Xọoc đâu, tỉnh Gia Lai xoọc ting bhr’dzang xay bhrợ bh’rợ zư lêy lâng bhrợ liêm choom zâp râu chr’năp liêm, lêy chô âng đơơng Kon Ka Kinh vaih mưy đhị lêy chô chi ơh pr’ha chr’năp, p’căh moon râu liêm chr’năp âng crâng k’coong Tây Nguyên tươc ta mooi coh cr’loọng k’tiêc k’ruung lâng bha lang k’tiêc.

Pr’lưch tuần c’xêê 8/2025, c’bhuh pa bhrợ âng UBND tỉnh Gia Lai đh’rưah lâng p’căh mặt Sở Văn hoá - Thể thao lâng Du lịch, bâc đơn vị lữ hành ơy vêy g’luh chô lưm lêy cha mêêt đhị bhươn k’tiêc k’ruung Kon Ka Kinh. Nâu đoo năc g’luh tr’nơợp t’cooh Phạm Anh Tuấn - Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai chô tươc đhị bhươn - coh cr’loọng âng zr’lụ k’rong zư sinh quyền k’coong ch’ngai Kon Hà Nừng.

Tơợ c’lâng bhlâng 19 lươt mơ bơr pêê cây số, tơợ bêl plêêh moot ooy zr’lụ hành chính âng bhươn, năc lêy coh đâu lalay cơnh: bâc tơơm n’loong ga măc tươc k’ha riêng c’moo, đợ xa nưl crọc crêệc âng acoon toọm pa zưm đh’rưah lâng xa nưl a’chim xưl, đợ bhơi n’loong chăt vaih zâp cơnh, pa zưm lâng plêệng k’tiêc đha hư cha ngaách ting bhrợ t’bil zâp râu ga hô ga hăm, ga lêêh k’bao zâp t’ngay. Lươt moot ch’ngai lâh, apêê nâu năc bơơn lêy t’nooi chr’gơơng ăt caạch k’tang, boọ chi ploọng đhị zâp đoong n’loong, đợ acoon xong oih la lươt coh crâng k’coong. T’cooh Phạm Anh Tuấn moon: “Choom moon, bhươn k’tiêc k’ruung Kon Ka Kinh năc râu cr’van chr’năp âng crâng k’coong cher đoọng, căh mưy đoọng ha Gia Lai, năc dzợ đoọng ha Việt Nam lâng bha lang k’tiêc. Bêl đâu, c’bhuh pa bhrợ pa zêng vêy zâp sở, ngành lâng đơn vị du lịch đh’rưah lêy cha mêêt đoọng châc lêy c’lâng bh’rợ n’jưah jư lêy n’jưah pa dưr chr’năp du lịch, lâng k’đươi pr’zợc coh bha lang k’tiêc chô châc lêy năl ooy zr’lụ sinh quyển liêm chr’năp nâu”.

Lâng k’tiêc bhưah k’noọ 42.000ha crâng k’coong, đợ mơ gâm ngut k’noọ 94%, Kon Ka Kinh năc đhr’nông đông âng lâh 1.700 râu tơơm n’loong lâng k’noọ 900 râu a’đhăh dzăm, ooy đâu vêy đợ râu chr’năp pr’hăt cơnh boọ tăm rơợc t’boọc, boọ dzung bhrộ, h’ngoo 5 hi la ga măc đenh căh cậ lan kim tuyến. Đhị đâu cung năc đhị tu âng bâc toọm k’ruung ga măc coh Tây Nguyên cơnh k’ruung Ba, k’ruung Đăk Pne, k’ruung Ayun, n’jưah lêy bhrợ đha hư cha ngaách, n’jưah zư lêy đac đoong lâng bhrợ liêm ma mơ coh zâp prang zr’lụ nâu.

Căh nặc mưy râu cr’van chr’năp đăh sinh học, Kon Ka Kinh dzợ zư đợc râu lịch sử lâng zr’lụ ặt bhrợ cách mạng K10 xoọc bêl zêl a’rập Mỹ. Ooy đợ c’moo c’xêê nâu, “crâng zư lêy bộ đội, crâng zêl cha groong a’rập a’bhưy”. Zr’lụ dưp âng bhươn nâu năc đhị ăt ma mung âng đhanuôr acoon coh Ba Na lâng văn hoá chr’năp liêm cơnh đợ đông rông, k’cir chiing goong, n’đooh a’dooh lâng zâp bhiệc bhan ty chr’năp coh crâng k’coong nâu. Zêng đợ râu nâu bhrợ pa dưr mưy ta la tranh zr’nưm liêm ga măc, vêy bâc râu xa nay t’ruih. T’cooh Trần Việt Anh - Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh moon, zêng đợ râu chr’năp nâu, năc bhrợ pa dưr đợ bh’nơơn pr’đươi du lịch ooy cr’chăl nâu a’tôh: “Azi vêy bhrợ pa dưr đợ tour chr’năp pa zưm du lịch biển lâng du lịch crâng, pa đhang moon cơnh tour 4 t’ngay 3 hi dưm, lâng 2 t’ngay coh Quy Nhơn lâng 2 t’ngay đhị Gia Lai, đoọng ta mooi n’jưah lêy cha mêêt râu chr’năp liêm âng biển, n’jưah lêy râu liêm pr’hay coh crâng k’coong. Bhiệc pa zưm nâu năc bhrợ t’mêê, pa xoọng c’rơ t’pâh đoọng ha tour âng Gia Lia, t’pâh ta mooi coh cr’loọng k’tiêc k’ruung lâng bha lang k’tiêc”.

Đhị râu lêy cha mêêt âng manưih ặt pa bhrợ coh đâu, t’cooh Ngô Đức Thắng - Giám đốc bhươn k’tiêc k’ruung Kon Ka Kinh, rơơm kiêng đhị đâu năc vaih mưy đhị pa dưr pa xơc, vaih đhị chô chi ơh sinh thái t’viêng liêm, nhâm mâng. Ting cơnh t’cooh, bhiệc nâu căh mưy chrooi pa xoọng zư lêy crâng lâng zư lêy đợ râu chr’năp pr’hăt ooy a’đhăh dzăm, n’loong n’cuông, năc dzợ bhrợ pa dưr liêm choom đợ râu c’rơ chr’năp ơy vaih đoọng Kon Ka Kinh căh nặc mưy đhị đoọng lêy cha mêêt ooy đăh chr’năp liêm sinh học năc dzợ choom pa dưr ma mơ lâng zâp bhươn k’tiêc k’ruung Cát Tiên, Cúc Phương, Ba Bể, Cát Bà... lâng dưr tr’ang liêm coh bản đồ du lịch: “Cr’chăl nâu a’tôh, azi vêy pa dưr k’rơ bh’rợ k’đhơợng zư lêy coh đâu, đợ râu chr’năp liêm âng crâng k’coong; lâng t’bhlâng pa zưm đh’rưah lâng zâp đơn vị lữ hành bhrợ pa dưr bơr pêê râu pr’đươi chr’năp, dịch vụ lâng hạ tầng bhrợ đoọng ta mooi; lêy cha mêêt bhrợ bơr pêê tour - tuyến ting pr’đơợ p’too pa choom, lêy cha mêêt; p’căh c’leh cha nụp ooy bhươn nâu tươc zâp ooy viện, trường. Azi cung vêy bhrợ bha ar pa tơ, dự án đoọng k’đươi k’rong bhrợ liêm xang hạ tầng, bhrợ liêm choom bhrợ ha ta mooi pâh lêy”.

Kon Ka Kinh năc râu chr’năp ma bhưy coh crâng k’coong Tây Nguyên. Zư lêy lâng pa dưr pa xơc râu chr’năp liêm coh đâu cung nặc zư lêy đoọng ha y chroo mưy râu cr’van âng crâng k’coong ơy cher đoọng./.

KON KA KINH – NGỌC QUÝ GIỮA ĐẠI NGÀN TÂY NGUYÊN

Nằm giữa vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Kon Hà Nừng, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh (tỉnh Gia Lai) là kho tàng đa dạng sinh học quý hiếm, đồng thời ẩn chứa tiềm năng lớn cho phát triển du lịch sinh thái gắn kết cộng đồng và văn hóa bản địa. Hiện nay, tỉnh Gia Lai đang từng bước triển khai đề án bảo tồn và khai thác hợp lý các giá trị đặc sắc, hướng tới đưa Kon Ka Kinh trở thành điểm đến nổi bật, giới thiệu vẻ đẹp đại ngàn Tây Nguyên tới du khách trong nước và quốc tế.

Cuối tuần tháng 8/2025, đoàn công tác UBND tỉnh Gia Lai cùng đại diện Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch, nhiều đơn vị lữ hành đã có chuyến tham quan, khảo sát Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh. Đây là lần đầu tiên ông Phạm Anh Tuấn – Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai đặt chân đến Vườn- vùng lõi của Khu Dự trữ sinh quyển Cao nguyên Kon Hà Nừng.

Chỉ cách Quốc lộ 19 vài cây số, từ khi rẽ vào khu hành chính của vườn, khung cảnh đã như bước sang một thế giới khác: tầng tầng lớp lớp cây cổ thụ hàng trăm năm tuổi, tiếng suối róc rách hòa cùng tiếng chim hót, thảm thực vật phong phú cùng bầu không khí trong lành, mát rượi xua tan mọi ồn ào, căng thẳng thường nhật. Đi sâu hơn, đoàn bắt gặp đàn hươu sao thong dong gặm cỏ, vượn chuyền cành trên cao, những chú nai ung dung giữa tán rừng già. Ông Phạm Anh Tuấn chia sẻ: “Có thể nói, Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh là báu vật thiên nhiên ban tặng không chỉ cho Gia Lai, mà còn cho Việt Nam và thế giới. Hôm nay, đoàn công tác gồm đầy đủ các sở, ngành và đơn vị du lịch cùng khảo sát để tìm giải pháp vừa bảo tồn, vừa phát huy giá trị du lịch, đồng thời mời bạn bè quốc tế đến khám phá khu sinh quyển tuyệt đẹp này.”

Với diện tích gần 42.000 ha rừng nguyên sinh, độ che phủ gần 94%, Kon Ka Kinh là mái nhà của hơn 1.700 loài thực vật và gần 900 loài động vật, trong đó có những loài quý hiếm như vượn đen má vàng, voọc chà vá chân xám, thông 5 lá cổ thụ hay lan kim tuyến. Đây cũng là nơi khởi nguồn của nhiều con sông lớn của Tây Nguyên như sông Ba, sông Đăk Pne, sông Ayun, vừa điều hòa khí hậu, vừa bảo vệ nguồn nước và cân bằng sinh thái cho cả vùng rộng lớn.

Không chỉ là kho báu sinh học, Kon Ka Kinh còn lưu dấu ấn lịch sử với Khu căn cứ cách mạng K10 trong kháng chiến chống Mỹ. Trong những năm tháng ấy, “rừng che bộ đội, rừng vây quân thù”. Vùng đệm của vườn là không gian sống của cộng đồng Ba Na với văn hoá đặc trưng của nhà rông, di sản cồng chiêng, thổ cẩm và các lễ hội truyền thống đậm sắc núi rừng. Tất cả những yếu tố ấy tạo nên bức tranh tổng hòa, vừa hùng vĩ vừa trữ tình, vừa nguyên sơ vừa ẩn chứa nhiều câu chuyện. Ông Trần Việt Anh – Chủ tịch Hiệp hội Du lịch tỉnh, nhận định, tất cả những giá trị ấy, sẽ tạo nên những sản phẩm du lịch đặc sắc trong thời gian tới: “Chúng tôi sẽ xây dựng những tour đặc biệt kết hợp du lịch biển và du lịch rừng, ví dụ tour 4 ngày 3 đêm, với 2 ngày ở Quy Nhơn và 2 ngày tại Gia Lai, để du khách vừa thưởng thức đặc trưng biển, vừa trải nghiệm vẻ đẹp đại ngàn. Cách kết hợp này sẽ làm mới, tạo thêm sức hút cho tour của Gia Lai, thu hút cả khách trong và ngoài nước”.

Dưới góc nhìn của người gắn bó trực tiếp với công tác bảo tồn, ông Ngô Đức Thắng – Giám đốc Vườn Quốc gia Kon Ka Kinh, mong muốn nơi đây sẽ phát triển thành điểm đến du lịch sinh thái xanh, bền vững. Theo ông, điều này không chỉ góp phần bảo vệ rừng và lưu giữ nguồn gen quý hiếm của các loài động, thực vật, mà còn khai thác được những thế mạnh đặc sắc, để Kon Ka Kinh không chỉ là nơi phục vụ nghiên cứu về đa dạng sinh hịc  học mà còn có thể sánh vai cùng các vườn quốc gia Cát Tiên, Cúc Phương, Ba Bể, Cát Bà… và tỏa sáng trên bản đồ du lịch. “Thời gian tới, chúng tôi sẽ đẩy mạnh quản lý, bảo vệ để giữ gìn cảnh quan, giá trị rừng phục vụ công tác bảo tồn; đồng thời tăng cường phối hợp với các đơn vị lữ hành xây dựng một số sản phẩm, dịch vụ và hạ tầng phục vụ khách; thử nghiệm một số tour – tuyến mang tính giáo dục, nghiên cứu; quảng bá hình ảnh vườn đến các viện, trường. Chúng tôi cũng sẽ xây dựng hồ sơ, dự án để đề xuất đầu tư hoàn thiện hạ tầng, phục vụ tốt nhất cho du khách”.

Kon Ka Kinh là viên ngọc quý giữa đại ngàn Tây Nguyên. Bảo tồn và phát huy giá trị nơi đây cũng là giữ lại cho mai sau một báu vật mà thiên nhiên đã hào phóng ban tặng./.