Cây chè cổ thụ

Ch’ngai tơợ toor crâng khoảnh 11A, tiểu khu 37, chr’val An Toàn, chr’hoong An Lão, tỉnh Bình Định mơ 200 mét vêy tơơm chè đanh c’moo ga măc 44cm, dal 13m, đoong z’rơ bhưah 7m t’mêê bơơn Ban k’đhơợng lêy crâng An Toàn lêy. Apêê pa bhrợ đhị Ban k’đhơợng lêy crâng ơy bấm tọa độ, clặ số 242 đoọng dap lêy tơơm chè coh zr’lụ đơn vị k’đhơợng lêy. Nâu đoo năc tơơm chè ga măc bhlầng tơợ a hay tước nâu kêi bơơn Ban k’đơợng lêy crâng An Toàn lêy đhị zr’lụ crâng nâu. T’cooh Võ Thanh Long, ma nuyh pa bhrợ đhị Ban k’đhơợng lêy crâng An Toàn đoọng năl, căh ơy ngai năl ghit tơơm riah lâng cr’chăl dưr vaih pazêng tơơm chè đanh c’moo nâu ha dợ cơnh lâng đhanuôr năc ơy pay hi la chè đanh c’moo nâu bhrợ trà âm zập t’ngay: “Tơơm chè đanh c’moo k’rong bấc đhị đhăm k’tiếc âng Ban k’đhơợng lêy crâng An Toàn zư lêy, đợ bấc cung z’zăng. Bêl dap lêy vêy bấc tơơm chè bha lâng ga măc, a zi cung k’juột lêy. Pazêng tơơm chè coh crâng zêng a bhuy t’vaih. Đoọng zư lêy tơơm chè, a zi năc xay moon lâng bh’cộ t’pâh moon lâng đhanuôr oọ col pa hư lâng ta luôn cha mêệt lêy, zư lêy”.

Lá chè cổ thụ

C’xêê 11/2023, Ban k’đhơợng lêy crâng An Toàn ơy cha mêệt lêy đhăm bhưah lâh 2000 héc ta crâng a bhuy âng quy hoạch bhrợ têng, n’juối lâh 18km lâng ơy dap pazêng vêy 500 t’nơơm chè. Coh đêêc, 366 tơơm ga măc 15cm, dal 9m, đoong z’rơ bhưah 5m tước 7m. T’cooh Nguyễn Hùng Nam, Giám đốc Ban k’đhơợng lêy cfrâng An Toàn đoọng năl, zập tơơm chè đanh c’moo bơơn clặ số lâng bấm tọa độ đoọng k’rong t’moọt ooy k’đhơợng lêy liêm ghit. Ban k’đhơợng zư lêy crâng An Toàn xoọc pa zưm lâng UBND chr’hoong An Lão lâng Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Bình Định bhrợ têng c’lâng xa nay k’rang, kech pay hi la lâng zư lêy đợ tơơm chè ơy dap lêy ting quy định: “Tơợ a hay, a zi cung căh bơơn lêy, nâu kêi ơy bơơn lêy năc pazêng tơơm chè đanh c’moo nâu cơnh a zi xay moon năc pa bhlầng u chr’năp pr’hắt. Năc zư lêy tơơm chè đoọng pa dưr cớ chr’năp âng đoo. Xoọc đâu, a zi năc t’mêê xay moon xoọc tr’nơợp lâng pa gơi đoọng ha pêê chuyên môn lêy cha mêệt cơnh ooy. Tơợ đêêc apêê cơ quan chuyên môn vêy cơnh xay moon ghit liêm. A zi xoọc  lêy vêy cơnh zooi âng tỉnh lâng apêê ban ngành lâng t’hước ch’ngai lâh dzợ năc xay moon chr’năp âng tơơm chè, pa dưr chr’năp tơơm chè đanh c’moo nâu”.

Đánh số cây để bảo vệ

UBND tỉnh Bình Định ơy k’đươi moon Sở nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl, Sở Tài chính lâng UBND chr’hoong An Lão bhrợ Đề án pa dưr tơơm chè đơơng đoọng ha bhua đhị chr’val An Toàn, chr’hoong An Lão. Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định pa đớp đoọng ooy UBND chr’hoong An Lão k’đhơợng bhrợ, lêy tơợp bhrợ chè đơơng ha bhua chr’val An Toàn coh c’moo 2023. Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh k’đhơợng bhiệc cha mêệt lêy, xay moon bh’rợ ra pặ, đợ chè đơơng ha bhua đhị crâng An Toàn đoọng UBND chr’hoong An Lão bhrợ pr’đơợ têng đề án pa dưr pr’đươi chè nâu pa têệt lâng văn hóa du lịch coh cr’chăl tước đâu. T’cooh Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Bình Định đoọng năl: “Azi t’hước tước muy pr’đươi chr’năp âng Bình Định ha dợ apêê tỉnh lơơng căh vêy. Cơnh lâng chè đanh c’moo đhị An Toàn xoọc têch lơi đoong, cr’chăl t’tun năc vaih loom t’mêê, xoọc năc đhệêng bhrợ hi la n’griing ha dợ. Azi t’mêê tơợp bhrợ chè đơơng ha bhua lâng pa zưm bhrợ du lịch. Cr’chăl tước đâu, Sở Nông nghiệp lâng Pa dưr pa xơc vel bhươl tỉnh Bình Định pa zưm lâng UBND chr’hoong An Lão jưah lâng đhanuôr bhrợ liêm bh’rợ têng chè chr’năp nâu”./.

Tạo sản phẩm đặc trưng từ những cây chè cổ thụ ở An Toàn, Bình Định

Trong khu vực rừng tự nhiên quy hoạch chức năng sản xuất ở xã An Toàn, huyện An Lão, tỉnh Bình Định do Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn quản lý có rất nhiều cây chè cổ thụ hàng trăm tuổi. Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn đang thống kê, gắn mỗi cây chè cổ thụ với một tọa độ để đưa vào bảo vệ nghiêm ngặt, bảo tồn. Tỉnh Bình Định cũng đang xét nghiệm, thẩm định chất lượng và xây dựng một sản phẩm đặc trưng từ những cây chè cổ thụ này.

Rừng chè cổ thụ

Nằm cách bìa rừng khoảnh 11A, tiểu khu 37, xã An Toàn, huyện An Lão, tỉnh Bình Định khoảng 200 mét có cây chè cổ thụ đường kính 44cm, cao hơn 13m, tán rộng 7m vừa được Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn phát hiện. Nhân viên Ban Quản lý rừng đã bấm tọa độ, đánh số 242 để thống kê cây chè trong khu vực đơn vị quản lý. Đây là cây chè lớn nhất từ trước đến nay được Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn phát hiện ở khu rừng này. Ông Võ Thanh Long, nhân viên Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn cho biết, chưa ai biết chính xác nguồn gốc và thời gian hình thành những cây chè cổ thụ tại đây nhưng người dân địa phương đã lấy lá chè cổ thụ này về làm trà uống hàng ngày: “Cây chè cổ thụ tập trung ở nhiều vùng trong diện tịch do Ban Quản lý rừng đặc rựng An Toàn quản lý, mật độ cũng tương đối dày. Khi kiểm đếm có nhiều cây chè to như vậy, anh em khá bất ngờ. Những cây chè trong rừng hoàn toàn tự nhiên hết. Để bảo vệ cây chè, chúng tôi tham mưu cho lãnh đạo tuyên truyền, vận động bà con không chặt phá, xâm hại cây và thường xuyên tuần tra, kiểm tra bảo vệ để giữ cây”.

Nhân viên bảo vệ rừng đi kiểm tra thực địa

Tháng 11/2023, Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn đã tiến hành điều tra trên diện tích hơn 2.000 hécta rừng tự nhiên thuộc quy hoạch sản xuất, chiều dài tuyến hơn 18km và đã xác định có gần 500 cây chè. Trong đó, 366 cây có đường kính trên 15cm, chiều cao trung bình trên 9m, tán rộng từ 5m đến 7m. Ông Nguyễn Hùng Nam, Giám đốc Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn cho biết, mỗi cây chè cổ thụ được đánh số và bấm tọa độ để tích hợp đưa vào quản lý nghiêm. Ban Quản lý rừng đặc dụng An Toàn đang phối hợp với UBND huyện An Lão và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định xây dựng phương án chăm sóc, thu hái sản phẩm và bảo tồn số lượng cây chè đã kiểm đếm theo quy định: “Lâu nay, chúng tôi cũng không thấy, bây giờ khi phát hiện ra những cây chè cổ thụ này thì theo tôi đánh giá cực kỳ quý hiếm. Cần bảo tồn, bảo vệ cây chè cổ thụ để phát huy thêm giá trị của cây chè này. Hiện tại, chúng tôi mới có đánh giá sơ bộ gửi cho đội ngũ chuyên môn cao hơn để thẩm định và xem xét nó như thế nào. Từ đó các cơ quan chuyên môn có đánh giá cụ thể. Chúng tôi đang rất cần sự giúp đỡ của tỉnh và các ban ngành và tiến xa hơn nữa là đánh giá giá trị thực của cây chè này, nâng tầm cây chè cổ thụ lên".

Gốc chè cổ thụ

UBND tỉnh Bình Định đã yêu cầu Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Sở Tài chính và UBND huyện An Lão thực hiện Đề án phát triển sản phẩm chè Tiến vua tại xã An Toàn, huyện An Lão. Chủ tịch UBND tỉnh Bình Định giao UBND huyện An Lão chủ trì, phối hợp với các cơ quan có liên quan khẩn trương xây dựng phương án, tổ chức sản xuất thử nghiệm sản phẩm chè Tiến vua xã An Toàn trong năm 2023. Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh chủ trì, tổ chức kiểm tra, đánh giá việc phân bố, số lượng chè Tiến vua tại rừng An Toàn để UBND huyện An Lão làm cơ sở lập đề án phát triển sản phẩm chè Tiến vua gắn với phát triển văn hoá du lịch trong thời gian đến. Ông Trần Văn Phúc, Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Bình Định cho biết: “Chúng tôi hướng đến một sản phẩm đặc trưng của Bình Định mà các tỉnh khác không có. Đối với chè cổ thụ ở An Toàn hiện đang cắt cành, thời gian nữa mới có búp được, mới chỉ làm lá già thôi. Chúng tôi vừa sản xuất thử nghiệm cây chè Tiến Vua và kết hợp làm du lịch. Thời gian tới, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Bình Định phối hợp với UBND huyện An Lão cùng với người dân thực hiện tốt việc sản xuất chè đặc trưng này”./.