Dưr váih vel bhươl t’mêê tơợ c’moo 2021, cung cơnh bấc vel đông lơơng, vel Đăk Mông, chr’val Đăk Rong, chr’hoong Đăk Đoa vêy pa xoọng c’lâng bê tông nhâm mâng âng nhà nước lâng đhanuôr đh’rứah bhrợ. Pr’ắt tr’mung ting t’ngay ting pa dưr pa xớc, hân đhơ cơnh đêếc, lâng t’coóh Phách, 90 c’moo, mưy ooy đợ bảo tàng ma mung âng vel Đak Mông, nắc râu hâng hơnh lấh mơ nắc đoo bơơn lêy đợ chính sách zư lêy văn hoá bơơn bhrợ liêm choom. T’coóh Phách đoọng năl, bấc c’moo ơy, đợ apêê t’coóh cóh vel ta luôn ta u loom tu zâp bêl xoót ha roo, cắh dzợ ngai k’rang lêy tước bhiệc bhrợ bhiệc bhan hơnh déh hân noo bơơn bhrợ. XoÓt ha roo liêm xang, đhanuôr lướt pêếh cà phê, bấc ngai lướt bhrợ ch’ngai, cắh vêy cr’chăl t’ngay ặt pazưm tớt cóh vel đông. Hân đhơ cơnh đêếc, tơợ bêl bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê nắc bhiệc bhan hơnh déh hân noo bơơn bhrợ lâng đợ t’ngay ặt k’rong pazưm âng đhanuôr chô váih cớ. Nhà nước zooi đoọng zên đoọng đhanuôr bhrợ bhiệc bhan zâp c’moo. Bấc bh’rợ ty chr’nắp lơơng cung vêy bơơn pa dưr. T’coóh Phách moon: “Bêl ahay moót g’lúh lứch c’moo c’xêê 11 nắc vêy cậ bhiệc bhan bhuốih hơnh déh ha roo t’mêê đoọng chắp hơnh a’bhô dang đoọng boo đhí liêm crêê, đoọng mưy c’moo ha roo bơơn bhrợ liêm choom, tơợp c’moo vêy bhiệc bhan bhr’lậ pa liêm đác ngam. Acu ting pấh tu ặt pa zưm lâng bh’rợ nâu đenh ặ, đoọng lêy pa choom ha k’coon cha châu pa choom, đoọng apêê hay ooy văn hoá âng a’conh a’bhướp ha y chroo bhrợ pa dưr. Ha dợ bh’rợ t’taanh dz’dzặc nắc bêl ahay cóh đông rông ngai kiêng pa choom nắc vêy apêê k’conh bha bhướp pa choom đoong, choom taanh bhrợ, bhr’lậ pa liêm chiing lâng chi ớh đợ bêl lơi a’bhưy, apêê p’niên kiêng pa choom nắc choom bhrợ ha dang t’bhlâng pa choom”.

Pr’ắt tr’mung pa dưr pa xớc, đhanuôr vel Đak Mông ting vêy pr’đơợ k’rang lêy tước pa dưr văn hoá ty chr’nắp. Ting cơnh t’coóh Crăm, Bí thư Chi bộ lâng Trưởng vel Đak Mông, văn hoá ty chr’nắp bơơn pa dưr, cung zooi đoọng ha vel pa dưr pa xớc nhâm mâng. Bơơn lêy liêm ghít bhlâng nắc zâp đắh zên vặ âng đhanuôr zêng bơơn đươi dua liêm crêê cr’noọ bh’rợ lâng pa dưr pa xớc liêm choom lấh; zâp lớp pa choom bh’rợ vêy t’pấh bấc đhanuôr, pa dưr tr’xăl tơơm chr’nóh, bh’năn băn liêm glặp lâng thị trường; pa zưm bhrợ lâng doanh nghiệp bhrợ liêm buôn... T’coóh Crăm đoọng năl, tu cơnh đêếc, đợ mơ pr’loọng đha rứt âng vel ting xiêr zâp c’moo, tước đâu dzợ 10/215 pr’loọng đha rứt: “Acu zooi đoọng, pa zưm đhanuôr đoọng pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung tơợ bhiệc chóh cà phê, lêy chô tước cà phê liêm choom bêl pa zưm bhrợ lâng doanh nghiệp. Đhanuôr lâng pr’zợc vêy đợ tấm gương đoàn kết, tr’zooi đh’rứah đoọng bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê, bấc j’niêng bh’rợ bêl ahay ơy ta lơi jợ, tbhlâng k’rang lêy tước đhanuôr đoọng pr’ắt tr’mung ting pa dưr pa xớc lấh mơ”.

T’coóh Hà Văn Tuấn, Phó Chủ tịch UBND chr’val Đak Rong, chr’hoong Đak Đoa đoọng năl, lêy tước đâu, vel Đak Mông ơy bơơn 14/19 cr’noọ bh’rợ pa dưr pa xớc vel bhươl t’mêê. Chr’val lâng chr’hoong vêy t’bhlâng xay bhrợ bấc bh’rợ đoọng đh’rứah lâng đhanuôr vel Đak Mông bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê kiểu mẫu: “Vel bhươl nâu nắc vel bhươl bhrợ pa dưr t’mêê kiểu mẫu. Bấc chính sách âng Đảng lâng Nhà nước đhanuôr hâng hơnh. XoỌc đâu bhiệc bhrợ đông văn hoá, bhrợ c’lâng cóh Đak Mông vêy ta k’rong bhrợ lấh 12 tỷ, đhanuôr đoọng k’tiếc bhrợ c’lâng cắh cậ 2, 3 xa nay bh’rợ nhà nước lâng đhanuôr đh’rứah bhrợ. XoỌc đâu 2, 3 zr’nắh k’đhạp cơnh bảo hiểm y tế năc lêy pa zưm xay moon k’đươi. Râu 2 nắc cr’noọ bh’rợ đắh pr’loọng đha rứt, đăn đha rứt lêy pa xiêr lâng pác đoọng tước zâp vel đông vêy cán bộ bha lâng lêy cha mêết zooi đoọng”.

Vel bhươl t’mêê kiểu mẫu cóh vel Đak Mông, chr’val Đak Rong, chr’hoong Đak Đoa, tỉnh Gia Lai xoọc ting bhr’dzang bhrợ pa dưr lâng cr’noọ bh’rợ pa dưr dal pr’ắt tr’mung, văn hoá tinh thần âng đhanuôr. Bhrợ ha rêê đhuốch ting hiện đại; pa dưr bh’rợ pa zưm ha rêê đhuốch lâng pa dưr pa xớc dịch vụ, thương mại, râu văn hoá chr’nắp bơơn zư lêy nắc đợ râu âng đhanuôr Đak Mông đh’rứah lâng chính quyền vel đông xoọc t’bhlâng xay bhrợ, đoọng lêy chô tước cr’noọ bh’rợ nâu./.

Người Ba Na ở làng Đăk Mông giữ lửa truyền thống, xây dựng nông thôn mới vững bền

Làng Đăk Mông, xã Đăk Rong, huyện Đăk Đoa, tỉnh Gia Lai là một trong những ngôi làng tiêu biểu trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Với hơn 95%  hộ đồng bào dân tộc Ba Na  sinh sống từ nhiều năm nay, nông thôn mới ở Đăk Mông không chỉ là sản xuất được hiện đại hóa, đời sống kinh tế đi lên, mà văn hóa truyền thống cũng được phục hồi, gìn giữ và phát huy.

Trở thành làng nông thôn mới từ năm 2021, cũng như nhiều địa phương khác, làng Đăk Mông, xã Đăk Rong, huyện Đăk Đoa có thêm con đường bê tông hóa kiên cố do nhà nước và nhân dân cùng làm. Cuộc sống từng này phát triển, nhưng với Già Phách, 90 tuổi, một trong nhưng bảo tàng sống của làng Đak Mông, thì điều hạnh phúc nhất là thấy những chính sách bảo tồn văn hóa được thực hiện có hiệu quả. Già Phách cho biết, đã từng nhiều năm những người già trong làng luôn cảm thấy buồn vì mỗi mùa gặt lúa, không còn ai quan tâm đến tổ chức lễ mừng mùa. Gặt lúa xong, bà con lại đi hái cà phê, nhiều người bỏ làng đi làm xa, không có thời gian đoàn tụ vui vầy, ôn lại truyền thống. Nhưng từ khi xây dựng nông thôn mới thì lễ mừng mùa và những ngày đoàn tụ của bà con đã trở lại. Nhà nước hỗ trợ kinh phí để bà con tổ chức lễ hàng năm. Nhiều nghề truyền thống khác cũng có cơ may được phát huy. Già Phách, nói: “Trước thì cứ vào dịp cuối năm tháng 11 là lại có lễ cúng mừng lúa mới để tạ ơn thần linh cho mưa thuận gió hòa, cho một năm lúa được thu tốt, đầu năm thì lại có lễ sửa nước giọt. Tôi tham gia vì đã gắn bó với công việc này lâu rồi, cũng để truyền đạt cho con cháu học hỏi, để chúng nhớ về nét văn hóa của cha ông mà sau này làm theo. Còn cái nghề đan lát thì ngày xưa ở nhà rông ai muốn học thì có cha ông hướng dẫn, học dần dần thì thành thạo, cả đan lát, chỉnh chiêng và diễn ở những lúc đám ma, bỏ mả, bọn trẻ muốn học là sẽ học được nếu chịu khó”.

Kinh tế phát triển, bà con làng Đak Mông càng có điều kiện quan tâm đến phát huy văn hóa truyền thống. Theo ông Crăm, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn làng Đak Mông, văn hóa truyền thống được phục hồi, cũng giúp cho làng phát triển bền vững. Thấy rõ nhất là tất cả các nguồn vốn vay của người dân đều được sử dụng đúng mục đích và phát huy hiệu quả rõ nét; các lớp tập huấn kỹ thuật luôn thu hút đông bà con, thúc đẩy chuyển đổi cây trồng, vật nuôi phù hợp với thị trường; hợp tác liên kết với doanh nghiệp diễn ra suôn sẻ... Ông Crăm cho biết, nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo của làng giảm dần qua các năm, đến nay chỉ còn 10/215 hộ nghèo. “Mình giúp đỡ, gắn kết bà con để phát triển kinh tế từ việc trồng cà phê, hướng tới cà phê có chất lượng cao khi hợp tác với doanh nghiệp. Bà con đã có những tấm gương đoàn kết, giúp đỡ lẫn nhau để  xây dựng nông thôn mới, nhiều hủ tục trước đây đã được xóa bỏ, làn tiếp tục cố gắng để hoàn thành các tiêu chí về làng kiểu mẫu. Mong Đảng và Nhà nước tiếp tục quan tâm đến bà con để cuộc sống ngày một phát triển hơn trước”

Ông Hà Văn Tuấn, Phó chủ tịch UBND xã Đăk Rong, huyện Đăk Đoa cho biết, tính đến thời điểm hiện tại, làng Đăk Mông  đã đạt 14/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới. Xã và huyện sẽ tiếp tục triển khai nhiều hạng mục để cùng người dân làng Đăk Mông xây dựng làng nông thôn mới kiểu mẫu: “Làng này sẽ là làng xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu. Nhiều chính sách của Đảng và Nhà nước bà con rất ủng hộ. Hiện nay việc xây nhà văn hóa, làm đường thì ở Đăk Mông được đầu tư trên 12 tỷ, bà con sẵn sàng hiến đất để làm đường hay là một số chương trình nhà nước và nhân dân cùng làm. Hiện nay một số khó khăn như bảo hiểm y tế thì phải tập trung tuyên truyền vận động. Thứ hai tiêu chí về hộ nghèo, cận nghèo phải giảm và phân bổ tới các thôn làng có cán bộ chủ chốt theo dõi giúp đỡ”.

Nông thôn mới kiểu mẫu ở làng Đak Mông, xã Đak Rong, huyện Đak Đoa, tỉnh Gia Lai đang từng bước hình thành với mục tiêu nâng cao đời sống vật chất, văn hóa tinh thần của người dân. Sản xuất nông nghiệp từng bước hiện đại, đẩy mạnh liên kết, gắn nông nghiệp với phát triển dịch vụ, thương mại, bản sắc văn hóa được bảo tồn là những điều dân làng Đak Mông cùng chính quyền địa phương đang nỗ lực triển khai, nhằm đạt tới mục tiêu đó./.