡng và thế mạnh của từng vùng, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đã và đang tập trung đầu tư phát triển 4 vùng nông nghiệp chủ lực. Bước đầu, nhiều trang trại và chuỗi giá trị nông nghiệp đã hình thành, mang lại hiệu quả kinh tế cao, giúp đồng bào các dân tộc nơi đây không chỉ thoát nghèo bền vững mà còn có cơ hội vươn lên làm giàu.

Huyện Đông Giang xác định trồng cây gỗ lớn cho hiệu quả kinh tế cao, bền vững

Xã Tư, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam nổi tiếng với cây chè dây Ra zéh. Từ chỗ mọc hoang dại trong rừng, đến nay loại cây này đã được nhân rộng và phát triển trở thành một trong những cây trồng chủ lực, giúp nhiều bà con “đổi đời”. Ông A Lăng Việt ở xã Tư, huyện Đông Giang là một trong những người tiên phong đưa cây chè dây về trồng trong vườn nhà từ năm 2016. Qua thời gian trồng thử nghiệm, nhận thấy cây sinh trưởng, phát triển tốt, cho năng suất cao, chất lượng không thua kém cây chè dây tự nhiên, ông Việt bắt đầu tập trung đầu tư mở dộng diện tích cây trồng này. Hiện, với hơn 2 héc ta cây chè dây mỗi năm cho sản lượng hơn 2 tấn đã đem lại nguồn thu nhập đáng kể cho gia đình ông. Không chỉ trồng chè dây bán lá tươi, ông Việt còn đứng ra thành lập hợp tác xã thu mua chè dây, giải quyết việc làm cho nhiều lao động địa phương. Để nâng cao giá trị sản phẩm ông đầu tư thiết bị sơ chế chè dây Ra zéh và đóng gói bao bì xuất bán cho nhiều khách hàng trên cả nước. Từ một hộ nghèo thường xuyên phải nhận trợ cấp của Nhà nước, đến nay gia đình ông A Lăng Việt đã xây dựng được cơ ngơi khang trang mà nhiều người mơ ước: "Gia đình tôi tham gia bảo tồn khoanh nuôi cây chè dây. Cây chè dây đem lại nguồn lợi thu nhập cao gấp vài chục lần so với cây keo. Hợp tác xã thu mua  hết sản phẩm nên bà con rất phấn khởi, có  đầu ra ổn định. Gia đình tôi thu nhập khoảng 300 triệu đồng từ trồng chè dây, nhờ đó cuộc sống ổn định".

Ngày càng có nhiều hộ đầu tư cải tạo vườn tạp, trồng cây ăn quả

Nếu như xã Tư chọn chè dây Ra Zé là một trong những cây trồng chủ lực cho hiệu quả kinh tế cao, thì xã Ba lại xác định trồng cây gỗ lớn, cây ăn quả và chăn nuôi gia súc, gia cầm là giải pháp phù hợp giúp người dân phát triển kinh tế, giảm nghèo bền vững. Bà Mạc Thị Việt, Phó Chủ tịch UBND xã Ba, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, chỉ tính riêng thôn Quyết Thắng của xã Ba  đã phát triển được 10 mô hình vườn rừng theo hướng trang trại, gia trại. Hầu hết các mô hình này đều cho năng suất, hiệu quả kinh tế cao: “Hiện địa phương đang tập trung trồng cây gỗ lớn và cây ăn quả. Hàng năm, địa phương trồng cây gỗ lớn khoảng 50 héc ta.  Năm nay xã cũng vừa có chủ trương trồng cây quế Thái thay thế cho cây keo hiệu quả kinh tế thấp. Ở đây, ngoài trồng cây keo, cây Bời lời vàng,  bà con còn trồng các loại cây ăn quả, chủ yếu là bưởi da xanh, thanh long ruột đó, măng cụt.. . Ngoài ra, bà con còn nuôi heo thịt và heo bản địa..nhờ đó thu nhập cao.  Xã cũng tổ chức các khóa tập huấn về kỹ thuật trồng trọt chăn nuôi, đồng thời hỗ trợ vốn, mức vay khoảng 100 triệu trở xuống để giúp bà con đầu tư sản xuất. Ở xã Ba, một số hộ làm kinh tế vườn thấy hiệu quả, cho thu nhập cao”.

Cây quế đang dần được thay thế cho cây keo ở Đông Giang

Theo ông Đinh Văn Bảo, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam, địa phương đang tập trung đầu tư phát triển mạnh kinh tế vườn rừng, xây dựng chuỗi liên kết cây dược liệu theo hướng OCOP để nâng cao giá trị bền vững. Huyện cũng đã có quyết định xây dựng 4 vùng nông nghiệp chủ lực: Vùng 1 gồm xã Ba, xã Tư; vùng 2 gồm: ATing, Zơ Ngây, Sông Kôn; vùng 3 gồm Tà Lu, Prao, A Rooi và vùng 4 gồm các xã  Mà Cooi, Kà Dăng. Thông qua việc phân vùng này, huyện định hướng cho các xã phát triển một số loại cây trồng chủ lực phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và tập quán canh tác của bà con, nhằm đem lại năng suất, hiệu quả cao trong phát triển kinh tế. Ông Đinh Văn Bảo cho biết, huyện Đông Giang đang đánh giá hoàn thiện các bước triển khai xây dựng mô hình kinh tế vườn rừng, hỗ trợ sau đầu tư để người dân yên tâm phát triển kinh tế: “Hiện, Huyện cũng đặt vấn đề phối hợp với Viện nghiên cứu Trung ương tiến hành kiểm tra, đánh giá điều kiện thổ nhưỡng của từng vùng. Trên cơ sở đó họ sẽ đề xuất những loại cây trồng trước đây phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và điều kiện canh tác của từng vùng  hoặc họ có thể đưa ra kiến nghị đề xuất liên quan đến những loại cây trồng có giá trị gia tăng cao hơn mà nó phù hợp với kết quả phân tích của họ. Cái phân vùng này mình định hướng cho các xã một số loại cây chủ lực. Trên cơ sở đó xã sẽ đinh hướng cho người dân bám vào đó để thực hiện. Vì qua thực tiễn các loại cây này có năng suất, hiệu quả cao mà lại phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng, khí hậu và phù hợp với canh tác của bà con”./.