50 c’moo ơy lâh, cựu chiến binh Đinh Nhiêu ắt coh chr’val Ia Yeng, chr’hoong Phú Thiện, dzợ hay ghít g’luh zâl arọp đhị c’lâng 7. Xoọc đêêc, ađoo năc Trung đội trưởng Trung đội 2, C1, H11 âng Tỉnh đội Gia Lai - Kon Tum. T’cooh Đinh Nhiêu xay truih: Xang bêl quân hêê giải phóng Buôn Ma Thuột, lâh 15 r’bhâu cha năc quân arọp k’pân ga hớt dưr xó mút tơợ Kon Tum lâng Pleiku xiêr ooy clung lâng lướt coh c’lâng 7. C’bhuh quân n’năc bil hư ngân pa bhlâng tu crêê quân hêê zâl, plăm pruh: “Cr’chăl n’năc quân arọp năc muy quân đoàn năc căh nhâm mâng, xoọc đêêc xe tăng, pazêng rau pr’đươi lướt ha rưng ha grực căh ma t’nooi, căh vêy ngai chỉ huy, coh cr’chăl n’năc súng cha răh zêng ta vất lơi bing c’lâng. Coh cr’chăl n’năc bộ đội bha lâng, bộ đội vel đong năc zêng chọ khăn bhoóc n’đăh têy ađai, ha dang căh vêy khăn bhoóc năc êêh rau quân hêê.”

Truih c’lâng 7, pazêng zr’lụ cruung k’tiếc cơnh zung Sông Bờ, zung Cây Sung, đhr’đấc Tô Na… năc dưr vaih đhị k’pân pa bhlâng âng quân arọp. Cựu chiến binh Ksor Chư, xoọc đêêc năc âng Trung đoàn 48, Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, hay cớ: “Bêl bơơn xơợng xa nay đơơh hân năc Quân đoàn 2 nguỵ dưr xó mút coh c’lâng 7, năc đơn vị tước ga ving, pa zêng p’nong pháo pr’toh. Xoọc đêêc coh đơn vị anoo Tạ Tấn, Chính uỷ k’dua đồng chí Chư pay xe tước trôông dzấc đhanuôr, acu xơợng đươi. Cr’noọ ooy g’luh zâl arọp xoọc đêêc năc k’đhap choom ng’xay truih lứch, acu pa bhlâng bhui har tu acu bơơn bhrợ rau chr’năp ga măc coh lang đay.”

Bêl quân hêê tước ga ving zâl, quân arọp dưr ta chêh ta vước xó mut ooy crâng k’coong. Bấc zr’lụ, binh lính arọp ma chọ têy, cr’dua gluh ooy c’lâng 7 n’đhâng cớ bhoóc chr’coh. Coh cr’noọ âng Đại tá Nguyễn Vi Hợi, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, bêl ahay năc chiến sĩ Trung đoàn 64, Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, coh pazêng t’ngay c’xêê 3 c’moo 1975 lâng pazêng g’luh tr’zâl lâng arọp k’rơ pa bhlâng: “G’luh tr’zâl lâng arọp ác liệt bhlâng vêy acu ting pâh năc coh t’ngay 17 lâng 18/3, bơr t’ngay n’năc năc đương cha groong Quân đoàn 2 âng Việt Nam Cộng hoà coh c’lâng số 7. Coh cr’chăl n’năc ta luôn vêy cr’noọ năc t’bhlâng giải phóng miền Nam pazum k’tiếc k’ruung. Xoọc đêêc năc la lua ta nih ng’prá xay coh g’luh tr’zâl lâng arọp azi căh chêêc k’noọ ooy đhr’năng chêệt bil, xoọc ooy ng’chêệt bil năc đhơ chêệt bil, xoọc ooy ng’bhrêy năc đhơ bhrêy, ta luôn đoàn kết ng’zâl arọp abhuy.”

Chiến thắng C’lâng 7 năc ting chroi đoọng rau chr’năp ooy chiến thắng Tây Nguyên, bhrợ t’vaih rau liêm choom chr’năp đoọng quân lâng đhanuôr hêê bhrợ pa đơơh bh’rợ Gung dưr zâl arọp abhuy coh hân noo Ha pruốt 1975, pa chô miền Nam, pazum k’tiếc k’ruung. Năc 50 c’moo ơy lâh, c’lâng 7 - c’lâng bêl ahay lêy đợ chiến công ga măc chr’năp, nâu cơy năc dưr vaih C’lâng bhlâng 25, muy c’lâng lướt bhla lâng pa têệt Gia Lai lâng pazêng tỉnh coh toor biển miền Trung. T’cooh Rah Lan Chung, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai prá xay: “C’lâng bhlâng 25 - c’lâng 7 t’mêê bêl đêêc ahay vêy ta pa liêm, xoọc đâu c’lâng n’nâu pa têệt ooy Phú Yên pa bhrợ liêm choom bhlâng. Xoọc đâu coh quy hoạch lâng c’lâng bh’rợ pa dưr âng pazêng chr’hoong coh zr’lụ tỉnh tước ooy c’lâng n’nâu pazêng vêy Phú Thiện, Ayun Pa, Krông Pa, năc c’lâng pa dưr âng pazêng zr’lụ n’nâu zêng tước ooy c’lâng n’nâu. Zr’lụ n’nâu năc dưr vaih pazêng zr’lụ đô thị. Pr’ắt tr’mông vaih bấc pa bhlâng lâng vêy pa dưr lâh mơ lâng pazêng c’moo l’lăm ahay bấc pa bhlâng, đhanuôr bhui har, đh’rưah lâng Đảng, Nhà nước đoọng xay bhrợ pazêng c’lâng xa nay pa dưr kinh tế, pa dưr pr’ắt tr’mông.”

Clung Cheo Reo xoọc đâu năc dưr vaih bấc rau liêm pr’hay t’mêê. Pr’họm t’viêng âng tơơm cha p’lêê đh’rưah lâng pazêng đhr’nong đong vêy ta xây nhâm mâng năc ơy t’bil lơi rau zr’năh xr’dô âng c’xêê c’moo zâl arọp ahuy bêl ahay, xoọc ting t’ngay dưr tr’xăl liêm pr’hay, dưr vaih zr’lụ kinh tế n’đăh Đông Nam tỉnh Gia Lai./.

KỶ NIỆM 50 NĂM GIẢI PHÓNG GIA LAI: DẤU ẤN LỊCH SỬ CHIẾN THẮNG ĐƯỜNG 7

50 năm trước, tại thung lũng Cheo Reo, Phú Bổn (nay là các huyện Phú Thiện, Ia Pa, Krông Pa và thị xã Ayun Pa, tỉnh Gia Lai), quân và dân ta đã đồng lòng, đoàn kết hiệp đồng tác chiến, biến cuộc rút chạy chiến lược của Quân đoàn 2 Ngụy quyền Sài Gòn trên đường 7 thành một thất bại nặng nề cả về chiến thuật và chiến lược.

50 năm đã trôi qua, cựu chiến binh Đinh Nhiêu ở xã Ia Yeng, huyện Phú Thiện, vẫn nhớ như in trận đánh chặn trên đường 7. Khi ấy, ông là Trung đội trưởng Trung đội 2, C1, H11 thuộc Tỉnh đội Gia Lai - Kon Tum. Ông Đinh Nhiêu kể: Sau khi quân ta giải phóng Buôn Ma Thuột, hơn 15 nghìn quân địch hoảng loạn rút chạy từ Kon Tum và Pleiku xuống đồng bằng qua đường 7. Đoàn quân ấy chìm trong hỗn loạn khi bị ta tấn công, truy kích: “Thời điểm đó quân địch là cả một quân đoàn nhưng không có nền nếp, lúc đó xe tăng, khí tài cứ đi ào ào không có lối, không có người chỉ huy, thời khắc đó vũ khí, khí tài vứt đầy đường. Thời điểm ấy bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương là đều buộc khăn trắng bên tay trái, nếu không có khăn trắng thì không phải quân mình.”

Dọc con đường 7, những địa danh như cầu Sông Bờ, cầu Cây Sung, đèo Tô Na… đã trở thành nỗi kinh hoàng của đoàn quân thất trận. Cựu chiến binh Ksor Chư, khi đó thuộc Trung đoàn 48, Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, nhớ lại: “Khi nghe tin cấp tốc là Quân đoàn 2 ngụy rút chạy trên đường 7, thế là đơn vị bao vây, pháo nổ từng quả. Lúc ấy trong đơn vị anh Tạ Tấn, Chính ủy ra lệnh đồng chí Chư lấy xe đi cứu dân, tôi tuân lệnh. Cảm xúc trận đánh ngày ấy khó tả lắm, tôi vô cùng tự hào vì tôi đã làm được một việc trọn vẹn của cuộc đời mình.”

Khi quân ta chặn đánh quyết liệt, tàn quân địch tản ra khắp núi rừng. Nhiều nơi, binh lính địch thậm chí tự trói tay, kéo nhau ra đường 7 giương cờ trắng đầu hàng. Trong ký ức của Đại tá Nguyễn Vi Hợi, Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân, nguyên chiến sĩ Trung đoàn 64, Sư đoàn 320, Quân đoàn 3, những ngày tháng 3 năm 1975 với những trận chiến ác liệt nhưng đầy tự hào: “Trận chiến đấu ác liệt nhất mà tôi tham gia là ngày 17 và 18/3, hai ngày đó là chặn lực lượng Quân đoàn 2 của Việt Nam Cộng hòa trên trục đường số 7. Thời đó luôn luôn xác định tư tưởng là giải phóng miền Nam thống nhất đất nước. Lúc đó thật sự mà nói trong chiến đấu chúng tôi không nghĩ gì đến việc hy sinh, lúc nào hy sinh thì hy sinh, lúc nào bị thương thì bị thương, là luôn đoàn kết để tham gia chiến đấu.”

Chiến thắng Đường 7 đã góp phần quan trọng vào chiến thắng Tây Nguyên, mở ra thời cơ chiến lược để quân và dân ta đẩy nhanh cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân 1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Đã 50 năm trôi qua, đường 7 – con đường từng chứng kiến những chiến công oai hùng, nay đã trở thành Quốc lộ 25, một tuyến đường huyết mạch nối Gia Lai với các tỉnh duyên hải miền Trung. Ông Rah Lan Chung, Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai cho biết: “Đường Quốc lộ 25 - đường 7 vừa rồi đã được nâng cấp, hiện nay tuyến đường này nối xuống tỉnh Phú Yên hoạt động thông suốt. Hiện nay trong quy hoạch và định hướng phát triển của các huyện trên địa bàn tỉnh đi qua tuyến này bao gồm Phú Thiện, Ayun Pa, Krông Pa, thì trục phát triển của các nơi này đều bám vào trục đường chính này. Khu vực này hiện nay đã hình thành các khu đô thị. Cuộc sống sầm uất và có sự phát triển so với những năm trước đây rất nhiều, bà con rất mừng, đồng hành cùng Đảng, Nhà nước để thực hiện các chủ trương về phát triển kinh tế, nâng cao đời sống.”

 Vùng thung lũng Cheo Reo giờ đây đã khoác trên mình diện mạo mới. Màu xanh bạt ngàn của cây trái với những ngôi nhà xây kiên cố hiện đại đã xóa đi dấu vết của một thời khói lửa, đang từng bước chuyển mình thành vùng động lực kinh tế phía Đông Nam tỉnh Gia Lai./.