Xang j’niêng bh’rợ lêy bhuốih pa lứih đông sinh hoạt văn hoá zr’nưm âng đhanuôr Tổ dân phố P’rao, đhanuôr Cơ Tu cóh thị trấn Prao tơợ ga rựa t’ha tước p’niên k’tứi lâng xa nập ty chr’nắp âng acoon cóh đay đh’rứah bhrợ bhiệc bhan “đắh ta rí”. Đhị đông sinh hoạt t’mêê, zâp apêê ga rựa t’ha n’jứah pa prá xa xay, ôộm búah, n’jứah prá pr’ma, bhrợ bh’noóch; ha dợ apêê p’niên Cơ Tu nắc ting ặt tân tung da dặ, lêy zâp ngai ma hâng hơnh, yêm loom. Anoo A Lăng Tiến, đhanuôr cóh đâu moon, vêy bơơn Đảng lâng Nhà nước k’rang lêy k’rong bhrợ pa dưr đông sinh hoạt văn hoá zr’nưm ha đhanuôr, nắc đhanuôr cóh thị trấn Prao ngai cung hơnh déh, ting lêy đoọng k’tiếc, chrooi đoọng t’ngay công lâng cr’noọ cr’niêng kiêng xa nay bh’rợ nâu đấh t’moót đươi dua: “Bêl lăm ahay cóh tổ cắh váih Gươl. Vêy bơơn Đảng, Nhà nước, chính quyền vel đông k’rang lêy bhrợ pa dưr đoọng ha đhanuôr tổ Dân phố Prao váih đông sinh hoạt zr’nưm ha đhanuôr, zâp ngai bhui har hơnh déh, đhanuôr vêy đhị đoọng họp, ặt chi ớh. Ooy cr’chăl nâu a’tốh, tơơm chính quyền vel đông k’rang lêy bhrợ đoọng g’roong, p’loọng c’riing. Ooy cr’chăl xay moon cóh chr’hoong chấc lêy đhị k’tiếc bhrợ đông nâu, đhanuôr cóh tổ zêng đoàn kết đươi bhrợ đh’rứah, doọ ngai chấc zước pay zên prặ n’hâu”.

Đông sinh hoạt văn hoá zr’nưm âng đhanuôr tổ dân phố Prao bơơn bhrợ pa dưr đhị k’tiếc bhứah k’noọ 360 mét vuông. Bh’rợ nâu vêy bhrợ pa dưr ting cơnh Gươl ty chr’nắp âng đhanuôr Cơ Tu. Anoo A Lăng Quốc Cường, Tổ trưởng Tổ dân phố Prao, thị trấn Prao, chr’hoong Đông Giang đoọng năl, xang bêl pazưm 2 vel A Xing lâng Prao váih Tổ dân phố Prao, zêng cóh tổ vêy đhị sinh hoạt zr’nưm lấh 850 manứih, hân đhơ cơnh đêếc cắh váih Gươl cung cơnh cắh váih đhị sinh hoạt zr’nưm nắc bhiệc họp, bhrợ zâp bh’rợ âng Tổ lưm bấc râu zr’nắh k’đhạp: “Bêl ahay, zâp bêl họp nắc buôn lêy zước đhị hội trường âng trường học, zr’nắh k’đhạp bhlâng. Bêl đâu bơơn Đảng, Nhà nước zooi đoọng bhrợ pa dưr đông zr’nưm ha đhanuôr tổ Dân phố zi, đhanuôr bhui har bhlâng. P’cắh mặt đhanuôr tổ Dân phố Prao acu chắp hơnh bhlâng Đảng, Nhà nước, chính quyền vel đông ơy k’rang lêy bhrợ pa dưr đoọng ha tổ Dân phố Prao vêy đông sinh hoạt zr’nưm. Acu rơơm kiêng vel đông zooi pa xoọng ha tổ Dân phố chiing cha gâr, lấh mơ nắc đắh tr’nớt tớt, vêy đông cắh váih tr’nớt cung k’đhạp, đoọng đhanuôr buôn họp. Lấh mơ, acu cung zước đắh vel đông zooi đoọng loa đài. Đợ ha y azi vêy bhrợ giao lưu pr’hát xa nưl lâng zâp tổ dân phố lơơng nắc váih loa đài đoọng đươi”.

Đông sinh hoạt văn hoá zr’nưm âng đhanuôr cắh nặc mưy đhị đoọng đhanuôr pazưm họp, sinh hoạt zr’nưm, nắc dzợ đhị ặt pa choom, chi ớh p’cắh văn hoá, pr’hát xa nưl ty chr’nắp. Anoo Zơ Râm Bhlăng, Bí thư Đoàn vel A Sờ, chr’val Mà Cooih, chr’hoong Đông Giang đoọng năl, tơợ t’ngay pa lứih đươi đông sinh hoạt văn hoá vel A Sờ (c’xêê 1/2024 tước đâu), zâp tuần đhanuôr vel A Sờ nắc chô k’rong cóh đông văn hoá buôn hát đợ pr’hát Cơ Tu, múa tân tung da dặ, pa choom bh’rợ ty chr’nắp, prá xay đắh bhrợ cha, bhrợ pa dưr vel bhươl t’mêê... Tu cơnh đêếc, pr’ắt tr’mung cóh vel đông ting ặt pa zưm liêm nhâm, bơơn pa dưr dal, lấh mơ, đhị zâp g’lúh sinh hoạt nâu ơy chrooi pa xoọng zư lêy lâng bhrợ clan bhứah liêm zâp râu chr’nắp âng đhanuôr Cơ Tu: “Đhanuôr cóh đâu zêng dzợ zư đợc pr’hoọm văn hoá ty âng đhanuôr đay. Xọoc đâu, pr’ắt tr’mung âng đhanuôr vêy bấc râu tr’xăl, c’lâng c’tốch, đông xang zêng bơơn bhrợ t’mêê, váih đông ặt zr’nưm t’mêê, bhrợ pr’đơợ đoọng đhanuôr vêy đhị ặt pa zưm chi ớh, họp hành lâng zư lêy văn hoá âng Cơ Tu. Lalua vêy bấc râu tr’xăl”.

Tơợ bêl xay bhrợ xa nay bh’rợ k’tiếc k’ruung đắh bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mung zr’lụ đhanuôr acoon cóh lâng k’coong ch’ngai cr’chăl c’moo 2021 - 2030 tước đâu, bh’rợ pa dưr, zư lêy zâp râu chr’nắp văn hoá ty liêm âng đhanuôr zâp acoon cóh ting bơơn k’rang lêy. Tu cơnh đêếc, bh’rợ pr’đươi âng đông sinh hoạt văn hoá âng vel ting t’ngay ting pa dưr pa xớc. Đhị chr’hoong k’coong ch’ngai Đông Giang vêy 40 vel, tổ dân phố hân đhơ cơnh đêếc dzợ vêy lấh m’pâng vel đông cắh váih đông sinh hoạt zr’nưm, bhrợ bhiệc lêy bhrợ zâp bh’rợ tr’nêng âng vel đông lưm bấc zr’nắh k’đhạp. T’coóh Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND chr’hoong Đông Giang, tỉnh Quảng Nam đoọng năl, tơợ tơợp c’moo 2022 tước đâu, chr’hoong Đông Giang ơy bhrợ t’mêê, t’moót đươi 28 xa nay bh’rợ đông sinh hoạt văn hoá zr’nưm âng đhanuôr cóh vel đông, tổ dân phố lâng pa zêng zên lấh 65 tỷ đồng. Cr’chăl nâu a’tốh, vel đông t’bhlâng k’rong bhrợ pa dưr 4 đông sinh hoạt zr’nưm ha đhanuôr, têêm ngăn tước lứch c’moo 2025, zâp vel đông cóh chr’hoong zêng váih đông sinh hoạt cộng đồng: “Ooy cr’chăl hanua chr’hoong Đông Giang pa bhlâng k’rang tước bh’rợ pa dưr bhrợ đắh văn hoá, lấh mơ nắc đông sinh hoạt zr’nưm ha đhanuôr xang bêl pazưm vel. Tơợ c’moo 2019 chr’hoong t’bhlâng tước c’moo 2025 bhrợ pa xoọng lâng liêm xang, têêm ngăn cr’noọ bh’rợ nắc 31 đông ặt zr’nưm ha đhanuôr. Đông nâu vêy chr’nắp đắh bhiệc xay moon zâp c’lâng xa nay âng Đảng, chính sách pháp luật âng Nhà nước, đh’rứah lâng nâu nắc t’bhlâng pa dưr, zư lêy zâp râu liêm chr’nắp văn hoá ty âng đhanuôr Cơ Tu, lâng cung nặc đhị sinh hoạt ty chr’nắp đoọng t’bhlâng pa dưr đợ chr’nắp văn hoá ty âng đhanuôr Cơ Tu. Đông sinh hoạt zr’nưm âng đhanuôr ta lêy nắc đhị ma bhưy chr’nắp âng zâp vel bhươl, tổ dân phố, zr’lụ đhanuôr ặt pa zưm. Vêy đông nâu nắc zooi đhanuôr vêy đhị sinh hoạt, g’đách boo đhí túh bhlong”./.

NHÀ SINH HOẠT CỘNG ĐỒNG TRONG ĐỜI SỐNG ĐỒNG BÀO CƠ TU

Những năm gần đây, từ nguồn vốn Chương trình mục tiêu Quốc gia và sự chung tay góp sức của cộng đồng, nhiều nhà sinh hoạt cộng đồng đã được xây dựng mới tại các thôn, bản vùng cao. Nhà sinh hoạt cộng đồng không chỉ là điểm hội họp, sinh hoạt mà còn là không gian bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số. Ghi nhận ở vùng đồng bào Cơ Tu, huyện miền núi Đông Giang, tỉnh Quảng Nam

Sau nghi lễ cúng khánh thành Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng Tổ dân phố P’Rao, bà con Cơ Tu ở thị trấn Prao từ người già đến trẻ nhỏ với trang phục truyền thống dân tộc cùng nhau mở hội “ăn trâu”. Trong không gian sinh hoạt mới, các bậc cao niên vừa chuyện trò, uống rượu cần vừa  ngẫu hứng hát Lý, nói Lý; còn các bạn trẻ Cơ Tu thì say sưa hòa nhịp theo điệu múa tân tung, za zá, khuôn mặt ai cũng rạng rỡ niềm vui. Anh A Lăng Tiến, người dân nơi đây chia sẻ, được Đảng và Nhà nước quan tâm đầu tư xây dựng Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng, bà con thị trấn Prao ai cũng hưởng ứng, sẵn sàng hiến đất, đóng góp ngày công với mong muốn công trình sớm đưa vào sử dụng: “Trước đây tổ không có Gươl. Được Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương quan tâm xây dựng cho bà con tổ Dân Prao nhà sinh hoạt cộng đồng bà con rất vui mừng, bà con có nơi để tổ chức họp hành, sinh hoạt. Trong thời gian đến, mong muốn chính quyền địa phương quan tâm xây dựng hàng rào, cổng ngõ. Trong quá trình huyện tìm kiếm mặt bằng xây dựng nhà cộng đồng bà con trong tổ đều đoàn kết hưởng ứng, không đòi hỏi đền bù tiền bạc”.

Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng tổ dân phố Prao được xây dựng trên khuôn viên rộng gần 360 m2. Công trình được thiết kế xây dựng theo mô phỏng Gươl truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Anh A Lăng Quốc Cường, Tổ trưởng Tổ dân phố Prao, thị trấn Prao, huyện Đông Giang cho biết, sau khi sáp nhập 2 thôn A Xing và Prao thành Tổ dân phố Prao, cả tổ có hơn 200 hộ dân, với hơn 850 nhân khẩu nhưng không có Gươl cũng chẳng có điểm sinh hoạt chung nên việc hội họp, tổ chức các hoạt động của Tổ gặp rất nhiều khó khăn:  “Trước đây, mỗi lần hội họp là thương xuyên xin mượn hội trường của trường học, rất là khó khăn. Hôm nay được Đảng, Nhà nước hỗ trợ xây dựng nhà cộng đồng cho tổ Dân phố chúng tôi, bà con chúng tôi rất vui mừng. Thay mặt bà con tổ Dân phố Prao xin cảm ơn Đảng, Nhà nước, chính quyền địa phương đã quan tâm xây dựng cho tổ Dân phố Prao có nhà sinh hoạt cộng đồng. Tôi mong muốn địa phương hỗ trợ thêm cho tổ Dân phố bộ trống chiêng, đặc biệt là bàn ghế, có nhà mà không có bàn ghế cũng khó, để bà con hội họp. Ngoài ra tôi cũng xin địa phương cung cấp thêm loa đài. Sau này chúng tôi có tổ chức giao lưu văn nghệ với các tổ dân phố khác thì có loa đài để sử dụng”.

Nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng không chỉ là nơi bà con hội họp, sinh hoạt tập thể, mà còn là điểm tập luyện, trình diễn văn hóa, văn nghệ truyền thống. Anh Zơ Râm Bhlăng, Bí thư Đoàn thôn A Sờ, xã Mà Cooih huyện Đông Giang cho biết, từ ngày khánh thành Nhà sinh hoạt văn hóa thôn A Sờ (tháng 1/2024 đến nay), hàng tuần bà con thôn A Sờ lại tụ hội về Nhà văn hóa tổ chức hát dân ca Cơ Tu, múa tân tung za zá, truyền dạy nghề truyền thống, bàn chuyện làm ăn, hiếu, hỉ, xây dựng đời sống mới…Nhờ đó, tình làng nghĩa xóm càng thêm gắn kết; đời sống tinh thần của bà con trong thôn được nâng cao, đặc biệt, thông qua các hoạt động này đã góp phần gì giữ, bảo tồn và lan tỏa các giá trị truyền thống của đồng bào Cơ Tu: “Bà con ở đây đều giữ gìn bản sắc văn hoá truyền thống của dân tộc mình. Hiện nay, cuộc sống của bà con có nhiều thay đổi, đường xá, nhà cửa đều được xây mới, có nhà cộng đồng mới tạo điều kiện cho bà con có nơi sinh hoạt, hội họp và bảo tồn văn hoá của Cơ Tu. Thật sự có nhiều thay đổi”. 

Kể từ khi triển khai Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 đến nay, phong trào phục dựng, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng được quan tâm. Chính vì thế vai trò của nhà sinh hoạt văn hóa thôn bản ngày càng được phát huy. Tại huyện miền núi Đông Giang có 40 thôn, tổ dân phố nhưng hiện vẫn còn gần nửa số thôn chưa có điểm sinh hoạt cộng đồng, khiến cho việc tổ chức các hoạt động của thôn gặp nhiều khó khăn. Ông Đỗ Hữu Tùng, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam cho biết, từ đầu năm 2022 đến nay, huyện Đông Giang đã xây mới, đưa vào sử dụng 28 công trình nhà sinh hoạt văn hóa cộng đồng thôn, tổ dân phố với tổng kinh phí hơn 65 tỷ đồng. Thời gian tới, địa phương tiếp tục đầu tư xây dựng mới 4 nhà sinh hoạt cộng đồng, đảm bảo đến hết năm 2025, tất cả các thôn trên địa bàn huyện đều có nhà sinh hoạt cộng đồng: “Trong thời gian qua huyện Đông Giang rất quan tâm đến công tác xây dựng thiết chế văn hoá, đặc biệt là nhà sinh hoạt cộng đồng sau khi sáp nhập thôn. Từ năm 2019 huyện phấn đấu đến năm 2025 xây thêm và hoàn thành, đảm bảo chi tiêu là 31 nhà cộng đồng. Nhà sinh hoạt cộng đồng có ý nghĩa rất là quan trọng trong việc tuyên truyền các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước và cùng với đó là tiếp tục phát huy, bảo tồn, giữ gìn các giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào Cơ Tu, và cũng là nơi sinh hoạt truyền thống để mà tiếp tục phát huy những giá trị tốt đẹp văn hoá truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Nhà sinh hoạt cộng đồng được xem là hồn cốt của tất cả các thôn, tổ dân phố, khu dân cư. Có được nhà cộng đồng sẽ giúp cho bà con có nơi sinh hoạt, tránh trú khi có thiên tai, bão lũ”./.