Zập ra diu năc Hợp tác xã dịch vụ k’rong pazêng Tuấn Tú đhị vel Chăm Tuấn Tú, chr’val An Hải, chr’hoong Ninh Phước năc bấc xe gluh moọt, ngai pa câl, ngai câl r’rộ r’răm. Pazêng panuôl măng tây nhuum bơơn apêê xã viên đơơng tước, ha dợ apêê thành viên coh HTX k’rong câl lâng pa dzooc ooy xe. Amoó Châu Thị Trâm đoọng năl, amoó bhrợ bh’rợ k’rong câl tơợ t’ngay tr’nơợp HTX Tuấn Tú bhrợ t’vaih. Zập đoo t’ngay amoó cung vêy mặt đhị HTX lalăm 6h ra diu.

“Acu ặt coh đâu đoọng k’rong câl măng tây đoọng ha HTX, zập ra diu cung cơnh đêêc vêy mặt tơợ đâh đoọng ha đhanuôr đơơng măng tây dzợ t’mêê nhuum pa câl. Lêy cơnh pleng k’tiếc nắc zập t’ngay vêy tơợ 2 tước 5 tạ măng, pleng p’răng nắc măng m’bứi lâh, ha dợ hân noo ha ọt, ha pruốt năc bấc lâh. Đươi vêy HTX nâu năc zư liêm chr’năp k’rong câl tơợ đhanuôr têệm ngăn”.

Chr’val An Hải năc vel đong tỵ bhrợ muy ha rêê đhuôch âng chr’hoong Ninh Phước lâng cung năc zr’lụ choh rơ veh tệêm ngăn bhlầng đhị tỉnh Ninh Thuận lâng đhăm bhưah 300ha. C’moo 2010, năc tơơp tơợ xa nay xăl tơơm chr’noh, tơơm măng tây t’viêng nắc tơợp chặt vaih lâng bơơn đhanuôr vel đong chơih pay choh bhrợ lâng vaih năc tơơm “pa xiêr đha rựt”.

Đhị vel Chăm Tuấn Tú, pr’loọng đong amoó Thị Kỳ năc muy coh pazêng pr’loọng vêy pa chô bh’nơơn z’zăng đươi vêy choh tơơm măng tây t’viêng. Amoó Kỳ đoọng năl, lalăm a hay, pr’loọng đong choh r’veh r’đoong ha dợ đhị pa câl lâng bh’nơơn pa chô căh tệêm ngăn. C’moo 2016, pa zưm lâng măng tây lâng HTX, k’nặ 3 sào măng tây, pr’loọng đong amoó vêy pa chô bh’nơơn tệêm ngăn tước k’zệt ức đồng zập c’xêê:

“Choh măng tây zooi pa chô bh’nơơn ha pr’loọng đong zăng tệêm ngăn. Lalăm a hay căh ơy choh măng nâu năc lướt bhrợ thuê đoọng ha pân lơơng, zr’năh k’đhap pa bhlầng. Nâu kêi, choh măng pa chô bh’nơơn tệêm ngăn, vêy zên câl ch’neh ch’na k’rang tr’mông tr’meh pr’loọng đong zập t’ngay. Zập t’ngay pa chô lâh 20kg măng, cung vêy đoo t’ngay m’bứi lâh. Dâng zập c’xêê vêy pa chô lâh 20 ức đồng”.

Đhị vel Chăm Mỹ Nghiệp, thị trấn Phước Dân, chr’hoong Ninh Phước, coh đhr’năng pleng p’răng pưih âng c’xêê 4, t’cooh Dương Tài Tin xoọc pa liêm pa mâng pớ, đh’leh đoong, pa xoọng tơơm ch’năm đoọng ha zr’lụ du lịch crâng đác Sen Araphat. T’cooh Tin đoọng năl, lâh 10 c’moo hay, bơr pêê pr’loọng đong đhanuôr năc ơy xăl k’tiếc ruộng ếp choh ha roo ha dợ căh vêy pa chô bh’nơơn năc xăl choh sen pay cr’liêng, pay loom sen nhuum. Xang đêêc, lêy bấc apêê tước chụp ảnh nắc apêê xăl bhrợ du lịch.

“Tr’nơợp acu bhrợ prưah lâh 1 mẫu choh ha roo, băn a đha, ha dợ tu zr’lụ t’huung ếp bêl pleng boo nắc đác nong, tu cơnh đêêc nắc zi xăl bhrợ bh’rợ rau lơơng coh đhăm nâu. Tơợ pa choom ta mooh, lêy tơơm sen năc rau liêm choom bhlầng lâng pa chô bh’nơơn bấc lâh bơr chu choh ha roo năc pr’loọng đong zi quyết định xăl choh sen lâng t’bhưah lâh 2ha. Xang đêêc, cán bộ ngành du lịch xiêr moon pa zưm lâng pr’loọng đong bhrợ du lịch clung đác coh đhăm clung sen nâu, tơợ đêêc nắc pr’loọng đong pa choom bhrợ pa xoọng lâng quyết định bhrợ du lịch”.

Tỉnh Ninh Thuận xoọc vêy k’nặ 20.000 pr’loọng đhanuôr Chăm lâng lâh 90.200 cha nắc, pay 12,3% đhanuôr prang tỉnh. Cr’chăl hay, Đảng lâng Nhà nước k’rang bhlầng tước đhanuôr acoon coh, coh đêêc vêy đhanuôr Chăm. Tỉnh Ninh Thuận cung k’rang xay bhrợ bấc xa nay bh’rợ, dự án lâng zập bh’rợ ghit liêm đoọng pa dưr zr’lụ đhanuôr Chăm. T’cooh Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận đoọng năl, pr’đơợ đăh cơ sở hạ tầng, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr Chăm r’dợ ha dưr dal lâh. Apêê chr’val vêy bấc đhanuôr Chăm ặt ma mông xoọc đâu zêng nắc chr’val vel bhươl t’mêê. Nâu năc muy coh pazêng bh’nơơn pa căh rau k’rang bấc bhlầng âng Đảng lâng Nhà nước.

"Coh cr’chăl tước đâu, azi năl ghit xa nay bh’rợ pa dưr pr’ặt tr’mông đhanuôr đhị zr’lụ da ding ca coong, xang nắc đhanuôr Chăm, đhanuôr acoon coh ặt ma mông năc muy coh pazêng bh’rợ âng tỉnh Ninh Thuận pa bhlầng k’rang. Tỉnh cung pa đớp ha pêê ngành bh’rơ ghit, pa căh zập xa nay bh’rợ đoọng xay bhrợ, bhrợ cơnh ooy đoọng t’vaih pr’đơợ liêm buôn, pa xoọng zập tơợ c’rơ đoọng ha Nhà nước k’rong bhrợ têng đoọng ha đhanuôr acoon coh, coh đêêc vêy zr’lụ đhanuôr Chăm”.

Tơợ pazêng vel đong k’đhap đha rựt năc tơơ lâh 50 c’moo ơy pa chô, lâng c’rơ pa zay đh’rưah lâng zập acoon coh đhi noo đhị zr’lụ k’tiếc p’răng, đhí âng Ninh Thuận lâng rau zooi đâh loon âng Đảng bộ, chính quyền vel đong, pr’ặt tr’mông âng zập vel Chăm xoọc ha dưr dal, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr Chăm ting k’bhộ ngăn, bhui har lâh mơ./.

LÀNG CHĂM NINH THUẬN SAU 50 NĂM GIẢI PHÓNG

Với phương châm “cho cần câu hơn cho con cá”, thời gian qua, nhiều chương trình, dự án của Nhà nước được đầu tư ở vùng đồng bào Chăm tỉnh Ninh Thuận đã góp phần cải thiện và nâng cao đời sống cho người Chăm.

Cứ vào mỗi buổi sáng sớm là Hợp tác xã dịch vụ tổng hợp Tuấn Tú, ở làng Chăm Tuấn Tú, xã An Hải, huyện Ninh Phước lại nhộn nhịp cảnh xe ra vào, người mua, kẻ bán. Những bó măng tây xanh mơn mởn được các xã viên mang đến, còn các thành viên trong HTX tổ chức thu gom, sàng lọc và đưa lên xe. Chị Châu Thị Trâm cho biết, chị làm việc thu mua từ ngày đầu HTX Tuấn Tú thành lập. Ngày nào chị cũng phải có mặt ở HTX trước 6h sáng.

“Em ở đây để thu mua măng cho HTX, sáng nào cũng vậy phải có mặt từ sớm để đón bà con xã viên mang măng tây xanh tới. Tuỳ theo thời tiết, mỗi ngày dao động từ 2 đến 5 tạ măng, trời nắng quá thì măng giảm, còn mùa Đông Xuân thì nhiều măng lắm. Nhờ có HTX này mà giữ giá ổn định cho bà con xã viên”. 

Xã An Hải là địa phương thuần nông của huyện Ninh Phước và cũng là vùng trồng rau an toàn lớn nhất ở tỉnh Ninh Thuận với diện tích 300ha. Năm 2010, xuất phát từ chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng, cây măng tây xanh bắt đầu bén rễ và được nông dân địa phương chọn làm cây "giảm nghèo".

Tại làng Chăm Tuấn Tú, gia đình chị Thị Kỳ là một trong những hộ có thu nhập khá nhờ mạnh dạn trồng cây măng tây xanh. Chị Kỳ cho biết, trước đây, gia đình trồng rau màu nhưng đầu ra không ổn định, thu nhập bấp bênh. Năm 2016, liên kết trồng măng tây với HTX, gần 3 sào măng tây, gia đình chị có thu nhập ổn định hàng chục triệu đồng mỗi tháng:

 “Trồng măng tây giúp gia đình có thu nhập ổn định hằng ngày. Trước đây chưa trồng măng thì đi làm thuê cho người ta khổ lắm. Bây giờ, trồng măng thu nhập ổn định, có tiền cho gia đình chi tiêu hằng ngày. Mỗi ngày thu hơn 20kg măng, nhưng có ngày ít hơn. Trung bình mỗi tháng cho thu nhập trên 20 triệu đồng”.   

Tại làng Chăm Mỹ Nghiệp, thị trấn Phước Dân, huyện Ninh Phước, giữa cái nắng tháng 4, ông Dương Tài Tin đang tu sửa các chòi, cắt tỉa cây cảnh, bổ sung thêm cây kiểng cho điểm du lịch sinh thái Sen Araphat. Ông Tin cho biết, hơn 10 năm trước, một số hộ dân đã chuyển đổi đất ruộng trũng canh tác lúa không hiệu quả sang trồng sen lấy hạt, lấy ngó sen. Sau đó, thấy nhiều người tìm đến chụp ảnh, họ chuyển sang làm du lịch:

 “Đầu tiên mình khai hoang được hơn 1 mẫu làm lúa, nuôi vịt, nhưng do là vùng trũng nên mưa xuống ngập hết, thế là gia đình phải nghỉ sang làm việc khác. Qua học hỏi, thấy có cây sen phù hợp và cho lợi nhuận gấp đôi làm lúa nên gia đình quyết định chuyển sang trồng sen và mở rộng hơn 2ha. Sau đó, cán bộ ngành du lịch có xuống đề cập việc hợp đồng với gia đình để làm du lịch sinh thái trên cánh đồng sen này, qua đó, gia đình học hỏi thêm và quyết định mở làm du lịch”. 

Tỉnh Ninh Thuận hiện có gần 20.000 hộ đồng bào Chăm với trên 90.200 khẩu, chiếm 12,3% dân số toàn tỉnh. Thời gian qua, Đảng và Nhà nước rất quan tâm đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có đồng bào Chăm. Tỉnh Ninh Thuận cũng quan tâm triển khai thực hiện nhiều chương trình, dự án và các công việc cụ thể để thúc đẩy phát triển vùng đồng bào Chăm. Ông Trần Quốc Nam, Chủ tịch UBND tỉnh Ninh Thuận cho biết, điều kiện về cơ sở hạ tầng, đời sống dân sinh của bà con nhân dân vùng đồng bào Chăm từng bước được củng cố và phát triển. Các xã có đông đồng bào Chăm sinh sống hiện nay cơ bản đều là những xã nông thôn mới. Đây là một trong những thành quả thể hiện sự quan tâm rất lớn của Đảng và Nhà nước:

 “Trong thời gian đến, chúng tôi xác định nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của khu vực miền núi, rồi đồng bào Chăm, đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống là một trong những việc mà tỉnh Ninh Thuận cũng đặc biệt quan tâm. Tỉnh cũng giao cho các ngành cụ thể, đề ra các chương trình, kế hoạch rất là cụ thể để triển khai, làm sao đó tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi, bổ sung lồng ghép các nguồn lực để Nhà nước tập trung đầu tư cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số, trong đó có vùng đồng bào dân tộc Chăm”.

Từ những làng quê nghèo khó sau 50 năm ngày giải phóng, bằng sự nỗ lực cùng với các dân tộc anh em trên vùng đất nắng gió Ninh Thuận và sự hỗ trợ kịp thời của Đảng bộ, chính quyền địa phương, diện mạo các làng Chăm đang khởi sắc, đời sống đồng bào Chăm ngày một ấm no, hạnh phúc./.