Tơợ đêêc, r’dợ nắc k’chụt lơi đhr’năng tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong, pa dưr dal chr’năp âng ma nuyh pân đil, p’niên n’đil coh pr’loọng đong lâng coh xã hội.

20 c’moo ặt ma mông coh muy pr’loọng đong, amoó A Lăng Thị N, ặt đhị chr’val zr’lụ da ding ca coong A Xan, chr’hoong Tây Giang lâng k’diic vêy 2 p’nong coon. Ngoọ ơy vêy coon n’đil, coon n’jưih, diic điêl nắc muy pa zay bhrợ têng cha băn ca coon hớơn ặ. Ha dợ căh mơ đanh, amoó lêy k’diic la lâh kiêng âm a lăc buôh. Tơợ đêêc nắc k’diic amoó k’zọ lưch bh’rợ tr’nêng ha rêê ha lai đoọng muy ha moó k’rang bhrợ têng. K’diic mơ chu ơy ộm bọol năc tooh tái, vay pooh k’điêl coon. K’er ca coon nắc amoó N muy năl pr’ngâu, k’diic năc muy pa zay ộm buôh tước u ca ay ộm za nươu tâm thần.

Năl xa nay âng k’diic điêl amoó N cơnh đêêc, amoó A Lăng Chứt, Chủ tịch Hội LHPN chr’val A Xan lâng cán bộ vel bấc chu tước đong prá xay, pa too pa choom. Xoọc tơợp, amoó N pa nhin k’pân apêê năl xa nay bh’rợ coh đong đay cơnh đêêc. Ha dợ coh t’tun nắc zập ngai ting zooi moon, zooi prá, amoó N nắc ơy xay lưch xa nay âng đong đay lâng ting pâh zập g’luh xay moon ooy bh’rợ zêl, cha groong tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong.

Amoó A Lăng Thị Chứt đoọng năl: “Pr’loọng n’đoo crêê tr’vay tr’pooh nắc a zi pa zưm lâng Bí thư Chi bộ, Trưởng vel, tước đong đoọng prá xay đoọng ha pêê coh đong năl, ting xơợng bhrợ cơnh xa nay pháp luật, xa nay gr’hoọt ta nih liêm âng vel bhươl oọ đơc đhr’năng tr’vay tr’lin dưr vaih. Azi cung ta luôn bhrợ g’luh prá xay đhị zập k’bhuh, câu lạc bộ, apêê g’luh tr’thi âng Hội pân dil chr’hoong k’đươi moon. Bh’cộ vel đong cung bhrợ t’vaih apêê cr’noọ bh’rợ, địa chỉ tin đươi đoọng đh’rưah xay moon, k’đươi t’pâh”.

Pazêng đhr’năng crêê k’diic vay pooh, tooh tái cơnh amoó N đhị chr’val A Xan căh cợ crêê ta zr’năh tu tr’trô căh cợ tr’bơơn tr’pay tơợ dzợ p’niên k’tứi, pr’loọng đong căh choom bhrợ cha… dzợ dưr vaih đhị zập vel đong, pa bhlầng nắc đhị zr’lụ ch’ngai bha dăh, zr’lụ đhanuôr acoon coh. X’rịa nắc bấc diic điêl tr’lơi, acoon a nại căh ngai băn k’zọ đoọng a bhướp a dich, vêy ngai ắc pêêh cha hi la h’nghê k’chêệt a đay. Leh vaih tơợ đhr’năng lalua nắc đoo, pazêng c’moo hay, bấc cr’noọ bh’rợ, câu lạc bộ, k’bhuh pân đil ơy ta bhrợ t’vaih đhị apêê vel đong đoọng k’rong, t’pâh a đhi amoó.

Amoó Bling Thị Ooch, Chủ tịch Hội Liên hiệp pân đil chr’val A Tiêng đoọng năl, năl ghit đhr’năng tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi nắc rau bhrợ vaih căh liêm choom coh pr’ặt tr’mông. Nắc tơợ apêê cr’nọo  bh’rợ, câu lạc bộ, Hội ta luôn pa zưm xay moon, pa dưr dal c’năl đoọng ha đhi amoó đăh zêl, cha groong tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong, t’hước tước bhrợ pa dưr pr’loọng đong liêm ma mơ, bhui har, liêm choom:

“Azi ơy xay bhrợ bấc cr’noọ bh’rợ, coh đêêc cr’noọ bh’rợ Chi hội pân đil moon căh lâng tr’bơơn tr’pay tơợ p’niên k’tứi nắc ơy vêy pa chô bh’nơơn liêm dal. Tước nâu kêi, đhị vel đong doọ pr’loong n’đoo đoọng ca coon bơơn k’diic pay k’điêl tơợ p’niên k’tứi. Đhanuôr cung ơy lêy ghit rau căh liêm tu tr’bơơn tr’pay tơợ dzợ k’tứi. Tơợ bh’nơơn bh’rợ nâu nắc ha y, a zi xay bhrợ apêê cr’noọ bh’rợ cơnh “da da lâng ma mai”, “ca căn lâng ca coon”… đoọng đh’rưah lâng zập cấp chính quyền t’bhlầng zêl lơi rau căh liêm ặt vaih coh pr’ặt tr’mông đoọng ha đhanuôr”.

Tây Giang năc chr’hoong da ding ca coong âng tỉnh Quảng Nam vêy k’nặ 22 r’bhầu cha nắc âng 16 k’bhuh acoon coh, coh đêêc ma nuyh Cơ Tu bấc 95%. Pazêng c’moo đăn đâu, bơơn rau k’rang âng Đảng, Nhà nước, pr’ặt tr’mông âng đhanuôr da ding ca coong ơy xăl ha dợ lêy pa ghit nắc đhanuôr dzợ lưm bấc k’đhap k’ra; c’năl bhriêl choom căh lâh, rau nân năl âng đhanuôr pa bhlầng nắc pân đil dzợ bấc rau căh lâh. P’căn B’riu Thị Nem, Chủ tịch Hội Liên hiệp Pân đil chr’hoong Tây Giang moon, đoọng zooi a đhi amoó buôn pa đăn lâng c’năl đăh pháp luật, coh đêêc  vêy Luật tr’bơơn tr’pay, cr’chăl hay nắc Hội ơy ta luôn xăl t’mêê xa nay prá xay ting c’lâng ta nih liêm, crêê lâng j’niêng cr’bưn âng đhanuôr đoọng vaih rau p r’hay t’pâh bấc a đhi amoó ting pâh. Bấc cr’noọ bh’rợ, câu lạc bộ pân đil ơy dưr vaih, t’pâh bấc a đhi amoó ting pâh, xoọc tơợp ơy pa chô bh’nơơn dal, chroi k’rong pa dưr dal c’rơ chr’năp âng ađhi amoó coh pr’loọng đong lâng xã hội. Coh đêêc vêy 4 cr’noọ bh’rợ đăh zêl tr’vay tr’lin coh pr’loọng đong ting pr’đơợ âng Bộ Văn hóa - Thể thao lâng Du lịch, 4 câu lạc bộ pr’loọng đong ha dưr đanh mâng, 10 k’bhuh zêl cha groong tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong.

P’căn B’riu Thị Nem đoọng năl, lâng bh’nơơn âng apêê câu lạc bộ nâu, ha y nắc Hội lêy bhrợ t’bhưah cớ lâng t’vaih pa xoọng apêê cr’noọ bh’rợ, câu lạc bộ lơơng lâng xay moon bấc cơnh ting c’lâng ta nih liêm lâh đoọng t’pâh apêê a đhi amoó bấc lâh:

“Cr’chăl hay, Hội Liên hiệp Pân đil chr’hoong Tây Giang ta luôn xiêr ooy vel bhươl đoọng xay moon đhanuôr năl bấc c’lâng xa nay, pa bhlầng nắc apêê cr’noọ bh’rợ âng Hội pân đil chr’hoong xoọc xay bhrợ, coh đêêc xa nay crêê tước zêl tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong. C’moo 2024, hội ơy bhrợ t’vaih pr’loọng đong tệêm ngăn, pr’ặt da da lâng ma mai … T’mêê đâu, ting cơnh Dự án 8, a zi bhrợ g’luh thi cha groong tr’vay tr’pooh coh pr’loọng đong lâng pa chô bh’nơơn dal. C’moo 2025 tước đâu, a zi nắc pa chăp cha mêệt lêy cr’noọ bh’rợ liêm choom lâh, bh’nơơn dal lâh lâng nắc bhrợ cớ zập g’luh tr’thi crêê tước cha groong tr’vay tr’lin lâng tr’bơơn tr’pay ma nuyh coh k’bhuh xoọng… đoọng pa dưr pr’loọng đong k’bhộ ngăn, bhui har”./.

HIỆU QUẢ CÁC MÔ HÌNH PHÒNG CHỐNG BẠO LỰC GIA ĐÌNH Ở VÙNG CAO

Với phương châm phòng hơn chống, những năm gần đây, Hội Liên hiệp Phụ nữ huyện Tây Giang đã có những cách làm hay, sáng tạo trong việc đa dạng hóa hình thức tuyên truyền gắn với duy trì và nâng cao hiệu quả hoạt động của các câu lạc bộ, mô hình phòng, chống bạo lực gia đình…Qua đó, từng bước đẩy lùi bạo lực gia đình, nâng cao vị thế của phụ nữ, trẻ em gái trong gia đình và ngoài xã hội.

20 năm sống chung dưới 1 mái nhà, chị A Lăng Thị N, ở xã vùng cao A Xan, huyện Tây Giang và chồng đã có với nhau 2 mặt con. Những tưởng, có con đủ nếp, đủ tẻ, vợ chồng sẽ chăm chỉ làm lụng nuôi con nhưng buồn là, không lâu sau đó, chị phát hiện chồng nghiên rượu. Kể từ đó, anh phó mặc chuyện nương rẫy cho vợ, mỗi khi rượu vào, anh lại kiếm cơ chửi bới, đánh đập vợ con.

Thương các con, chị N cắn răng chịu đựng, còn người chồng thì vẫn chứng nào, tật nấy, bệnh nghiện rượu ngày càng tăng đến mức phải uống thuốc tâm thần. Biết chuyện vợ chồng chị N, chị A Lăng Thị Chứt, Chủ tịch Hội LHPN xã A Xan và cán bộ thôn nhiều lần đến tận nhà can thiệp, hòa giải. Lúc đầu, chị N tìm cách né tránh vì sợ mọi người biết chuyện sẽ cười chê. Nhưng sau đó được mọi người động viên, chị N đã mạnh dạn chia sẻ câu chuyện của mình và tham gia những buổi tuyên truyền về phòng chống bạo lực gia đình.

Chị A Lăng Chứt cho biết: “Hộ nào bị gia đình chúng tôi cũng phối hợp với Bí thư chi bộ, Trưởng thôn, đến tận nhà hòa giải, vận động, tuyên truyền các thành viên trong gia đình chấp hành tốt các chính pháp luật, nội quy, hương ước của làng không để xảy ra mâu thuẫn. Chúng tôi cũng thường xuyên tổ chức tuyên truyền thông qua các mô hình, hội nhóm, câu lạc bộ, các cuộc thi do Hội phụ nữ huyện phát động. Lãnh đạo địa phương cũng vào cuộc thành lập các mô hình, địa chỉ tin cậy để cùng nhau tuyên truyền vận động”.

Những trước hợp bị chồng nghiện ngập chửi bới, đánh đập như chị N ở xã A Xan hay bạo hành do ghen tuông hoặc tảo hôn, gia đình làm ăn sa sút, khó khăn… vẫn xảy ra ở các địa phương, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Hậu quả là không ít những cặp vợ chồng phải ly tán, con cái bơ vơ; thậm chí có những chị em rơi vào bước đường cùng đã tìm đến lá ngón để giải thoát bản thân. Xuất phát từ thực tế đó, những năm qua, nhiều mô hình, câu lạc bộ, hội nhóm của phụ nữ đã ra đời, đi vào hoạt động tại các địa phương nhằm tập hợp, thu hút chị em tham gia.

Chị Bling Thị Ooch, Chủ tịch HLHPN xã A Tiêng cho biết, xác định tảo hôn gây ra nhiều hệ lụy đối với chị em, trong đó có bạo lực gia đình nên thông qua các mô hình, câu lạc bộ, Hội luôn lồng ghép tuyên truyền, nâng cao nhận thức, kỹ năng về phòng chống bạo lực gia đình cho chị em, hướng tới xây dựng gia đình bình đẳng, hạnh phúc, tiến bộ:

 “Chúng tôi triển khai nhiều mô hình, trong đó mô hình “Chi hội phụ nữ nói không với tảo hôn” có hiệu quả cao nhất. Đến nay, tại địa bàn không có hộ nào cho con lấy chồng, lấy vợ sớm như trước đây nữa. Bà con đã nhận thức rõ những hệ lụy từ việc kết hôn sớm. Từ kết quả của mô hình này, tới đây chúng tôi triển khai các mô hình khác như mô hình “mẹ chồng nàng dâu”, “mẹ và con gái”.. để cùng các cấp chính quyền đẩy lùi những gì lạc hậu còn tồn tại trong cuộc sống của bà con”.

Tây Giang là huyện vùng cao biên giới của tỉnh Quảng Nam có gần 22 ngàn người thuộc 16 thành phần dân tộc, trong đó người Cơ Tu chiếm 95%. Những năm gần đây, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, diện mạo vùng cao đã đổi thay đáng kể nhưng nhìn chung đời sống bà con còn lắm khó khăn; trình độ dân trí thấp, việc nhận thức của bà con nhất là chị em về pháp luật còn nhiều hạn chế. Bà B’riu Thị Nem, Chủ tịch Hội LHPN huyện Tây Giang cho rằng, để giúp chị em dễ dàng tiếp cận với những kiến thức về pháp luật, trong đó có Luật hôn nhân gia đình, thời gian qua, Hội luôn không ngừng đổi mới nội dung, đa dạng các hình thức tuyên truyền theo hướng ngày càng gần gũi, sinh động, thiết thực và phù hợp với phong tục, tập quán của đồng bào để hấp dẫn chị em tham gia. Nhiều mô hình, câu lạc bộ phụ nữ đã ra đời, thu hút đông đảo chị em tham gia, bước đầu mang lại những hiệu quả thiết thực, góp phần nâng cao nhận thức, vai trò, vị thế của chị em trong gia đình và xã hội. Trong đó có 4 mô hình về phòng chống bạo lực gia đình theo chuẩn của Bộ VH-TT-DL, 4 câu lạc bộ gia đình phát triển bền vững, 10 nhóm phòng chống bạo lực.

Bà B’riu Thị Nem, cho biết, với hiệu quả của các mô hình này, sắp tới, Hội tiếp tục nhân rộng và thành lập thêm các mô hình, câu lạc bộ khác và đa dạng hình thức truyền thống theo hướng trực quan sinh động để tập hợp thu hút chị em tham gia:

“Thời gian quan, Hội LHPN huyện Tây Giang thường xuyên xuống cơ sở tuyên truyền cho bà con nhiều chủ trương chính sách, tâm điểm là các mô hình mà Hội Phụ nữ huyện đang thực hiện, trong đó, có nội dung liên quan đến phòng chống bạo lực gia đình. Năm 2024, hội còn thành lập mô hình gia đình an toàn, mẹ chồng nàng dâu… Mới đây, theo Dự án 8, chúng tôi tổ chức các cuộc thi phòng chống bạo lực gia đình và đạt hiệu quả cao. Năm 2025 tới đây, chúng tôi tiếp tục nghiên cứu tìm các mô hình hay hơn, hiệu quả hơn và tiếp tục tổ chức các cuộc thi liên quan đến bạo lực gia đình, phòng chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống… xây dựng gia đình ấm no, hạnh phúc”./.