50 c’moo xang t’ngay k’tiêc k’ruung bơơn pa chô, đhị ặt bhrợ Cách mạng nâu xoọc tr’xăl ting t’ngay. 

Ooy đợ xa nay t’ruih âng đợ apêê dzợ ma mung xay truih, zêl penh đoọng zư lêy zr’lụ ặt bhrợ Cách mạng đhị 3 xã bắc Sơn Hoà, tỉnh Phú Yên, cr’noọ ooy đợ c’moo c’xêê zêl penh a’rập Mỹ trôông dâc k’tiêc k’ruung dzợ cơnh ahay. Tơợ đợ c’moo 1962 tươc c’moo 1972, zâp cơ quan lâng c’bhuh vũ trang âng tỉnh Phú Yên ơy t’bhlâng ặt bhrợ pa dưr zr’lụ bhrợ Cách mạng ting t’ngay ting ga măc k’rơ, bhrợ pr’đơợ đoọng zêl lêệng zâp râu bh’rợ quân sự âng a’rập a’bhưy, bhrợ t’bhưah đhị ặt bhrợ lâng lêy pa chô tỉnh Phú Yên bêl t’ngay 1/4/1975. T’cooh Trần Văn Thọ, cán bộ bh’cộ bha lâng cách mạng coh chr’val Sơn Đinh hay k’noọ cớ pr’ăt bh’rợ cách mạng tơợ vêy Nghị quyết 15 xăl tơợ zêl cha groong chính trị moot ooy zêl cha groong vũ trang: “Bêl pa gluh Nghị quyết 15 năc ahêê vêy pr’đơợ bhrợ pa dưr zâp bh’rợ vũ trang, lêy bhrợ c’lâng bhrợ pa dưr kinh tế đhị zr’lụ a’rập ặt, nắc ahêê mặ bơơn bhrợ c’la bha lâng”.

Tơợp c’xêê 9/1969, đhị bêl zêl penh a’rập Mỹ trôông dâc k’tiêc k’ruung âng đhanuôr Phú Yên xoọc ặt ooy cr’chăl zr’năh k’đhạp bhlâng, Chủ tịch Hồ Chí Minh bil. Đhị râu hay chơợ bhlâng, t’ngay 9/9/1969, đhị chr’val Sơn Định, Thường vụ Tỉnh uỷ Phú Yên quyết định bhrợ c’lêng Chủ tịch Hồ Chí Minh lâng bhrợ đhị lêy bhuôih Ava coh đâu. C’leh bh’rợ âng đhị ặt bhrợ cách mạng xoọc đâu năc ơy bơơn bhrợ pa dưr cớ, bhrợ “đhị c’năl bhrông” đoọng ha đhanuôr lâng ta mooi ch’ngai đăn. Zâp c’moo, bêl g’luh hơnh deh zâp t’ngay bhiệc bhan ga măc âng tỉnh, k’tiêc k’ruung, zâp lang đhanuôr coh tỉnh lâng tỉnh lơơng chô ooy đâu đoọng băt đha roọng ha va, báo công lâng Ava lâng đoọng bơơn chô ma mung cớ ooy đợ c’moo c’xêê ga hô ga hăm zêl penh a’rập Mỹ.

Zr’lụ k’coong ch’ngai Vân Hoà xoọc đâu ting tr’xăl zâp t’ngay. C’lâng ĐT43 vêy k’rong bhrợ pa dưr bhưah liên, bhrợ pa dưr liêm choom đoọng ha đhị zr’lụ nâu. Bâc đhị hạ tầng chr’năp bơơn k’rong bhrợ liêm ghit, đông xang bhưah liêm, hệ thống dịch vụ căh ha mơ pa đhêy pa dưr pa xơc. Lâng đợ apêê ơy ting pâh zêl penh căh vêy k’noọ zr’lụ 3 xã bắc Sơn Hoà vêy đợ tr’xăl t’mêê liêm cơnh xoọc đâu:

“Pa chô liêm xang ha dợ bơơn câl 1 bêệ xe đạp năc hơnh deh bhlâng, tươc xe Hon đa, nâu cơy năc tơợp lâng xe ga măc coh chr’val vaih bâc bhlâng, âng đơơng a’tao, a’rong”.

“Nâu cơy vaih điện, c’lâng, đăh văn hoá cung liêm zâp, ting t’ngay ting vêy pa dưr bâc lâh mơ”.

Đhị zr’lụ ặt bhrợ cách mạng tỉnh Phú Yên, vêy đhanuôr acoon coh Chăm ặt ma mung đhị vel Hoà Ngãi. Đhị bêl tr’zêl tr’penh ahay, đhanuôr mưy loom ting Đảng, Ava Hồ, bhrợ c’toọr mặt đoọng ha Cách mạng. Xang t’ngay k’tiêc k’ruung pa chô, đhanuôr đoàn kết pa dưr pa xớc pr’ăt tr’mung, zư lêy pr’hoọm văn hoá acoon coh, đh’rưah lâng chính quyền vel đông bhrợ pa dưr pr’ăt tr’mung t’mêê ting t’ngay ting k’rơ k’van, văn minh. T’cooh Lê Minh Tịnh, t’cooh vel Hoà Ngãi, chr’val Sơn Định, chr’hoong Sơn Hoà, tỉnh Phú Yên bhui har moon: “Lâng vel Hoà Ngãi c’moo n’đoo cung cơnh đêếc, cung bhrợ bhuôih caih vel đông. Nâu đoo chr’năp bhlâng lâng đhanuôr năc zư lêy râu liêm chr’năp căh choom lơi jợ. Tươc đâu đông xang cung vêy bơơn Đảng lâng Nhà nước k’rang lêy. Đợ pr’loọng đông t’mêê gluh ặt bhrợ cha lalay mơ 5, 6 c’moo cung vêy bơơn nhà nước zooi đoọng, đông xang ting t’ngay ting bhưah liêm, hơnh deh bhlâng đoọng ha đhanuôr”.

Lêy pay bhrợ đhị zr’lụ k’tiêc bhưah liêm, zâp chr’val coh zr’lụ ặt bhrợ Cách mạng bêl ahay năc đhị zr’lụ da ding k’coong Vân Hoà pa zưm pa dưr pa xớc kinh tế. Đợ tơơm chr’noh choh bhrợ liêm choom đhị zr’lụ k’tiêc bhrông bazan ơy vaih đợ đhị zr’lụ bhrợ têng pa zưm ga măc liêm lâh; pa dưr pa xớc kinh tế crâng, choh zâp râu tơơm công nghiệp đệ t’ngay. Đhị zr’lụ ặt bhrợ cách mạng c’moo ahay, xoọc đâu vaih đợ đhị du lịch sinh thái, du lịch văn hoá pr’hay chr’năp. Vân Hoà xoọc ta moon cơnh mưy Đà Lạt thứ 2 lâng đợ râu liêm pr’hay đoọng pa dưr pa xớc du lịch sinh thái. Đợ bh’rợ du lịch ting pr’loọng đông, bhrợ pa dưr đợ râu ơy vaih c’rơ coh vel đông lâng đợ ch’na đh’năh a’yêm ting t’ngay ting vaih bâc đhị zr’lụ k’tiêc nâu. Anoo Nguyễn Ngọc Tín, c’la quán Phong Thuỷ, mưy đhị lêy chô chi ơh coh da ding k’coong Vân Hoà moon: “Lâng cr’noọ cr’niêng kiêng xay moon, p’căh đoọng đhị zr’lụ k’tiêc Vân Hoà nâu tươc pr’zợc coh prang k’tiêc k’ruung năc azi lêy choh bơr pêê râu t’nơơm, bhrợ pa liêm zr’lụ đâu đoọng zâp ngai chô ặt lêy chi ơh, ôộm cha, đhêy ặt. Ta mooi lươt ooy đâu lêy liêm, đha hư cha ngaách năc apêê ting moon đoọng đh’rưah năl tươc”.

50 c’moo xang t’ngay vel đông bơơn pa chô, k’tiêc k’ruung pa zưm, zr’lụ ặt bhrợ cách mạng Sơn Hoà ơy dưr vaih đhị bhrợ bha lâng đăh kinh tế, mưy zr’lụ k’tiêc du lịch pr’hay chr’năp bhlâng đăh Tây Phú Yên./.

ĐỔI THAY Ở VÙNG CĂN CỨ ĐỊA CÁCH MẠNG PHÚ YÊN

Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, có một địa danh đã đi vào lịch sử gắn với nhiều chiến công của quân và dân ta đó là căn cứ địa Cách mạng "ba xã", huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên. 50 năm sau ngày đất nước thống nhất, vùng căn cứ địa Cách mạng này đang đổi thay từng ngày. 

Trong câu chuyện kể của những người từng sống, chiến đấu để bảo vệ vùng căn cứ Cách mạng tại 3 xã bắc Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên, ký ức về những năm tháng chống Mỹ cứu nước vẫn còn nguyên vẹn. Từ khoảng những năm 1962 đến năm 1972, các cơ quan và lực lượng vũ trang của tỉnh Phú Yên đã kiên cường bám trụ và xây dựng vùng căn cứ ngày càng vững chắc tại vùng rừng núi Vân Hòa, bắc Sơn Hòa; xây dựng lực lượng Cách mạng ngày càng lớn mạnh, làm cơ sở để đánh bại mọi chiến lược chiến tranh và kế hoạch quân sự của địch, mở rộng vùng căn cứ và tiến đến giải phóng tỉnh Phú Yên vào ngày 01/4/1975. Ông Trần Văn Thọ, cán bộ cách mạng lão thành ở xã Sơn Định nhớ lại khí thế cách mạng kể từ có Nghị quyết 15 chuyển từ đấu tranh chính trị sang đấu tranh vũ trang: “Khi ra Nghị quyết 15 mình có điều kiện thành lập tổ công tác vũ trang, mình mở con đường chiến lược để xây dựng kinh tế trong vùng địch cho nên phạm vi làm chủ mình làm chủ được”.

Đầu tháng 9/1969, giữa lúc cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của nhân dân Phú Yên đang ở vào thời điểm khó khăn ác liệt, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Trong niềm tiếc thương vô hạn, ngày 09/9/1969, tại xã Sơn Định, Thường vụ Tỉnh ủy Phú Yên quyết định tổ chức Lễ truy điệu Chủ tịch Hồ Chí Minh và lập bàn thờ Bác tại đây. Dấu tích của căn cứ cách mạng giờ đây đã được phục dựng lại, làm "địa chỉ đỏ" cho nhân dân và du khách gần xa. Mỗi năm, vào dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn của tỉnh, của đất nước, các tầng lớp nhân dân trong và ngoài tỉnh lại về đây để viếng Bác, báo công dâng Bác và để được sống lại những ký ức hào hùng của những tháng năm đánh Mỹ.

Vùng cao nguyên Vân Hòa giờ đang đổi thay từng ngày. Con đường ĐT643 được đầu tư xây dựng thênh thang, mở ra triển vọng cho vùng đất này. Cơ sở hạ tầng thiết yếu được đầu tư bài bản; nhà cửa khang trang; hệ thống dịch vụ không ngừng phát triển. Với những người đã từng tham gia kháng chiến không nghĩ vùng 3 xã bắc Sơn Hoà có được diện mạo tươi mới như ngày hôm nay:

“Giải phóng xong mà sắm được 1 chiếc xe đạp là mừng hết ngõ rồi đấy, tới chiếc xe Hon đa, giờ bắt đầu xe tải trong xã đây là nhiều lắm rồi, chở mía, chở sắn đấy”.

“Giờ điện có, đường có, tình hình văn hóa đủ chuyện, càng ngày càng lên gấp mấy lần”. 

Tại vùng căn cứ cách mạng tỉnh Phú Yên, có một bộ phần đồng bào dân tộc Chăm sống tại thôn Hòa Ngãi. Trong kháng chiến, bà con một lòng theo Đảng, theo Bác, làm tai mắt cho Cách mạng. Sau ngày đất nước thống nhất, bà con đoàn kết phát triển kinh tế, gìn giữ bản sắn văn hóa dân tộc, cùng chính quyền địa phương xây dựng cuộc sống mới ngày càng giàu đẹp, văn minh. Ông Lê Minh Tịnh, già làng thôn Hòa Ngãi, xã Sơn Định, huyện Sơn Hòa, tỉnh Phú Yên phấn khởi nói: “Đối với thôn Hòa Ngãi năm nào cũng vậy, cũng tổ chức cúng làng. Đó là quan trọng nhất với đồng bào là giữ gìn bảm sắc đó, không thể bỏ được. Đến hiện tại bây giờ  nhà cửa cũng được Đảng và Nhà nước quan tâm. Những gia đình mới ăn ở riêng 5 năm, 6 năm cũng được nhà nước tài trợ, nhà cửa càng ngày càng khang trang, rất là mừng cho bà con”.

Tận dụng đất đai rộng lớn, màu mỡ, các xã trong vùng căn cứ Cách mạng trước đây nay là vùng cao nguyên Vân Hòa tập trung phát triển kinh tế. Những cây trồng chiến lược gắn với vùng đất đỏ bazan đã hình thành những vùng sản xuất tập trung quy mô lớn; phát triển kinh tế rừng, trồng các loại cây công nghiệp ngắn ngày. Trên vùng căn cứ cách mạng năm xưa, giờ đang hình thành những điểm du lịch sinh thái, du lịch văn hóa hấp dẫn. Vân Hoà đang được ví như một Đà Lạt thứ 2 với những tiềm năng độc đáo để phát triển du lịch sinh thái. Những mô hình du lịch theo quy mô gia đình, cộng đồng, khai thác các lợi thế tại chỗ và những món ăn hấp dân ngày càng xuất hiện nhiều hơn ở vùng đất này. Anh Nguyễn Ngọc Tín, chủ quán Phong Thuỷ, một điểm đến ở cao nguyên Vân Hoà nói: “Với mong muốn là giới thiệu, quảng bá vùng đất cao nguyên Vân Hòa dến bạn bè trong cả nước thì mình trồng một số cây, tạo những cảnh quan đẹp để cho mọi người đến tham quan, ăn uống, nghỉ ngơi. Khách tới thì họ thấy ở đây đẹp, khí hậu mát mẻ thì họ giới thiệu lẫn nhau thôi”.

50 năm sau ngày quê hương giải phóng, đất nước thống nhất, vùng căn cứ Cách mạng Sơn Hòa đã trở thành trung tâm kinh tế, một vùng đất du lịch hấp dẫn ở miền Tây Phú Yên./.