Tỉng Quảng Nam năc 1 coh 8 zr’lụ zơ nươu bấc pa bhlâng coh prang k’tiếc k’ruung lâng lâh m’pâng ức héc ta crâng g’mrâng. Nâu đoo công năc vel đong vêy đợ đhăm crâng g’mrâng ga măc pa bhlâng coh zr’lụ. Quảng Nam xay moon pa dưr zơ nươu năc bh’rợ chr’năp pa bhlâng đoọng pa dưr kinh tế zr’lụ da ding k’coong lâng zr’lụ đhanuôr acoon coh. Bấc c’moo ahay, vel đong n’nâu t’bhlâng choh zơ nươu coh crâng, pa bhlâng năc tơơm sâm Ngọc Linh, đẳng sâm, ba kích…

Tơợ c’moo 2003, đhị chr’hoong da ding k’coong k’noong k’tiếc Tây Giang ơy quy hoạch, ra pặ đớc đoọng đhăm k’tiếc choh zơ nươu lâng bấc cơ chế, chính sách pa dưr tơơm zơ nươu. Đươi đhăm k’tiếc crâng, da ding k’coong, đhanuôr choh k’ha riêng héc ta tơơm zơ nươu cơnh: Ba kích, Đẳng sâm, Sa nhân, Thảo quả… T’cooh bhươl Bhriu Pố coh cr’noon A Rớh, chr’val Lăng, chr’hoong Tây Giang vêy k’zệt c’moo ăt coh da ding k’coong lâng choh tơơm Ba kích k’rang: “Coh cr’chăl ahay, ha dang căh vêy tơơm Ba kích năc đhanuôr coh vel đong k’đhap bơơn tr’xăl pr’ắt tr’mông. Ting cơnh acu, Ba kích năc tơơm chr’noh buôn ng’choh, buôn zư lêy, cr’chăl tơợ ng’choh tước bêl pay pa chô doọ lâh đanh, mơ 3 c’moo, râu liêm choom bêl ng’bơơn pay pa chô bấc pa bhlâng”.

Pazêng chr’hoong da ding k’coong tỉnh Quảng Nam ơy xay bhrợ liêm choom Dự án 3 ooy xa nay Pa dưr bh’rợ ch’choh, choh crâng nhâm mâng, pa dưr râu liêm choom, c’rơ âng pazêng zr’lụ miền đoọng bhrợ têng hàng hoá t’đui ooy râu đơ chr’năp, coh Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong. Bêl xay bhrợ dự án n’nâu, chính quyền vel đong zooi pazêng pr’loọng đong pa bhrợ.

Đhị chr’hoong Tây Giang, coh pazêng c’moo ahay vêy chính sách zooi pazêng cơ sở bhrợ đợ pr’đươi tơợ zơ nươu k’rong bhrợ ooy pr’đươi bhrợ têng, bhrợ pa dưr râu chr’năp. Chr’hoong t’bhlâng đơơng pr’đươi zơ nươu tơợ tơơm Ba kích, Đẳng sâm lâng râu chr’năp âng vel đong Tây Giang năc crêê cơnh Xa nay muy chr’val muy pr’đươi OCOP. T’cooh Trần Công Ta, Trưởng phòng Nông nghiệp lâng Pa dưr bhươl cr’noon chr’hoong Tây Giang prá xay: “Chr’hoong k’rong pazêng râu zên prặ tơợ pazêng Xa nay cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung. Đoọng bhrợ t’vaih pr’đươi năc coh tr’nơớp bhrợ t’vaih zr’lụ choh đươi ooy pazêng dự án pa dưr bh’rợ pa bhrợ. Ting n’năc, azi t’bhlâng bhrợ t’vaih hợp tác xã ting pâh ooy bh’rợ k’rong bhrợ đh’rưah pr’đươi zơ nươu, n’jưah bhrợ t’vaih pr’đươi n’jưah bhrợ t’vaih râu chr’năp đoọng ha pr’đươi. Pazêng pr’đươi xang bêl bêl vêy ta xay moon năc pr’đươi OCOP năc ta luôn vêy ta bhrợ pa liêm lâng pa dưr pr’đươi âng đay”.

Xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung pa dưr pr’ắt tr’mông zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong zooi pazêng vel đong vêy c’rơ đoọng pa dưr bh’rợ pa bhrợ t’đui ooy râu đơ chr’năp, zr’lụ choh zơ nươu chr’năp, pa dưr bh’rợ tơớp tr’câl tr’bhlêy, tơớp bhrợ cha lâng k’đơơng t’pâh râu k’rong bhrợ ooy zr’lụ đhanuôr acoon coh lâng da ding k’coong. Coh bấc vel đong, pazêng doanh nghiệp bhrợ têng, tr’câl tr’bhlêy lâng pazêng hợp tác xã ting pâh ooy râu chr’năp vêy tơợ 70% pazêng manuyh pa bhrợ năc đợ manuyh acoon coh. T’cooh Trần Duy Dũng, Chủ tịch UBND chr’hoong Nam Trà My prá xay, năc ng’bhrợ t’vaih zr’lụ bhrợ ga măc bhlâng ting n’năc bhrợ t’bhưah thị trường câl đươi, pa têệt lâng pazêng doanh nghiệp k’rong bhrợ ghít liêm lâh mơ pazêng pr’đươi năc đợ zơ nươu, tơợ đêếc pa dưr râu chr’năp âng hàng hoá. “Xoọc đâu azi xoọc bhrợ xa nay bh’rợ cr’noọ cr’niêng âng k’tiếc k’ruung, zooi bh’rợ pa bhrợ, c’bhuh k’rong bhrợ. Râu đâu năc coh ha y chroo năc đoọng ooy muy bơr râu bh’rợ liêm choom bhlâng đoọng bhrợ t’bhưah coh prang chr’hoong Nam Trà My đoọng zooi pa dưr bh’rợ kinh tế, n’năl cơnh bhrợ cha. Vêy bh’rợ k’rong bhrợ đh’rưah năc pazêng pr’loọng đong đh’rưah ting bhrợ coh đêêc, k’rong đh’rưah, h’cơnh choom năc choom tr’xăl ooy c’năl âng đhanuôr bấc lâh mơ, năc n’năl cơnh bhrợ cha, n’năl cơnh xăl tơơm chr’noh”.

Quy hoạch tỉnh Quảng Nam cr’chăl c’moo 2021 - 2030, cr’noọ bh’rợ tước c’moo 2050 xay moon năc pa dưr tỉnh Quảng Nam dưr vaih zr’lụ bhrợ zơ nươu ga măc bhlâng âng zr’lụ miền Trung - Tây Nguyên. T’cooh Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam prá xay: “Coh quyết định xay moon Quy hoạch tỉnh Quảng Nam cr’chăl c’moo 2021 - 2030, cr’noọ bh’rợ tước c’moo 2050, xay moon cr’noọ xa nay năc tỉnh Quảng Nam dưr vaih zr’lụ choh bhrợ zơ nươu p’căh mặt đoọng ha miền Trung lâng Tây Nguyên. Ting cơnh acu nâu đoo năc muy quy hoạch liêm choom bhlanag ha Quảng Nam. Tơợ quy hoạch n’nâu xoọc đâu azi xoọc k’rong đh’rưah lâng pazêng bộ, ngành Trung ương, ghít năc lâng Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp lâng Pa dưr bhươl cr’noon bhrợ pa dưr Đề án pa dưr bh’rợ choh bhrợ zơ nươu Quảng Nam dưr vaih zr’lụ bha lâng choh bhrợ zơ nươu ga măc bhlâng âng miền Trung”./.

QUẢNG NAM: HÌNH THÀNH CHUỖI SẢN XUẤT DƯỢC LIỆU QUY MÔ LỚN

Khu vực miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số tỉnh Quảng Nam dần hình thành nhiều hợp tác xã, chuỗi liên kết sản xuất trên dây chuyền hiện đại, tạo nên những sản phẩm chất lượng cao. Quảng Nam phấn đấu trở thành vùng dược liệu đại diện cho miền Trung và Tây Nguyên.    

Tỉnh Quảng Nam là 1 trong 8 vùng dược liệu lớn nhất nước với hơn nửa triệu héc ta rừng tự nhiên. Đây cũng là địa phương có diện tích rừng nguyên sinh lớn nhất khu vực. Quảng Nam xác định phát triển dược liệu là giải pháp căn cơ để phát triển kinh tế khu vực miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhiều năm qua, địa phương này tập trung phát triển dược liệu dưới tán rừng, đặc biệt là cây sâm Ngọc Linh, đẳng sâm, ba kích…

Từ năm 2003, tại huyện vùng cao biên giới Tây Giang đã quy hoạch, sắp xếp bố trí diện tích trồng dược liệu và có nhiều cơ chế, chính sách phát triển cây dược liệu. Tận dụng diện tích đất rừng, đồi, người dân trồng hàng trăm hécta cây dược liệu như: Ba kích, Đẳng sâm, Sa nhân, Thảo quả... Già làng Bhríu Pố ở thôn A Rớh, xã Lăng, huyện Tây Giang có hàng chục năm gắn bó với núi rừng và cây Ba kích trăn trở: “Thời gian qua, nếu mà không có cây Ba kích thì người dân địa phương khó có thể đổi đời được. Theo tôi, Ba kích là loại cây rất dễ trồng, dễ chăm sóc, thời gian trồng đến chăm sóc không dài lắm, chỉ 3 năm, năng suất thu hoạch thì cao”.

Các huyện miền núi tỉnh Quảng Nam đã triển khai hiệu quả Dự án 3 về Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị, thuộc Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Khi triển khai dự án này, chính quyền địa phương hỗ trợ các hộ phát triển sản xuất.  

Tại huyện Tây Giang, những năm qua có chính sách hỗ trợ các cơ sở sản xuất các sản phẩm từ dược liệu đầu tư dây chuyền sản xuất, xây dựng thương hiệu. Huyện phấn đấu đưa sản phẩm dược liệu đặc hữu từ cây Ba kích, Đẳng sâm và đặc sản vùng cao Tây Giang đạt chuẩn Chương trình mỗi xã một sản phẩm OCOP. Ông Trần Công Ta, Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Tây Giang cho biết. “Huyện lồng ghép các nguồn vốn từ các Chương trình mục tiêu quốc gia. Để tạo ra sản phẩm thì trước tiên phải phát triển vùng nguyên liệu thông qua các dự án phát triển sản xuất. Bên cạnh đó, chúng tôi thúc đẩy, phát triển các hợp tác xã tham gia vào chuỗi liên kết phát triển dược liệu, vừa tạo ra sản phẩm vừa xây dựng thương hiệu cho sản phẩm. Các sản phẩm sau khi được công nhận là sản phẩm OCOP thì thường xuyên hoàn thiện và nâng cấp sản phẩm của mình”.

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giúp các địa phương có nguồn lực hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, vùng trồng dược liệu quý, thúc đẩy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Tại nhiều địa phương, các doanh nghiệp sản xuất, chế biến, kinh doanh và các hợp tác xã tham gia vào chuỗi giá trị có từ 70% tổng số lao động trở lên là người dân tộc thiểu số. Ông Trần Duy Dũng, Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cho rằng, phải xây dựng một vùng nguyên liệu lớn rồi liên kết mở rộng thị trường tiêu thụ, liên kết với các doanh nghiệp đầu tư để chế biến sâu các sản phẩm dược liệu, từ đó nâng cao giá trị hàng hoá. “Hiện nay chúng tôi đang thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia, hỗ trợ sản xuất, nhóm tổ hợp tác. Cái này sắp đến phải đưa vào mấy mô hình hay để nhân rộng ra toàn huyện Nam Trà My để giúp nhau phát triển kinh tế, biết cách làm ăn. Có mô hình liên kết sản xuất thì các hộ cùng tham gia trong đó, gắn kết nhau, làm sao đó ở đây chuyển đổi nhận thức được người dân, phải biết làm ăn, phải chuyển dịch cơ cấu cây trồng”.

Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đặt mục tiêu đưa tỉnh Quảng Nam trở thành trung tâm dược liệu của khu vực miền Trung – Tây Nguyên. Ông Lê Văn Dũng, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho biết: “Trong quyết định phê duyệt Quy hoạch tỉnh Quảng Nam thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, đặt ra mục tiêu tỉnh Quảng Nam sẽ trở thành vùng dược liệu đại diện cho miền Trung tà Tây Nguyên. Tôi cho đây là một quy hoạch rất tốt cho Quảng Nam. Từ quy hoạch này hiện chúng tôi đang phối hợp với các bộ, ngành Trung ương, cụ thể là Bộ Y tế, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xây dựng Đề án để phát triển dược liệu Quảng Nam trở thành trung tâm dược liệu lớn của miền Trung”./.