C’moo 2023 năc c’moo vêy bấc râu zr’năh k’đhap lâng k’tiếc k’ruung hêê moon zazum, zr’lụ da ding k’coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh miền Trung moon la lay. Hân đhơ cơnh đêêc, coh râu zr’năh k’đhap n’năc, bấc cr’noọ bh’rợ tơớp bhrợ cha vêy ta bhrợ t’vaih, bhrợ t’vaih râu bhui har ha bhươl cr’noon ch’ngai bha dăh coh da ding k’coong Trường Sơn. Chr’năp bhlâng, tơợ pazêng dự án pa têết tơợp bhrợ cha, bấc pr’đươi chr’năp âng da ding k’coong vêy zr’lụ pa câl nhâm mâng coh thị trường. Tơợ đêêc, ting bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, pa dzoóc râu bơơn pay pa chô, t’bil đharựt lâng bhrợ t’vaih cr’van cr’bhộ crêê cơnh đoọng ha đhanuôr coh vel đong. Tơớp bhrợ cha công năc c’rơ đoọng đhanuôr pazêng acoon coh đhị da ding k’coong Trương Sơn pa dưr, zư lêy pazêng râu chr’năp pr’hay văn hoá, bhươl cr’noon bh’rợ tr’nêng lâng pr’đươi ty đanh âng pazêng acoon coh.

Mơ bơr pêê t’ngay, muy g’luh xe chở đơơng bấc ơl r’veh r’đoong, p’lêê p’coo âng Hợp tác xã cruung k’tiếc “Crâng t’viêng, r’véh sạch liêm” coh chr’val zr’lụ da ding k’coong c’noong k’tiếc Ga Ry, chr’hoong da ding k’coong Tây Giang, tỉnh Quảng Nam xiêr ooy phố. Ađoo pân đil Cơ Tu Coor Thị Nghệ, Giám đốc Hợp tác xã prá xay, pazêng g’luh xe chở đơơng hàng xiêr ooy phố coh x’rịa c’moo buôn vêy a băng, axậ đẳng Sâm, cam, prí, amót, đác c’roót lâng bấc râu r’veh r’đoong, p’lêê p’coo sạch liêm… Pazêng pr’đươi da ding k’coong n’nâu năc vêy manuyh đươi dua coh thành phố Đà Nẵng kiêng pa bhlâng đươi.

Coor Thị Nghệ n’niên lâng pậ banh coh da ding k’coong c’noong k’tiếc Ating, chr’val Ga Ry. Amoó ơy lêy đhanuôr vât lơi r’vey r’đoong tu căh vêy đhị ng’pa câl, ha dzợ coh thành phố ta luôn “kiêng đươi” r’veh r’đoong, p’lêê p’coo sạch. C’moo 2021, vêy apêê pr’zớc lâng chính quyền vel đong zooi đoọng, Coor Thị Nghệ ơy bhrợ t’vaih Hợp tác xã cruung k’tiếc “Crâng t’viêng r’veh sạch liêm” pay câl, bhrợ têng r’veh r’đoong da ding k’coong, ting n’năc pa têết đh’rưah đơơng pa câl ooy phố. Tơợ 12 cha năc coh tr’nơớp, nâu cơy Hợp tác xã cruung k’tiếc “Crâng t’viêng r’veh sạch liêm” năc tước 22 cha năc ting bhrợ têng. Xang k’nặ 2 c’moo bhrợ têng, Hợp tác xã cruung k’tiếc “Crâng t’viêng r’veh sạch liêm” năc dưr vaih pr’đơợ zooi đhanuôr 4 chr’val da ding k’coong cơnh Tr’hy, Axan, Ch’Ơm, Ga Ry âng chr’hoong Tây Giang pa câl r’veh r’đoong, bh’năn băn. Ting n’năc Hợp tác xã công câl máy pa gooh, máy luộc, đươi dua công nghệ đoọng bhrợ têng, tôm đớc, pa dưr râu chr’năp âng hàng r’veh r’đoong, p’lêê p’coo. Lâh n’năc, Hợp tác xã dzợ choh 12 héc ta a băng, prí, đẳng sâm, cam âng vel đong, táo mèo lâng bấc râu r’veh r’đoong n’lơơng. Coor Thị Nghệ rơơm kiêng căh muy tơớp bhrợ cha đoọng ha muy ađay ting n’năc nắc dzợ zooi prang bhươl cr’noon tơớp bhrợ cha, bhrợ t’vaih bh’rợ bhrợ cha đoọng đhanuôr coh zr’lụ da ding k’coong bơơn t’bil lơi đharựt: “L’lăm ahay đhanuôr bấc bhlâng năc đhiệp bhrợ mơ glặp ng’đươi coh pr’loọng đong, ha dang u xưa năc vất lơi, tu cơnh đêêc năc căh ha mơ choom t’bil lơi đharựt. Tu cơnh đêêc, acu bhrợ t’vaih Hợp tác xã pay câl pr’đươi đoọng ha đhanuôr, zooi apêê đoo pa dưr pr’ắt tr’mông, bơơn zên prặ. Coh ha y acu vêy cr’noọ năc choh A So năc bhrợ pr’đươi OCOP; choh prí bhrợ zr’lụ ch’choh liêm choom ha chr’hoong Tây Giang, choh p’xoọng a băng dzợ… Acu vêy cr’noọ năc pa dưr du lịch cruung đác đh’rưah lâng chr’noh chr’bêệt”.

Tơớp bhrợ cha coh da ding k’coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh, lâh bh’rợ bhrợ t’vaih bh’rợ bhrợ cha, pa dzoóc râu bơơn pay pa chô, t’bil ha ul pa xiêr đharựt, năc dzợ bhrợ t’vaih c’rơ đoọng đhanuôr acoon coh zư đớc pazêng râu chr’năp pr’hay văn hoá, bhươl cr’noon bh’rợ tr’nêng lâng pr’đươi ta bhrợ cơnh ty đanh âng pazêng acoon coh đhị da ding k’coong Trường Sơn. Xa nay tơớp bhrợ cha âng ađoo pân đil H’re Phạm Thị Y Hoà coh chr’val Ba Thành, chr’hoong Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi năc muy cơnh đêêc. Pa dưr râu chr’năp âng n’đooh a dooh cr’noon Teng đh’rưah lâng râu ta béch coh bh’rợ t’taanh lâng ih xa nấp, Y Hoà ơy ta đang moon k’conh k’căn, ađhi amoó vêy mr’cơnh cr’noọ xa nay bhrợ bấc pr’đươi tơợ n’đooh a dooh đơơng pa câl ooy thị trường k’riêng bêệ pr’đươi coh zập c’moo. Pr’đươi tơợ taanh n’đooh a dooh cr’noon Teng âng Y Hoà xoọc đâu căh muy liêm choom coh k’tiếc k’ruung năc ơy tước ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng: “Pr’đươi cơnh ty đanh năc căh lâh bấc manuyh đươi dua, tu cơnh đêếc pa choom zập ngai ting bhrợ đợ pr’đươi vêy bấc ngai đươi dua. T’piing lâng 2 c’moo ahay, zập c’xêê acu pa câl 10 t’clăh ađooh năc nâu cơy pa câl bấc lâh 5 chu. Vêy bấc apêê câl năc râu bơơn pay pa chô âng 10 cha năc ađhi amoó coh Tổ ếp bhlâng công mơ 3,5 ức đồng coh muy c’xêê. Xoọc đâu cơ sở âng cu năc đơn vị đơơng đoọng pr’đươi bấc bhlâng ha tỉnh Quảng Ngãi đoọng bhrợ pr’hêl đối ngoại. C’moo 2021, pr’đươi âng cu ơy vêy ta đơơng ooy k’tiếc k’ruung n’lơơng, vêy ta p’căh đhị Xa nay bh’rợ Expro Dubai 2020 lâng vêy 2 anhi ih bhrợ xa nấp đươi coh bh’rợ p’căh xa nấp “Dòng chảy thời gian”. Xang n’năc, tỉnh ơy nhăn câl, đươi bhrợ pr’hêl đối ngoại đơơng âng ooy k’tiếc k’ruung Châu Âu cơnh: Thuỵ Điển, Pháp, Đức, Ý lâng coh c’moo đâu năc đơơng ooy Nhật Bản lâng Hàn Quốc”.

Râu la lua đoọng lêy, pazêng cr’noọ, dự án tơớp bhrợ cha âng pazêng vel đong da ding k’coong coh cr’chăl ahay nắc zêng đươi ooy c’rơ âng cr’van coh vel đong; pa dưr k’rơ bhlâng tr’béch g’lăng âng vel đong coh pazêng pr’đươi, lêy năc đoo năc pr’đơợ pa châng đoọng pa dưr k’rơ lâh mơ.

Coh cr’chăl ahay, xa nay bh’rợ tơớp bhrợ cha coh da ding k’coong, coh zr’lụ đhanuôr acoon coh đhị da ding k’coong Trường Sơn năc ơy bhrợ t’vaih râu bhui har, ting tr’xăl ooy cr’noọ, bhrợ t’vaih bh’rợ bhrợ cha, pa dưr râu bơơn pay pa chô, pa xiêr đharựt đoọng ha đhanuôr da ding k’coong. Hân đhơ cơnh đêêc, đoọng chr’val xa nay bh’rợ tơớp bhrợ cha, tơớp bhrợ bh’rợ tr’câl tr’bhlêy nhâm mâng năc dzợ lum bấc râu zr’năh k’đhap năc đâh vêy ta bhr’lậ pa liêm:

“Zr’năh k’đhap bhlâng năc ng’chêêc thị trường pa câl pr’đươi. Xoọc đâu, pr’đươi vêy ta bhrợ năc apêê coh hợp tác xã pa câl coh đong, pa câl online. C’la cu công lướt tr’lum lâng apêê doanh nghiệp, ađoo xay moon dal bhlâng năc ađay căh n’năl cơnh prá xay, tu cơnh đêêc k’đhap bhlâng”.

“Hợp tác xã du lịch bhươl cr’noon tran Kazan xoọc đâu azi pa dưr du lịch bhươl cr’noon đh’rưah lâng pazêng ngành, bh’rợ tr’nêng ty đanh. Bêl tơớp bhrợ cha, azi căh ơy bơơn lum công ty hân đoo đoọng pa câl pr’đươi, zên k’rong bhrợ dzợ m’bứi. Rơơm kiêng zập cấp pa têệt đh’rưah đoọng pr’đươi aang zi tước ooy manuyh đươi dua công cơnh pa choom ooy bh’rợ pa câl hàng… đoọng HTX pa bhrợ liêm choom lâh mơ”.

Pazêng râu zr’năh k’đhap coh bh’rợ pa bhrợ, tr’câl tr’bhlêy cơnh anoo Bhriu Tư, Giám đốc Hợp tác xã nông lâm nghiệp nhâm mâng lâng dịch vụ bhươl cr’noon Bh’hôồng, chr’val Sông Kôn lâng amoó A Lăng Thị Bé, Giám đốc Hợp tác xã Du lịch bhươl cr’noon Kazan coh chr’hoong Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế t’mêê xay truih năc ky công năc zr’năh k’đhap zazum âng bấc cha năc manuyh, doanh nghiệp. T’cooh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang prá xay, zên k’rong bhrợ, bh’rợ tr’nêng, bha ar bha tơ pay đoọng zên zooi đoọng, chr’năp bhlâng năc c’năl, bh’rợ k’đhâng xay dzợ bấc râu căh liêm choom… công xoọc bhrợ zr’năh k’đhap ha c’la tơớp bhrợ cha coh zr’lụ đhanuôr acoon coh: “Zr’năh k’đhap bhlâng lâng da ding k’coong năc tơớp bhrợ cha tr’xăl t’mêê. Tu râu đêêc năc xay moon vêy đợ râu k’rong bhrợ công cơnh vêy đợ bh’rợ tr’nêng liêm choom bhlâng. Crêê tước ooy bh’rợ tơớp bhrợ cha tr’xăl t’mêê ta béch g’lăng xay moon ađoo c’la năc vêy trình độ chuyên môn dal, n’năl ghít bh’rợ tr’nêng đoọng bhrợ cơnh ooy bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, pa dzoóc râu bơơn pay pa chô đoọng ha manuyh pa bhrợ đhị zr’lụ ađay tơớp bhrợ cha”.

Tơớp bhrợ cha căh vêy u buôn, tơớp bhrợ cha coh zr’lụ đhanuôr acoon coh năc đợ râu zr’năh k’đhap bấc lâh mơ. Bhr’lậ zr’năh k’đhap, t’bhlâng pa dưr bh’rợ tơớp bhrợ cha ta béch coh da ding k’coong, zr’lụ đhanuôr acoon coh, coh cr’chăl ahay, Đảng, Nhà nước ơy bhrợ têng bấc c’lâng xa nay, chính sách ng’zooi, p’zương tơớp bhrợ cha, tr’xăl t’mêê ta béch. Chr’năp bhlâng năc chính sách ooy bh’rợ t’bhlâng pa dưr bh’rợ tơớp tr’câl tr’bhlêy, bhrợ cha lâng k’đơơng t’pâh k’rong bhrợ ooy zr’lụ đhanuôr acoon coh da ding k’coong. Nâu đoo năc xa nay chr’năp coh dự án âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông coh zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong cr’chăl c’moo 2021 - 2030; cr’chăl muy tơợ c’moo 2021 - 2025.

Coh pazêng c’moo đăn đâu, bấc vel đong coh miền Trung công ơy bhrợ bấc chính sách, cr’noọ bh’rợ zooi apêê tơớp bhrợ cha. Chính quyền pazêng vel đong da ding k’coong công ơy quy hoạch, xay moon c’lâng bh’rợ, k’rong bhrợ pa dưr muy bơr râu r’veh r’đoong, pr’đươi chr’năp âng vel đong. Ting n’năc, t’bhlâng chêêc lêy, bhrợ t’bhưah thị trường câl đươi pr’đươi tơớp bhrợ cha. Anoo Hoàng Văn Thanh, Phó Bí thư Tỉnh Đoàn Quảng Nam prá xay, coh pazêng lâh 500 bh’rợ, cr’noọ bh’rợ tơớp bhrợ cha âng ta đhâm c’mor, năc vêy bấc bh’rợ tơớp bhrợ cha âng ta đhâm c’mor manuyh acoon coh ơy bhrợ t’vaih râu liêm choom, chr’va k’rơ pa bhlâng coh bhươl cr’noon: “Zập c’moo Tỉnh Đoàn k’rong đh’rưah lâng ngân hàng Chính sách Xã hội năc đoọng tơợ 10 tước 15 tỷ đồng zooi pazêng dự án tơớp bhrợ cha âng ta đhâm c’mor da ding k’coong. Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn công ơy bhrợ 1 chuyên trang la lay, xay bhrợ chuyển đổi số đoọng xay p’căh bh’nơơn pr’đươi tơớp bhrợ cha âng ta đhâm c’mor, coh đêêc vêy ta đhâm c’mor da ding k’coong”.

T’cooh Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam xay moon ghít, năc vel đong lướt t’tun t’piing lâng bấc vel đong n’lơơng coh prang k’tiếc k’ruung năc lâng bh’rợ tr’nêng t’mêê lâng bh’rợ ta béch, liêm choom, xa nay bh’rợ tơớp bhrợ cha, coh đêêc vêy bh’rợ tơớp bhrợ cha âng đhanuôr acoon coh năc dưr vaih đâh, k’rơ, liêm choom, la lua ta nih: “C’xêê 12/2017, tỉnh Quảng Nam ơy bhrợ cr’noọ bh’rợ bhrợ têng bh’rợ tơớp bhrợ cha tr’xăl t’mêê ta béch âng tỉnh tước c’moo 2025. Xang n’năc 18/18 vel đong âng tỉnh, coh đêêc vêy 9 vel đong da ding k’coong ơy bhrợ cr’noọ bh’rợ. Tước nâu cơy 14/18 vel đong ơy bhrợ t’vaih câu lạc bộ tơớp bhrợ cha. Hân đhơ coh tr’nơơp dzợ bấc râu căh n’năl cơnh bhrợ têng, zr’năh k’đhap ooy bh’rợ pazêng câu lạc bộ tơớp bhrợ cha azi ta luôn đương lêy zooi apêê câu lạc bộ n’nâu z’lâh zr’năh k’đhap coh tr’nơơp lâng xoọc đâu ơy nhâm mâng dưr vaih, ting bhrợ t’vaih râu liêm choom âng bh’rợ tơớp bhrợ cha, tr’xăl t’mêê ta béch g’lăng”.

Bêl đêêc ahay, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế ơy bhrợ cr’noọ bh’rợ pa dưr cr’noọ bh’rợ tơớp tr’câl tr’bhlêy, tơớp bhrợ cha, k’đơơng t’pâh tước k’rong bhrợ ooy zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong âng Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong đhị zr’lụ tỉnh Thừa Thiên Huế cr’chăl c’moo 2023 - 2025.

Ting n’năc, t’bhlâng zập chr’val pa bhlâng zr’năh k’đhap, zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong đhị zr’lụ tỉnh vêy m’bứi bhlâng 1 bh’rợ tơớp bhrợ cha, tơớp tr’câl tr’bhlêy. Muy bh’rợ vêy ta zooi năc choom bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, vêy hợp đồng câl pr’đươi đoọng ha m’bứi bhlâng năc 15 pr’loọng đong âng chr’val pa bhlâng zr’năh k’đhap; muy chr’val zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong đhị zr’lụ tỉnh vêy m’bứi bhlâng 01 pr’đươi vêy ta p’căh coh bh’rợ kinh tế k’rong bhrợ đh’rưah.

Đhị tỉnh Quảng Ngãi, đh’rưah lâng bh’rợ zooi prá xay xa nay, k’rong cha năc manuyh, c’bhuh k’đhâng bhrợ bh’rợ ting pâh ooy pazêng bh’rợ âng Xa nay bh’rợ pa dưr bh’rợ tơớp tr’câl tr’bhlêy, tơớp bhrợ cha coh zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong, pazêng apêê vêy ta lêy pay zooi đoọng năc vêy ta đoọng zên đoọng pa dưr.

Pazêng chính sách zooi đoọng âng Nhà nước, râu ta béch coh cr’noọ bh’rợ âng zập cấp chính quyền, ngành chức năng zr’lụ miền Trung ơy bhrợ ha xa nay bh’rợ tơớp bhrợ cha doọ dzợ đơ chrih lâng pazêng đhanuôr acoon coh đhị da ding k’coong Trường Sơn. Cr’noọ bh’rợ tơớp bhrợ cha ta béch ting t’ngay chr’va đhậu bhưah bhrợ t’vaih râu liêm choom la lua ta nih. Tợơ đêêc, ting bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, pa dưr râu bơơn pay pa chô, t’bil ha ul, pa xiêr đharựt nhâm mâng đoọng ha pazêng bhươl cr’noon manuyh acoon coh đhị da ding k’coong Trường Sơn./.

Khởi nghiệp không còn xa lạ với đồng bào trên dãy Trường Sơn

Năm 2023 là năm đầy khó khăn, thách thức đối với nước ta nói chung, khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền Trung nói riêng. Thế nhưng, giữa bộn bề khó khăn ấy, nhiều ý tưởng khởi nghiệp đã ra đời, mang đến những tín hiệu vui ở các bản làng xa xôi trên dãy Trường Sơn. Đặc biệt, thông qua các dự án kết nối khởi nghiệp, nhiều sản phẩm đặc trưng của vùng cao đã tìm được đầu ra, ổn định trên thị trường. Từ đó, góp phần tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo và làm giàu chính đáng cho người dân bản địa. Khởi nghiệp cũng là động lực để đồng bào các dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn phát huy, bảo tồn các giá trị văn hóa, làng nghề và sản phẩm đặc trưng truyền thống của các dân tộc.

Cứ đôi ba ngày, một chuyến xe chở đầy nông sản của Hợp tác xã sinh thái “Rừng xanh, rau sạch” ở xã vùng cao biên giới Ga Ry, huyện miền núi Tây Giang, tỉnh Quảng Nam lại xuôi về phố. Cô gái trẻ Cơ Tu Koor Thị Nghệ, Giám đốc Hợp tác xã cho biết, những chuyến xe chở hàng xuống phố dịp cuối năm thường có măng rừng, lá đẳng Sâm, cam, chuối, tiêu rừng, mật ong và nhiều loại rau củ sạch…Những sản phẩm vùng cao này được người tiêu dùng thành phố Đà Nẵng ưa chuộng.

Koor Thị Nghệ sinh ra và lớn lên nơi rẻo cao biên giới Ating, xã Ga Ry. Chị từng chứng kiến cảnh bà con phải đổ bỏ nông sản vì không có nơi tiêu thụ, trong khi thành phố luôn “khát” rau củ sạch. Năm 2021, được bạn bè và chính quyền địa phương hỗ trợ, Koor Thị Nghệ đứng ra thành lập Hợp tác xã sinh thái “Rừng xanh rau sạch” thu mua, chế biến nông sản vùng cao, đồng thời kết nối đưa sản vật xuống phố. Từ 12 xã viên ban đầu, đến nay Hợp tác xã đã thu hút 22 thành viên tham gia. Sau gần 2 năm hoạt động, Hợp tác xã sinh thái “Rừng xanh rau sạch” đã trở thành “bà đỡ” giúp đồng bào 4 xã vùng cao Tr’hy, A Xan, Ch’Ơm, Ga Ry của huyện Tây Giang tiêu thụ nông sản. Đồng thời, Hợp tác xã đầu tư trang bị hệ thống máy sấy, máy luộc, ứng dụng công nghệ để chế biến, đóng gói, nâng cao giá trị hàng nông sản. Ngoài ra, Hợp tác xã còn  trồng 12 héc ta nguyên liệu măng, chuối, đẳng sâm, cam bản địa, táo mèo và nhiều loại rau củ khác. Koor Thị Nghệ mong muốn không chỉ khởi nghiệp cho riêng mình mà còn giúp cả làng khởi nghiệp, tạo sinh kế để bà con vùng cao thoát nghèo: “Trước đây bà con chủ yếu sản xuất đủ dùng trong gia đình nếu dư thì vứt bỏ nên không bao giờ giảm nghèo được. Vì thế, tôi thành lập Hợp tác xã để tiêu thụ sản phẩm cho bà con, giúp họ phát triển kinh tế, có đồng ra, đồng vào. Sắp tới tôi dự định trồng vùng nguyên liệu A So làm cơ sở để phát triển sản phẩm OCOP; trồng chuối làm mô hình mẫu cho huyện Tây Giang, thêm vùn nguyên liệu măng nữa…Tôi có ý tưởng sẽ phát triển du lịch sinh thái gắn với nông sản”

Khởi nghiệp ở miền núi, vùng dân tộc thiểu số, ngoài việc tạo sinh kế, tăng thu nhập, xóa đói giảm nghèo, còn tạo động lực để đồng bào bảo tồn và lưu giữ các giá trị văn hóa, làng nghề và sản phẩm thủ công truyền thống của các dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn. Câu chuyện khởi nghiệp của cô gái trẻ H’re Phạm Thị Y Hòa ở xã Ba Thành, huyện Ba Tơ, tỉnh Quảng Ngãi là một ví dụ. Phát huy thế mạnh của thổ cẩm làng Teng cộng với năng khiếu về dệt thổ cẩm và thiết kế thời trang, Y Hòa đã tập hợp các mẹ, các chị, các em có cùng sở thích làm ra nhiều sản phẩm từ thổ cẩm cung cấp cho thị trường hàng trăm sản phẩm mỗi năm. Sản phẩm dệt thổ cẩm làng Teng của Y Hòa giờ không chỉ hấp dẫn ở trong nước mà đã vươn ra thế giới. “Sản phẩm truyền thống khách hàng rất hạn chế, vì thế tôi hướng dẫn mọi người làm những sản phẩm thu hút khách hàng. So với cách đây 2 năm, mỗi tháng mình bán được 10 tấm thì nay con số này đã tăng lên gấp 5 lần. Đơn hàng nhiều nên thu nhập của 10 chị em trong Tổ thấp nhất cũng được 3,5 triệu đồng/tháng. Hiện tại cơ sở của tôi là đơn vị cung cấp sản phẩm nhiều nhất cho tỉnh Quảng Ngãi để làm quà tặng đối ngoại. Năm 2021, sản phẩm của tôi đã đi ra thế giới, có mặt  tại Chương trình Expro Dubai 2020 và  được 2 nhà thiết kế thời trang sử dụng trong trình diễn thời trang “Dòng chảy thời gian”. Sau đó, tỉnh đã đặt hàng, sử dụng làm quà tặng đối ngoại đưa đi các nước Châu Âu như: Thụy Điển, Pháp, Đức, Ý và năm nay là đi Nhật Bản và Hàn Quốc”.

Thực tế cho thấy, hầu hết các ý tưởng, dự án khởi nghiệp của các địa phương miền núi thời gian qua đều hướng đến khai thác thế mạnh tài nguyên bản địa; phát huy tối đa tri thức bản địa trong từng sản phẩm, xem đó là lợi thế so sánh để phát triển.

Thời gian qua, phong trào khởi nghiệp ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn đã mang lại những tín hiệu vui, góp phần thay đổi nhận thức, tạo sinh kế, tăng thu nhập, giảm nghèo cho bà con vùng cao. Tuy nhiên, để lan tỏa phong trào khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh bền vững thì còn gặp rất nhiều khó khăn và rào cản cần được tháo gỡ:

 “Khó khăn nhất là tìm thị trường tiêu thụ sản phẩm. Hiện tại, sản phẩm làm ra xã viên bán tại nhà, bán online. Bản thân tôi cũng đi kết nối doanh nghiệp, họ đòi hỏi cao lắm mà mình không có tài ăn nói nên rất khó khăn”.

"Hợp tác xã du lịch cộng đồng thác Kazan  hiện chúng tôi đang phát triển du lịch cộng đồng gắn với các ngành, nghề truyền thống. Trong quá trình khởi nghiệp, chúng tôi vẫn chưa tìm được công ty nào đó để tiêu thụ sản phẩm, vốn đầu tư còn ít. Mong muốn các cấp kết nối để sản phẩm chúng tôi đến gần với khách hàng cũng như tập huấn kỹ năng bán hàng…để HTX hoạt động tốt hơn”.

Những khó khăn trong sản xuất kinh doanh như anh B’riu Tư, Giám đốc Hợp tác xã nông lâm nghiệp bền vững và dịch vụ cộng đồng B’hồng, xã Sông Kôn và chị A Lăng Thị Bé, Giám đốc Hợp tác xã Du lịch cộng đồng thác Kazan ở huyện Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế vừa đề cập cũng là khó khăn chung của nhiều cá nhân, doanh nghiệp. Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang cho biết, nguồn vốn đầu tư, quy trình, thủ tục giải ngân nguồn vốn hỗ trợ, đặc biệt là trình độ, năng lực quản lý hạn chế… cũng đang “làm khó” các chủ nhân khởi nghiệp vùng đồng bào DTTS: “ Khó khăn nhất đối với miền núi theo tôi là khởi nghiệp đổi mới sáng tạo. Bởi nó đòi hỏi phải có sự đầu tư cũng như phải có phương án hết sức chặt chẽ, kỹ lưỡng. Liên quan đến khởi nghiệp đổi mới sáng tạo đòi hỏi người chủ phải có trình độ chuyên môn cao, chuyên môn sâu để làm sao tạo việc làm, tăng thu nhập cho lao động nơi mình khởi nghiệp”….

Khởi nghiệp không hề dễ dàng, khởi nghiệp ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số càng khó khăn gấp bội. Tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo ở miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, thời gian qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành và triển khai nhiều chủ trương, chính sách về hỗ trợ, khuyến khích khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Đặc biệt là chính sách về thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi. Đây là nội dung quan trọng trong dự án 3 thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030; giai đoạn 1 từ 2021-2025.

Những năm gần đây, nhiều địa phương miền Trung cũng đã ban hành nhiều chính sách, kế hoạch hỗ trợ cộng đồng khởi nghiệp. Chính quyền các địa phương miền núi cũng chủ động quy hoạch, định hướng, đầu tư phát triển một số mặt hàng nông sản, sản phẩm đặc trưng của địa phương. Đồng thời,  tích cực tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm khởi nghiệp. Anh Hoàng Văn Thanh, Phó Bí thư Tỉnh Đoàn Quảng Nam cho biết, trong số hơn 500 mô hình, ý tưởng khởi nghiệp của thanh niên, có không ít mô hình khởi nghiệp của thanh niên dân tộc thiểu số mang lại hiệu quả cao, lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng: “Vào quý 3 và 4 hàng năm, Ban Thường vụ Tỉnh Đoàn Quảng Nam đều tổng hợp các dự án khởi nghiệp của thanh niên, đặc biệt là thanh niên miền núi, trong đó có phụ nữ để hỗ trợ các chính sách ưu đãi giúp các bạn trẻ miền núi khởi nghiệp và lập nghiệp. Đặc biệt hàng năm, Tỉnh Đoàn phối hợp với Ngân hàng CSXH chi từ 10 đến 15 tỷ hỗ trợ các dự án khởi nghiệp ở miền núi. Nếu các bạn có nhu cầu vay vốn thì vay theo hình thức tín chấp, dưới 100 triệu thì chúng tôi sẽ thẩm định và cho vay. Đồng thời thành lập 1 chuyên trang riêng, thực hiện chuyển đổi số để quảng bá sản phẩm khởi nghiệp của thanh niên, trong đó có thanh niên miền núi”.

Ông Lê Trí Thanh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam khẳng định, là địa phương đi sau so với nhiều địa phương khác trên cả nước nhưng với cách đi mới và cách làm sáng tạo, linh hoạt, phong trào khởi nghiệp, trong đó có khởi nghiệp vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ phát triển nhanh, mạnh, hiệu quả, thiết thực: “Tháng 12/2017, tỉnh Quảng Nam đã ban hành kế hoạch xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo của tỉnh đến năm 2025. Sau đó 18/18 địa phương của tỉnh, trong đó có 9 địa phương miền núi đã ban hành kế hoạch hành động. Đến nay 14/18 địa phương đã thành lập được câu lạc bộ khởi nghiệp. Mặc dù ban đầu còn rất nhiều bỡ ngỡ, khó khăn về mô hình các câu lạc bộ khởi nghiệp nhưng chúng tôi động viên, không ngừng theo dõi giúp đỡ để các câu lạc bộ này vượt qua khó khăn ban đầu và hiện nay đang vững bước phát triển, góp phần xây dựng thành công hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo”.  

Vừa qua, UBND tỉnh Thừa Thiên Huế đã ban hành kế hoạch về thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp, thu hút đầu tư vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2023-2025.

Theo đó, phấn đấu mỗi xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào DTTS&MN trên địa bàn tỉnh có tối thiểu 01 mô hình khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh. Một mô hình được hỗ trợ phải tạo được việc làm, có hợp đồng thu mua sản phẩm cho ít nhất 15 hộ gia đình thuộc địa bàn xã đặc biệt khó khăn; mỗi xã vùng đồng bào DTTS&MN trên địa bàn tỉnh có tối thiểu 01 sản phẩm được đưa lên sàn kinh tế hợp tác.

Tại tỉnh Quảng Ngãi, bên cạnh việc hỗ trợ cung cấp thông tin, kết nối cá nhân, tổ chức chủ trì mô hình được tham gia các hoạt động của Hệ sinh thái thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp vùng đồng bào DTTS và miền núi, các chủ thể khi được lựa chọn hỗ trợ sẽ được cấp một phần kinh phí để phát triển.

Các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, sự linh hoạt, sáng tạo trong cách nghĩ, cách làm của các cấp chính quyền, ngành chức năng khu vực miền Trung đã làm cho khởi nghiệp không còn xa lạ với đồng bào các dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn. Tinh thần khởi nghiệp sáng tạo ngày càng lan tỏa sâu rộng mang lại những hiệu quả thiết thực. Từ đó, góp phần giải quyết việc làm, tăng thu nhập, xóa đói, giảm nghèo bền vững cho những bản làng dân tộc thiểu số trên dãy Trường Sơn./.