Các doanh nghiệp trưng bày sản phẩm sâm Ngọc Linh tại Ngày hội sâm Ngọc Linh

Đhị tỉnh Quảng Nam, tơơm sâm Ngọc Linh bấc bhlâng năc choh coh chr’hoong Nam Trà My. Ting cơnh quy hoạch, chr’hoong Nam Trà My vêy lâh 15.500 héc ta choh sâm Ngọc Linh coh 7/10 chr’val. Hân đhơ cơnh đêêc, xoọc đâu coh chr’hoong Nam Trà My ơy vêy 9/10 chr’val choh sâm Ngọc Linh lâng bấc tơơm zơ nươu chr’năp n’lơơng. T’cooh Trần Duy Dũng, Chủ tịch Uỷ ban nhân dân chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam prá xay: “Tỉnh Quảng Nam, chr’hoong Nam Trà My công ơy vêy xa nay zooi đhanuôr acoon coh choh tơơm sâm Ngọc Linh, coh đêêc vêy bh’rợ đoọng vặ bh’rợ môi trường rừng, zooi 80% zên đoọng ha đhanuôr choh sâm Ngọc Linh. Xoọc đâu, coh chr’hoong Nam Trà My vêy 18 doanh nghiệp choh lâng pa dưr tơơm sâm Ngọc Linh lâng 1 doanh nghiệp ơy bhrợ đong máy bhrợ zơ nươu. Coh ha y chroo, azi rơơm kiêng k’đơơng t’pâh bấc doanh nghiệp tước k’rong bhrợ đoọng chế biến liêm ghít lâh mơ pazêng râu pr’đươi tơợ tơơm sâm Ngọc Linh, cơnh: zơ nươu, pr’đươi zơ nươu, cha năm, đác ộm… pa dưr râu chr’năp âng sâm Ngọc Linh”.

Sâm Ngọc Linh vêy bấc râu pr’đươi coh bh’rợ pa dưah đh’reh cr’ăy, pa dưr c’rơ tu cơnh đêêc vêy chr’năp ooy kinh tế bấc pa bhlâng. Coh vel đong chr’hoong Nam Trà My vêy k’dâng 1.600 pr’loọng đong choh sâm Ngọc Linh. Pazêng pr’loọng đong choh sâm Ngọc Linh năc vêy pr’ắt tr’mông k’hộ k’van. T’cooh Phạm Hùng, manuyh choh sâm coh chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, prá xay: “Tơơm sâm Ngọc Linh choh tơợ 5 c’moo têh ooy piing năc vêy choom pay đươi. K’dâng 30 tơơm sâm năc bơơn 1kg k’lung sâm, 1kg k’lung sâm xoọc đâu pa câl k’dâng 85 ức đồng (k’nặ 3.500 đô la Mỹ). Tơơm sâm chắt vaih coh crâng. Bêl choh năc ađay bhrợ k’tiếc liêm ghít pa bhlâng, choh coh zr’lụ gâm ngút âng crâng g’mrâng năc tơơm sâm vêy choom chắt vaih liêm. Sâm Ngọc Linh coh da ding Ngọc Linh vêy chr’năp la lay, liêm pa bhlâng. Đanh mơ ooy, sâm chr’năp lâh mơ. Pr’loọng đong zi choh mơ muy bơr r’bhâu t’noơm sâm coh bhươn. Ha dang plêệng k’tiếc liêm năc choom bơơn tơợ bơr pêê ức đồng căh cậ tước 1 tỷ đồng zên lãi coh muy c’moo”.

Coh cr’chăl ahay, chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam ta luôn bhrợ bhiệc bhan sâm lâng pazêng phiên chợ sâm Ngọc Linh, bhrợ t’vaih thị trường câl đươi sâm, xay p’căh chr’noh chr’bêệt âng vel đong. Nâu đoo công năc zr’lụ đoọng pazêng apêê ch’choh, doanh nghiệp, tr’lum prá xay ooy kỹ thuật choh, zư lêy tơơm sâm Ngọc Linh lâng pazêng tơơm zơ nươu chr’năp n’lơơng. Amoó Nguyễn Thị Huỳnh, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn muy thành viên Huỳnh Sâm, chr’hoong Nam Trà My prá xay: “Đoo bêl vêy bhiệc bhan sâm, hội chợ sâm ta bhrợ năc acu đơơng pa câl sâm. Công ty vêy ta bhrợ t’vaih coh c’moo 2016, coh 5 héc ta sâm. Choh sâm năc choh đhị da ding dal tơợ 1.800m - 2 r’bhâu mét t’piing lâng mặt đác biển. Râu bha lâng năc vêy k’tiếc ra bụ năc vêy choom choh sâm. Choh coh crâng, plêệng k’tiếc coh hân noo ch’noọng năc 10 t’ngay tước 1 c’xêê tưới đác muy chu, ha dzợ coh hân noo boo năc doọ ng’tưới. Sâm Ngọc Linh đớc ngâm coh a lắc lâng ngâm coh đác c’roót, axậ năc bhrợ trà ộm đác trà axậ sâm, ha dzợ k’lung sâm năc ng’cha. Bha lang k’tiếc ơy xay moon sâm Ngọc Linh năc sâm liêm pa bhlâng coh bha lang k’tiếc”.

Cây sâm Ngọc Linh trồng nhiều ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam và Kon Tum

C’xêê 6/2023, Thủ tướng Chính phủ đoọng bhrợ têng Xa nay bh’rợ pa dưr sâm Việt Nam tước c’moo 2030, c’lâng bh’rợ tước c’moo 2045. Ting n’năc, tước c’moo 2030, Việt Nam năc zư đớc gen sâm coh crâng k’coong đh’rưah lâng bh’rợ zư lêy, pa dưr crâng, zư lêy râu bấc cơnh âng sinh học coh crâng k’coong lâng t’bhlâng choh sâm bơơn k’dâng 21 r’bhâu héc ta coh c’moo 2030, 100% đhăm choh sâm vêy ta đoọng mã số zr’lụ choh lâng xa nay xay moon đhăm k’tiếc choh. C’lâng bh’rợ tước c’moo 2045, pa dưr sâm dưr vaih pr’đươi vêy chr’năp coh bha lang k’tiếc, t’bhlâng pa dưr Việt Nam dưr vaih k’tiếc k’ruung bhrợ sâm bấc pa bhlâng coh bha lang k’tiếc. Xang bêl vêy Xa nay bh’rợ pa dưr sâm Việt Nam, tỉnh Quảng Nam t’bhlâng đươi dua công nghệ coh bh’rợ choh, pa dưr sâm Ngọc Linh, t’bhlâng bhrợ têng bh’rợ xay p’căh pazêng pr’đươi sâm Ngọc Linh. T’cooh Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân tỉnh Quảng Nam prá xay: “C’lâng xa nay âng tỉnh Quảng Nam năc dưr vaih zr’lụ bhrợ têng zơ nươu âng miền Trung - Tây N guyên. C’lâng xa nay n’nâu ơy vêy Thủ tướng Chính phủ đoọng bhrợ têng. Đhanuôr coh sâm, pa dưr sâm năc đh’rưah lâng bh’rợ zư lêy crâng, zư lêy môi trường crâng”./.

Đưa thương hiệu sâm Ngọc Linh vươn xa

Quảng Nam là một trong 2 địa phương ở nước ta trồng cây sâm Ngọc Linh. Đây là loài dược liệu đặc biệt quý hiếm và chỉ mọc duy nhất tại vùng núi Ngọc Linh thuộc địa phận 2 tỉnh Quảng Nam và Kon Tum. Chủ động bảo vệ và đưa thương hiệu sâm Ngọc Linh vươn xa, tháng 8/2016, Cục Sở hữu trí tuệ đã cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm sâm củ Ngọc Linh cho hai tỉnh Quảng Nam và Kon Tum.

Tại tỉnh Quảng Nam, cây sâm Ngọc Linh chủ yếu trồng ở huyện Nam Trà My. Theo quy hoạch, huyện Nam Trà My có hơn 15.500 héc ta trồng sâm Ngọc Linh ở 7/10 xã. Tuy nhiên, hiện nay trên địa bàn huyện Nam Trà My đã có 9/10 xã trồng sâm Ngọc Linh và các loại cây dược liệu khác. Ông Trần Duy Dũng, Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, cho biết: "Tỉnh Quảng Nam, huyện Nam Trà My cũng có cơ chế hỗ trợ cho đồng bào dân tộc thiểu số để phát triển cây sâm Ngọc Linh, trong đó có việc cho thuê dịch vụ môi trường rừng, hỗ trợ 80% vốn cho người dân trồng sâm Ngọc Linh. Hiện, trên địa bàn huyện Nam Trà My có 18 doanh nghiệp đầu tư trồng và phát triển cây sâm Ngọc Linh và 1 doanh nghiệp đã đầu tư xây dựng nhà máy chế biến dược liệu. Trong tương lai, chúng tôi mong muốn thu hút nhiều doanh nghiệp vào đầu tư để chế biến sâu các sản phẩm từ cây sâm Ngọc Linh, như: dược liệu, dược phẩm, mỹ phẩm, nước uống… nâng cao giá trị sâm Ngọc Linh".

Thương hiệu sâm Ngọc Linh ngày càng vươn xa

Sâm Ngọc Linh có nhiều tác dụng trong điều trị bệnh, bồi bổ sức khỏe nên có giá trị kinh tế rất cao. Trên địa bàn huyện Nam Trà My đã có khoảng 1.600 hộ trồng sâm Ngọc Linh. Hầu hết các hộ trồng sâm Ngọc Linh trở nên khá giả, kinh tế phát triển. Ông Phạm Hùng, một người trồng sâm ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam, cho biết: "Cây sâm Ngọc Linh trồng từ 5 năm trở lên mới được thu hoạch. Khoảng 30 cây sâm thì được 1 kg củ sâm. 1 kg củ sâm hiện bán khoảng 85 triệu đồng (gần 3.500 USD). Cây sâm sống ở trong rừng. Khi trồng sâm thì mình phải chế đất làm kỹ lưỡng bằng mùn, trồng ở tán cây rừng già thì mới giữ được cây sâm. Sâm Ngọc Linh ở trên núi Ngọc Linh thì giá trị có khác, chất lượng. Càng lâu năm, sâm càng quý. Nhà tôi trồng vài ngàn cây sâm ở trong vườn. Nếu thời tiết mưa thuận, gió hòa thì có thể kiểm vài trăm triệu đồng hoặc đến 1 tỷ đồng tiền lãi/năm."

Thời gian qua, huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam thường xuyên tổ chức lễ hội sâm và các phiên chợ sâm Ngọc Linh, tạo thị trường tiêu thụ sâm, quảng bá hàng nông sản địa phương. Đây cũng là nơi để các nhà nông, doanh nghiệp, gặp gỡ, trao đổi kỹ thuật trồng, chăm sóc cây sâm Ngọc Linh và các loại cây dược liệu khác. Chị Nguyễn Thị Huỳnh, Giám đốc Công ty Trách nhiệm hữu hạn một thành viên Huỳnh Sâm, huyện Nam Trà My, cho biết: "Mỗi lần lễ hội sâm, hội chợ sâm diễn ra thì tôi mang sâm ra bán. Công ty thành lập 2016, trồng 5 héc ta sâm. Trồng cây sâm cần trồng độ cao từ 1.800 m - 2.000m so với mực nước biển. Yêu cầu là phải có đất mùn mới trồng được cây sâm. Trồng tự nhiên, thời tiết mùa hè thì 10 ngày đến 1 tháng tưới cây một lần, còn mùa mưa thì không cần tưới. Sâm Ngọc Linh dùng để ngâm rượu và ngâm mật ong, lá sâm thì làm trà uống nước trà lá sâm, còn sâm củ tươi thì ăn trực tiếp. Thế giới đã công nhận sâm Ngọc Linh là loại sâm tốt nhất thế giới”.

Tháng 6/2023, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình phát triển sâm Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045. Theo đó, đến năm 2030, Việt Nam sẽ bảo tồn nguồn gen sâm ngoài tự nhiên gắn với bảo vệ, phát triển rừng, bảo tồn đa dạng sinh học trong hệ sinh thái rừng và phấn đấu diện tích trồng sâm đạt khoảng 21.000 héc ta vào năm 2030, 100% diện tích trồng sâm được cấp mã số vùng trồng và chỉ dẫn địa lý. Định hướng đến năm 2045, phát triển sâm trở thành ngành hàng mang thương hiệu quốc tế, phấn đấu đưa Việt Nam trở thành nước sản xuất sâm lớn trên thế giới. Sau khi có Chương trình phát triển sâm Việt Nam, tỉnh Quảng Nam đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong nuôi trồng, phát triển cây sâm Ngọc Linh, xúc tiến, tăng cường quảng bá các sản phẩm sâm Ngọc Linh. Ông Hồ Quang Bửu, Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Nam, cho biết: "Chủ trương của tỉnh Quảng Nam là phát triển thành trung tâm dược liệu của miền Trung - Tây Nguyên. Chủ trương này đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý. Người dân trồng sâm, phát triển sâm thì đồng thời với việc bảo vệ rừng, bảo vệ môi trường"./.