Đhị râu tr’clá p’răng ta rựp brương ooy đợ t’ngay tơợp ha pruôt t’mêê, t’cooh vel Đinh Chuyên coh vel Mơhra - Đáp, chr’val Kông Lơng Khơng, chr’hoong Kbang ặt lêy bhr’lậ pa liêm xa nưl chiing c’bhoọr ty âng vel đông. T’cooh moon, đợ chiing nâu ơy ặt coh vel đông lâh k’ha riêng c’moo, năc đoo pr’đươi cr’van chr’năp âng a’conh a’bhươp ahay đợc đoọng. Zâp bêl ra diu, t’cooh zêng lêy pa choom đh’rứah lâng bơr c’bhuh chi ơh chiing coh vel, lâh mơ năc apêê đha đhâm xa dơơr đoọng lêy bhrợ chi ơh ha ta mooi zâp đăh chô lêy bêl hân noo ha pruốt tươc: “Zêng đhanuôr Ba Na coh đâu chăp hơnh Đảng lâng Nhà nước ơy bhrợ pr’đơợ đoọng ha đhanuôr bơơn pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl, bhiệc bhrợ nâu bêl ahay azi căh ơy năl tươc. Nâu cơy bêl du lịch ơy vaih năc azi t’bhlâng pa choom đoọng apêê k’coon cha châu n’toong chiing đoọng bhrợ ha ta mooi pâh lêy lâng zư đợc văn hoá ty chr’năp âng acoon coh đay. Ooy đâu azi cung k’đươi moon Nhà nước zooi đoọng ha vel đông bhrợ đông Rông đoọng lêy bhrợ du lịch lâng zư đợc văn hoá đông Rông âng đhanuôr Ba Na”.

Vel Mơhra - Đáp vêy 226 pr’loọng, 874 cha năc, ooy đâu 96% đhanuôr năc manưih Ba Na. Ha dang cơnh bêl ahay, đhanuôr coh đâu mưy ặt bhrợ ha rêê đhuôch năc bâc c’moo đăn đâu đhanuôr ơy ting lêy bhrợ pa choom lâng đợ bh’rợ t’mêê liêm: Bhrợ du lịch đhị vel đông đay. Bh’rợ du lịch vel bhươl nâu căh mưy zooi đoọng đhanuôr vêy pa xoọng bơơn zên năc dzợ bhrợ đoọng apêê năl liêm ghit choom t’bơơn t’mung lâng văn hoá âng a’conh a’bhướp đợc đoọng. Tơợ bhiệc pa dưr pa xớc du lịch, pân đil pân jưih coh vel dzợ lêy bhrợ pa dưr bh’rợ taanh dzặc, taanh n’đooh a’dooh âng a’conh a’bhướp đợc đoọng lâng bâc ngai dzợ choom bhrợ đợ tr’coọ xa nưl acoon coh cơnh n’jưl goong, t’rưng, k’ni, klông put. Lâh mơ, đoọng lêy pa dưr pa xơc du lịch, đhanuôr coh đâu ơy bơơn pâh bhrợ lớp pa choom chuyên môn nghiệp vụ, pa choom c’năl bh’rợ đăh du lịch vel bhươl âng chr’hoong bhrợ. Tơợ đêếc, đươi dua liêm choom đăh bhiệc pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl. Anoo Đinh Phớt, đhanuôr coh vel đoọng năl: “Xang bêl vêy c’lâng bh’rợ lêy bhrợ du lịch vel bhươl năc tơợ t’cooh vel tươc đhanuôr coh vel bhui har bhlâng, tơợ đêêc coh vel vêy bhrợ pa dưr mưy c’bhuh chi ơh chiing c’bhoọr, apêê đăh t’taanh, apêê đăh b’boọc c’coọch lâng mưy c’bhuh buôn âng đơơng ta mooi pâh lêy chi ơh. Zêng đợ bh’rợ đăh du lịch azi zêng ta mooh pa choom đăh lơơng. Zâp bh’nơơn pr’đươi du lịch ơy pa dưr zên bơơn pa chô ha đhanuôr”.

Bh’rợ du lịch vel bhươl đhị Mơhra - Đáp liêm pr’hay đoọng ha ta mooi ooy zâp bh’rợ cơnh: lêy cha mêêt chi ơh chiing c’bhoọr, châc lêy năl ooy đăh xa nay t’ruih bh’lêê bh’la, taanh bhrợ n’đooh a’dooh lâng cha đăh đợ ch’na đh’năh âng acoon coh coh đâu. Anoo Đặng Ngọc Huy, ta mooi tươc đăh thành phố Hồ Chí Minh xay moon liêm dal ooy đăh văn hoá coh vel đông nâu: “Bâc đhị lơơng t’bhlâng lêy bhrợ pa dưr cớ, ha dợ đhị đâu dzợ ty chr’năp cơnh ahay, đhanuôr coh đâu tr’xăl đoọng n’jưah choom zư lêy đợc râu văn hoá chr’năp liêm âng acoon coh đay, lâng choom đoọng lêy bhrợ ha ta mooi pâh lêy chi ơh liêm crêê cơnh cr’noọ apêê ooy ha y chroo”.

Bơơn lêy râu liêm choom đoọng pa dưr pa xơc, UBND chr’hoong Kbang ơy pa dưr Mơhra - Đáp moot ooy c’lâng bh’rợ k’rong bhrợ bha lâng lâng bhiệc bhrợ pa dưr bảo tàng coh đhanuôr acoon coh Ba Na. Dự án nâu ặt ooy bh’rợ zư lêy, pa dưr đợ râu chr’năp văn hoá ty pa zưm lâng pa dưr pa xớc du lịch cr’chăl c’moo 2021 - 2025. T’cooh Nguyễn Tấn Thành, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Gia Lai k’đươi moon: “Ting cơnh acu, đoọng bhrợ du lịch vel bhươl, bh’rợ du lịch vel bhươl pa dưr pa xơc coh vel đông tỉnh đoọng liêm buôn lêy bhrợ năc UBND tỉnh lâng UBND chr’hoong lêy cha mê êt cớ bh’rợ du lịch vel bhươl Mơhra - Đáp đoọng ooy cr’chăl bhrợ lêy râu liêm chr’năp nặc n’hâu, râu căh liêm choom nặc n’hâu đoọng tơợ đêêc lêy cha mêết, xay moon bhrợ liêm xang c’lâng bh’rợ nâu”.

Lâng đợ râu t’bhlâng zư lêy lâng pa dưr văn hoá ty, vel Mơhra - Đáp xoọc r’dợ dưr vaih đhị tr’ang liêm đăh du lịch coh Tây Nguyên. Đhị đâu căh nặc mưy đhị đoọng ta mooi pâh lêy chi ơh, châc lêy năl đăh văn hoá Ba Na, năc dzợ c’leh bh’rợ bhrợ p’căh đoọng ha râu pa zưm bhrợ liêm ghit âng bhiệc zư lêy văn hoá lâng pa dưr pa xơc du lịch nhâm mâng./.

DU LỊCH CỘNG ĐỒNG MƠHRA-ĐÁP: ĐIỂM SÁNG BẢO TỒN VĂN HÓA BA NA Ở KBANG, GIA LAI

Nằm giữa những dãy núi hùng vĩ của huyện Kbang, tỉnh Gia Lai, làng Mơhra-Đáp, xã Kông Lơng Khơng đang là điểm đến hấp dẫn với mô hình du lịch cộng đồng độc đáo. Tại đây, văn hóa truyền thống của người Ba Na được bảo tồn và phát huy một cách tự nhiên, tạo nên sức hút đặc biệt với du khách.

Dưới ánh nắng sớm mai của những ngày đầu năm mới, già làng Đinh Chuyên làng Mơhra -  Đáp, xã Kông Lơng Khơng, huyện Kbang tỉ mẩn chỉnh âm cho bộ cồng chiêng cổ của làng. Ông cho biết, những chiếc chiêng này đã gắn bó với làng hơn trăm năm, là báu vật được cha ông truyền lại. Mỗi sáng, ông đều dành thời gian luyện tập cùng hai đội chiêng trong làng, đặc biệt là nhóm thanh niên trẻ để phục vụ du khách gần xa dịp xuân về. "Tất cả bà con Ba Na nơi đây cảm ơn Đảng và Nhà nước đã tạo điều kiện cho bà con được phát triển du lịch cộng đồng, công việc mà trước đây chúng tôi hoàn toàn chưa biết đến. Hiện nay, khi du lịch đã có thì tôi cố gắng chỉ bảo con cháu về đánh cồng chiêng cho nhuần nhuyễn để phục vụ du lịch và giừ gìn văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Qua đây thì tôi cũng kiến nghị Nhà nước hỗ trợ cho địa phương làm nhà Rông để vừa phục vụ du lịch và giữ văn hóa nhà rông của bà con Ba Na".

Làng Mơ Hra –Đáp có 226 hộ, 874 khẩu, trong đó 96% dân số là người Ba Na. Nếu như trước đây, người dân nơi đây chỉ quen với việc đồng áng, lên nương rẫy thì vài năm trở lại đây, bà con đã tiếp cận và làm quen với công việc khá mới mẻ: Làm du lịch ngay tại buôn làng mình. Mô hình du lịch cộng đồng này không chỉ giúp người dân có thêm thu nhập mà còn khiến họ hiểu rằng có thể kiếm sống bằng chính văn hóa của cha ông truyền lại. Từ việc phát triển du lịch, trai gái làng còn tiếp nối nghề đan lát, nghề dệt thổ cẩm của cha ông và nhiều người biết làm các loại nhạc cụ dân tộc như đàn goong, t’rưng, k’ni, klông put. Đặc biệt, để phát triển du lịch, bà con nơi đây đã được tham gia lớp đào tạo chuyên môn nghiệp vụ, bồi dưỡng kiến thức về du lịch cộng đồng do huyện tổ chức. Từ đó, ứng dụng hiệu quả trong việc phát triển du lịch cộng đồng. Anh Đinh Phớt, người dân của làng cho biết: "Sau khi có kế hoạc làm du lịch cộng đồng thì từ già làng đến bà con trong làng rất phấn khởi, từ đó làng có thành lập một đội cồng chiêng, một đội dệt vải, một nhóm điêu khắc và một nhóm chuyên đưa đón khách du lịch đến tham quan. Tất cả công việc về du lịch chúng tôi đều học hỏi từ nơi khác. Các sản phẩm du lịch đã tăng thu nhập cho bà con".

Mô hình du lịch cộng đồng tại Mơhra-Đáp mang đến trải nghiệm độc đáo cho du khách thông qua các hoạt động như: thưởng thức nghệ thuật cồng chiêng, tìm hiểu sử thi, trải nghiệm dệt thổ cẩm và thưởng thức ẩm thực dân tộc. Anh Đặng Ngọc Huy, du khách từ thành phố Hồ Chí Minh đánh giá cao tính nguyên bản trong văn hóa của làng: “Trong khi những nơi khác cố gắng phục dựng trở lại thì ở đây còn nguyên giá trị, người dân ở đây thay đổi để vừa có thể bảo tồn được giá trị văn hóa của dân tộc mình, vừa có thể có những giá trị, tiêu chuẩn phù hợp để phục vụ cho khách du lịch trong tương lai”.

Nhận thấy tiềm năng phát triển, UBND huyện Kbang đã đưa Mơhra-Đáp vào kế hoạch đầu tư trọng điểm với việc xây dựng mô hình bảo tàng sinh thái trong cộng đồng dân tộc Ba Na. Dự án này nằm trong khuôn khổ Đề án bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021-2025. Ông Nguyễn Tấn Thành, Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh Gia Lai, đề xuất: “Theo tôi để du lịch cộng đồng, mô hình du lịch cộng đồng phát triển trên địa bàn tỉnh để dễ làm, dễ thực hiện thì UBND tỉnh và UBND huyện nên đánh giá lại mô hình làng du kịch cộng đồng Mơhra – Đáp để trong quá trình hoạt động ưu điểm là gì, khuyết điểm để trên cơ sở đó phân tích, đánh giá để hoàn thiện lại quy trình của mô hình này".

Với những nỗ lực bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, làng Mơhra-Đáp đang dần trở thành điểm sáng trong bản đồ du lịch cộng đồng của Tây Nguyên. Đây không chỉ là nơi du khách tìm đến để khám phá văn hóa Ba Na mà còn là minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa bảo tồn văn hóa và phát triển du lịch bền vững./.