BH’RỢ CHR’NĂP MA NƯIH BÂC NGAI CHĂP COH ĐHA NUÔR CƠ TU
Thứ tư, 13:07, 01/01/2025 A Lăng Lợi A Lăng Lợi
Apêê chr’val da ding Hòa Phú lâng Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng nâu câi âi “tr’loó n’căr tr’xăl n’hang” cơnh lâng râu bhrợ pa dưr hạ tầng, râu dưr k’rơ âng apêê văn hóa lang ahay liêm pr’hay.

Pr’ăt tr’mông đha nuôr Cơ Tu coh đâu đươi cơnh đêêc công ting t’ngay ting dưr liêm ta clơ lâh. Bơơn bh’nơơn n’năc, lâh đhị râu k’rang bhrợ têng âng zâp câp ủy, chính quyền, năc dzợ vêy râu chroi đoọng căh hăt âng apêê t’cooh vel, ma nưih bâc ngai chăp coh đha nuôr.

 

 

Bâc c’moo đăn đâu, bâc pr’đhang bh’rợ du lịch crâng đac, du lịch vêêl bhươl âng đha nuôr Cơ Tu coh tu k’ruung Cu Đê chr’val Hòa Bắc, chr’hoong Hòa Vang âi t’đang t’pâh bâc t’mooi tươc la lêy cha ơh. Apêê acoon toọm đac, tran azuh, ra đang đhêl căh câ apêê bh’rợ văn hóa đăn cơnh bil pât nâu câi âi bơơn đha nuôr Cơ Tu coh đâu bhrợ pa dưr cớ lâng bhrợ t’vaih bh’nơơn bh’rợ du lịch liêm pr’hay. Ma nưih lươt l’lăm bhrợ t’vaih du lịch crâng đac, du lịch vêêl bhươl n’nâu năc đoo Bí thư Chi bộ lâng k’đhơợng bhrợ Trưởng vel Giàn Bí Alăng Như.

T’cooh Alăng Như, năc ma nưih bâc ngai chăp coh đha nuôr Cơ Tu chr’hoong Hòa Vang bơơn bâc ngai năl tươc lâng bh’rợ lươt l’lăm bhrợ têng, “boop moon têy bhrợ”. T’cooh âi đh’rưah lâng chính quyền vel đong p’too moon đha nuôr ha dưr dal c’năl, loom hâng hơnh văn hóa lang ahay coh pr’ăt tr’mông đha nuôr.

C’moo 2019, t’cooh Alăng Như lươt l’lăm k’rong bhrợ pa dưr pr’dhang bh’rợ Du lịch crâng đac vêêl bhươl đơơng đh’nơc “ Homestay Alăng Như”. Tươc Homestay Alăng Như, t’mooi căh muy bơơn đhêy ăt, cha ơh mr’hal, năc dzợ bơơn năl bâc c’leh liêm văn hóa lang ahay cơnh taanh adin, taanh apâ ađhung, hoọm đac toọm lâng cha đợ ch’na đh’năh âng apêê đha nuôr bhrợ t’vaih. Xooc đâu, ma nưih Cơ Tu coh Hòa Bắc công xooc pa choom bhrợ du lịch crâng đac, du lịch vêêl bhươl p’têêt lâng zư đơc crâng đac lâng văn hóa. Đươi cơnh đêêc, pr’ăt tr’mông âng đha nuôr bơơn bhrợ bhr’lâ ghit lêy.

T’cooh Alăng Như công năc ma nưih bha lâng coh bh’rợ p’too moon đha nuôr lơi jợ muy bơr đhr’niêng bh’rợ căh dzợ liêm glăp coh bh’rợ xay xơ, đhr’niêng lơi abhuy, đh’rưah lâng k’đhơợng pa dưr đợ c’leh bh’rợ liêm âng aconh abhươp. Bêl coh vel vêy tr’vay tr’lin tu k’tiêc k’bunh, diic điêl, a đoo buôn vêy tươc xay pr’liêm liêm glăp xa nay, tơợ bh’rợ ga măc dưr vaih k’tứi, bh’rợ k’tứi dưr vaih doó vêy râu rí.

 “Bâc g’luh tr’vay tr’lin đha nuôr, diic điêl bơơn azi p’too moon pa liêm. Xay moon ghit t’lăng lâng ta luôn. Chr’năp bhlâng năc c’la đay choom ma nưih boop moon têy bhrợ, p’rá âng đay vêy chr’năp. Cơnh đêêc, đha nuôr vêy tộ xơợng”.

 

Ha dang cơnh Alăng Như bơơn lêy năc ma nưih lươt l’lăm coh bh’rợ pa dưr du lịch vêêl bhươl năc t’cooh Lê Văn Nghĩa, Bí thư Chi bộ k’đhơợng bhrợ Trưởng vel Phú Túc, chr’val Hòa Phú năc ma nưih vêy bâc c’rơ t’bhlâng k’đhơợng bhrợ n’dza âng ma nưih Cơ Tu. Tươc đâu, n’dza Phú Túc dưr vaih bh’nơơn tr’haanh liêm âng chr’hoong Hòa Vang, bơơn bâc ngai năl tươc. Cơnh lâng t’cooh Nghĩa, bhrợ n’dza năc loom chăp kiêng, năc loom chăp hơnh âng ma nưih Cơ Tu cơnh lâng văn hóa acoon coh, căh vêy năc muy t’bơơn zên bhrợ cha.

T’cooh Lê Văn Nghĩa xay moon, a đoo ta luôn căh yêm ăt tơt bêl văn hóa ma nưih Cơ Tu coh chr’val Hòa Phú đăn cơnh bil pât, bâc bh’rợ lang a hay căh dzợ ngai năl bhrợ. Bâc c’moo k’đhơợng bhrợ bh’cộ âng vêêl, t’cooh Lê Văn Nghĩa p’zay xay truih, p’too moon đha nuôr t’bhlâng k’đhơợng zư đơc văn hóa lang ahay. Đha nuôr Cơ Tu coh vel Phú Túc, chr’val Hòa Phú, chr’hoong Hòa Vang âi looih lâng bh’rợ muy t’cooh Bí thư lâh 70 c’moo tươc zâp đong, lum zâp cha năc đoọng t’đang moon đha nuôr prih dooh đong xang tang leh, ting pâh bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê, k’dhơợng ha âu đơc văn hóa lang ahay… Pa bhlâng năc, t’cooh ta luôn p’ghit moon, pa dưr tr’mông năc choom p’têêt lâng k’đhơợng ha âu đơc văn hóa lang ahay âng acoon coh:

 “Acu k’đhơợng bhrợ n’dza năc căh muy rơơm kiêng zư đơc văn hóa acoon coh Cơ Tu năc kiêng bhrợ t’vaih bh’rợ tr’nêng, bhrợ t’bơơn zên ha đong xang. Acu ta luôn p’too moon đha nuôr t’bhlâng pa dưr tr’mông tr’meh p’têêt lâng k’đhơợng ha âu đơc văn hóa lang aconh abhươp. Ahêê căh choom năc muy p’zay bhrợ cha năc ha vil lơi văn hóa lang a hay âng acoon coh đay”.

Nắc  muy Hòa Vang a năm chr’hoong âng thành phố Đà Nẵng, pa zêng vêy ma nưih Kinh lâng dâng 22 c’bhuh đhi noo acoon coh n’lơơng đh’rưah ma mông. Coh đêêc, ma nưih Cơ Tu năc bâc bhlâng lâh 1.500 cha năc, ma mông k’rong đhị 03 vel: Phú Túc (Hòa Phú), Tà Lang lâng Giàn Bí (Hòa Bắc). Dha nuôr Cơ Tu đhị chr’hoong Hòa Vang ma mông bâc năc bhrợ ha rêê đhuôch, choh crâng, pr’ăt tr’mông dzợ bâc zr’năh k’đhap.

Xooc prang chr’hoong Hòa Vang vêy 06 ma nưih bâc ngai chăp coh đha nuôr acoon coh. Xay moon ghit bh’rợ chr’năp âng apêê t’cooh vêêl, ma nưih bâc ngai chăp coh pa dưr trmông tr’meh - pr’ăt tr’nơt, k’đhơợng nhâm quốc phòng an ninh âng vel đong, thành phố Đà Nẵng âi bhrợ bâc lớp pa choom đoọng c’năl, xay truih xa nay t’mêê bhlâng ooy c’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước ha c’bhuh n’nâu…

Ting t’cooh Nguyễn Đình Vĩnh, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Đà Nẵng, c’bhuh ma nưih bâc ngai chăp coh đha nuoro acoon tơợ đanh âi dưr vaih “bêệ têy p’têêt dal” âng zâp câp ủy, chính quyền vêêl đong. Tơợ râu gương mẫu, lươt l’lăm âng apêê đoo, đhị apêê chr’val da ding chr’hông Hòa Vang âi dưr vaih bâc pr’đhang bh’rợ bhrợ cha liêm choom, bâc pr’đhang bh’rợ du lịch crâng đac, du lịch vêêl bhươl t’đang t’pâh t’mooi zâp n’đăh tươc. Đươi cơnh đêêc, pr’dưr pr’dzoọng vel bhươl da ding âng chr’hoong r’dợ tr’xăl t’mêê liêm, pr’ăt tr’mông đha nuôr acoon coh ting t’ngay bơơn ha dưr dal. T’cooh Nguyễn Đình Vĩnh, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Đà Nẵng moon ghit: Cơnh lâng râu t’bhlâng âng zâp câp chính quyền đh’rưah lâng c’bhuh t’cooh vêêl, ma nưih bâc ngai chăp, cr’chăl 2022-2024, prang thành phố vêy lâh 70 pr’loọng đha nuôr acoon coh z’lâh đha rưt.

“Cr’chăl ha nua, apêê t’cooh vêêl, trưởng vêêl, ma nưih bâc ngai chăp coh đha nuôr âi la lua năc đợ ma nưih liêm ta nih ooy đoàn kết đha nuôr, gương mẫu coh bh’rợ xơợng bhrợ c’lâng xa nay âng Đảng, Nhà nước. Rơơm kiêng apêê đoo n’nâu năc t’bhlâng xay bhrợ pa dưr, chroi đoọng bhrợ pa dưr zr’lụ đha nuôr ăt ma mông, vêêl bhươl ting t’ngay ting ca van liêm”./.

ĐÀ NẴNG PHÁT HUY VAI TRÒ GIÀ LÀNG, NGƯỜI CÓ UY TIN VÙNG ĐỒNG BÀO CƠ TU

Các xã miền núi Hòa Phú và Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng hôm nay đã “thay da, đổi thịt” với sự phát triển hạ tầng, sự phục hồi của những giá trị văn hóa truyền thống giàu bản sắc. Cuộc sống bà con Cơ Tu nơi đây nhờ đó cũng ngày càng cải thiện hơn. Thành quả ấy, bên cạnh sự quan tâm đầu tư của các cấp ủy chính quyền, còn có sự đóng góp không nhỏ của các già làng, người có uy tín trong cộng đồng.

Vài năm trở lại đây, nhiều mô hình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng của bà con Cơ Tu nơi thượng nguồn sông Cu Đê xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang đã thu hút nhiều du khách đến tham quan, trải nghiệm. Các con suối, khe, ghềnh, mỏm đá vô tri hay những giá trị văn hóa gần như mai một nay đã được bà con Cơ Tu nơi đây khôi phục và khai thác trở thành sản phẩm du lịch hấp dẫn. Người tiên phong mở ra hướng du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng này chính là Bí thư Chi bộ kiêm trưởng thôn Giàn Bí Alăng Như.

Ông Alăng Như, người có uy tín trong cộng đồng dân tộc Cơ Tu ở huyện Hòa Vang được nhiều người biết đến với tinh thần gương mẫu, đi đầu, “miệng nói tay làm”. Ông đã cùng chính quyền địa phương vận động, tuyên truyền bà con nâng cao ý thức, niềm tự hào về giá trị văn hóa truyền thống trong đời sống cộng đồng.

Năm 2019, ông Alăng Như tiên phong đầu tư xây dựng mô hình Du lịch sinh thái Cộng đồng mang thương hiệu “Homestay Alăng Như”. Đến Homestay của ông Như, du khách không chỉ được nghỉ ngơi, thư giãn, mà còn được trải nghiệm các nét đẹp văn hóa truyền thống bản làng như dệt thổ cẩm, đan lát, tắm suối và thưởng thức ẩm thực do chính đồng bào làm ra. Hiện nay, người Cơ Tu ở Hòa Bắc cũng đang học cách làm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn thiên nhiên và văn hóa. Nhờ đó, đời sống của bà con được cải thiện rõ rệt.

Ông Alăng Như cũng là hạt nhân trong việc vận động người dân bỏ một số phong tục, tập quán lạc hậu trong việc cưới xin, tang lễ, đồng thời giữ gìn phát huy những nét đẹp truyền thống của cha ông. Khi trong làng có tranh chấp đất đai hay vợ chồng cãi vã, bất hòa, ông luôn có mặt hòa giải thấu tình đạt lý, biến việc lớn thành nhỏ, việc nhỏ thành không có gì.

 “Nhiều cuộc mâu thuẫn, tranh chấp tài sản được chúng tôi đến hòa giải thấu tình đạt lý. Giải thích cặn kẽ theo phương thức mưa dầm thấm lâu. Quan trọng nhất, bản thân mình phải gương mẫu, đi đầu tất cả các phong trào, hoạt động, lời nói của mình mới có trọng lượng. Mình nói được làm được, bà con mới nghe theo”.

Nếu như Alăng Như được xem là người tiên phong trong việc phát triển du lịch cộng đồng thì ông Lê Văn Nghĩa, Bí thư Chi bộ kiêm Trưởng thôn thôn Phú Túc, xã Hòa Phú lại là người có nhiều nỗ lực duy trì, bảo tồn nghè truyền thống làm rượu cần của người Cơ Tu. Đến nay, rượu cần Phú Túc trở thành sản phẩm tiêu biểu của huyện Hòa Vang, được nhiều người biết đến. Với ông Nghĩa, ủ rượu là đam mê, là tình yêu của người Cơ Tu đối với văn hóa truyền thống dân tộc, chứ không đơn thuần là vì kế sinh nhai.

Ông Lê Văn Nghĩa tâm sự, ông luôn trăn trở khi thấy văn hóa truyền thống của người Cơ Tu ở xã Hòa Phú gần như mai một, nhiều nghề truyền thống thất truyền. Nhiều năm trên cương vị người đứng đầu thôn, ông Lê Văn Nghĩa  miệt mài tuyên truyền, vận động bà con nỗ lực bảo tồn văn hóa truyền thống. Bà con Cơ Tu ở thôn Phú Túc, xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang đã quen thuộc với hình ảnh ông Bí thư ngoài 70 tuổi đến từng nhà, gặp từng người để kêu gọi bà con giữ vệ sinh chung, tham gia xây dựng nông thôn mới, giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống,…  Đặc biệt, ông luôn nhấn mạnh rằng, phát triển kinh tế phải gắn liền với bảo tồn và phát huy văn hoá truyền thống dân tộc.

“Tôi duy trì nấu rượu cần không chỉ mong muốn bảo tồn văn hóa truyền thống dân tộc Cơ Tu mà còn phải tạo được công ăn việc làm, tạo thu nhập cho gia đình. Tôi luôn nhắc nhở bà con cố gắng phát triển kinh tế gắn với bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống. Chúng ta không nên chỉ quan tâm đến kinh tế mà quên đi văn hóa truyền thống của dân tộc mình”.

Hòa Vang là huyện ngoại thành duy nhất của thành phố Đà Nẵng, gồm dân tộc Kinh và khoảng 22 dân tộc thiểu số khác sinh sống. Trong đó, người Cơ Tu chiếm số đông với hơn 1.500 người, tập trung tại 03 thôn: Phú Túc (Hòa Phú), Tà Lang và Giàn Bí (Hòa Bắc). Đồng bào Cơ Tu tại huyện Hòa Vang chủ yếu sống bằng nghề nông, lâm nghiệp, đời sống còn nhiều khó khăn.

Hiện toàn huyện Hòa Vang có 06 người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số. Xác định vai trò của các già làng, người có uy tín trong phát triển  kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh của địa phương, thành phố Đà Nẵng đã tổ chức nhiều lớp tập huấn, bồi dưỡng kiến thức, cung cấp thông tin về chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước cho đội ngũ này…

Theo ông Nguyễn Đình Vĩnh, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Đà Nẵng, đội ngũ người có uy tín trong cộng đồng DTTS từ lâu đã trở thành “cánh tay nối dài” của các cấp ủy, chính quyền địa phương. Từ sự gương mẫu, đi đầu của các già làng, người có uy tín, tại các xã miền núi huyện Hòa Vang đã hình thành nhiều mô hình sản xuất kinh doanh hiệu quả, nhiều mô hình du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước. Nhờ đó, diện mạo nông thôn, miền núi của huyện dần thay da đổi thịt, đời sống hộ đồng bào DTTS ngày càng được nâng cao. Ông Nguyễn Đình Vĩnh, Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Đà Nẵng khẳng định: với sự nỗ lực của các cấp chính quyền cùng đội ngũ già làng, người có uy tín, giai đoạn 2022-2024, toàn thành phố có hơn 70 hộ đồng bào DTTS thoát nghèo.

 “Thời gian qua, các già làng trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng đã thực sự là những tấm gương về đoàn kết các dân tộc, gương mẫu trong việc thực hiện chủ trương đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Đề nghị các vị tiếp tục nêu gương sáng, góp phần xây dựng khu dân cư, thôn bản ngày càng giàu đẹp”./.

A Lăng Lợi

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC