Trung tâm sinh hoạt văn hoá bhươl cr’noon pazêng acoon coh chr’hoong A Lưới năc đhị m’pâng chr’hoong da ding k’coong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đhị đâu năc đhị sinh hoạt văn hoá, bhiệc bhan, thể thao âng đhanuôr pazêng acoon coh Pa Cô, Tà Ôi, Pa Hy, Cơ Tu coh pazêng cr’chăl bhiệc bhan, Tết. Đhị đâu dưr vaih zr’lụ liêm pr’hay, looih âng đhanuôr, ta mooi. Bấc bhiệc bhan âng đhanuôr pazêng acoon coh da ding k’coong A Lưới vêy ta bhrợ cớ dưr vaih pr’đươi du lịch pr’hay pa bhlâng lâng apêê ta mooi. Bh’rợ ha hát, t’nơớt, p’căh n’đooh a dooh, bh’rợ taanh zèng, chr’na đha năh căh cậ bhrợ cớ bh’rợ bhiệc bhan pay k’diic k’điêl âng manuyh Pa Cô, bhiệc bhan Tấc Ka Coong âng đhanuôr Cơ Tu zêng vêy apêê g’lăng z’hai, đhanuôr pazêng acoon coh bhrợ têng. Apêê đoo n’jưah năc diễn viên, n’jưah năc c’la âng pazêng bh’rợ văn hoá, bhiệc bhan, pazum têy zư lêy, pa dưr râu chr’năp văn hoá âng acoon coh đay. T’cooh bhươl Hồ Văn Sáp, chr’val Lâm Đớt, chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế bhui har lâng văn hoá âng acoon coh đay: “Bhrợ têng cơnh đâu năc đoọng zư lêy cớ văn hoá ty đanh ahay, bhrợ t’vaih râu chr’năp pr’hay âng acoon coh tơợ đanh ahay. Đhanuôr ting cách mạng, ting Đảng năc ta luôn chêêc n’năl, zư lêy râu chr’năp pr’hay âng vanư hoá ty đanh ahay”.

Pr’ắt tr’mông văn hoá đhanuôr acoon coh đhị pazêng chr’hoong da ding k’coong cơnh Nam Đông, A Lưới lâng muy bơr vel đong coh tỉnh Thừa Thiên Huế vêy bấc cơnh, bhrợ t’vaih râu chr’năp pr’hay la lay. Z’lâng bấc lang manuyh, đhanuôr pazêng acoon coh đhị đâu năc dzợ zư đớc đợ văn hoá vật thể, phi vật thể chr’năp pr’hay. Pazêng bh’rợ thủ công, pazêng râu pr’hát, t’nơớt năc ắt nhâm mâng lâng pr’ắt tr’mông, bh’rợ tr’nêng zập t’ngay âng đhanuôr. T’cooh Trần Đức Sáng, manuyh bhrợ bh’rợ pa chăp ch’mêệt lêy ooy văn hoá, Phân viện văn hoá nghệ thuật K’tiếc k’ruung Việt Nam đhị Thừa Thiên Huế prá xay: “Coh cr’chăl bhrợ pa dưr cớ pazêng râu bhiệc bhan văn hoá ty đanh, nâu cơy cr’noọ bh’rợ âng đhanuôr coh bh’rợ zư lêy pazêng râu văn hoá ty đanh năc liêm choom lâh mơ. Chr’năp bhlâng năc đợ râu bh’rợ crêê cơnh lâng xã hội t’mêê cơnh xoọc đâu. Coh Thừa Thiên Huế, pazêng acoon coh vêy cr’noọ zư lêy, pa dưr k’rơ bhlâng, pa bhlâng năc đợ apêê c’la âng văn hoá. Manuyh Tà ôi zư lêy đợ chr’năp pr’hay la lay âng manuyh Tà ôi, manuyh Pa Kô zư lêy đợ râu chr’năp pr’hay âng apêê đoo lâng manuyh Cơ Tu công cơnh đêêc”.

Zr’lụ truih c’lâng Hồ Chí Minh, chr’hoong A Lưới năc muy coh pazêng zr’lụ xay moon đươi dua pr’đươi du lịch âng tỉnh Thừa Thiên Huế. Coh pazêng c’moo ahay, chr’hoong A Lưới ơy bhrợ bấc bh’rợ đươi dua pazêng râu liêm choom âng cruung k’tiếc pa têệt lâng zư lêy, pa dưr râu chr’năp pr’hay văn hoá âng đhanuôr acoon coh ting c’lâng bh’rợ liêm choom bhlâng. Chr’hoong A Lưới xay moon, pa dưr du lịch năc c’lâng bh’rợ liêm choom bhlâng coh bh’rợ pa dưr pr’ắt tr’mông âng vel đong. Chr’hoong t’bhlâng xay bhrợ, pa liêm quy hoạch Đề án ooy pa dưr du lịch; t’bhlâng k’rong bhrợ c’lâng p’rang, pazêng râu pr’đươi; bhrợ pa dưr đợ pr’đươi du lịch; pa dưr râu liêm choom âng manuyh pa bhrợ coh bh’rợ du lịch lâng t’bhlâng bhrợ k’rơ bh’rợ xay p’căh, k’đơơng t’pâh tước k’rong bhrợ ooy bh’rợ du lịch. P’căn Lê Thị Thêm, Trưởng phòng Phòng Văn hoá Thông tin chr’hoong A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế prá xay: “Zập vel đong, zập acoon coh đhị chr’hoong zêng xay bhrợ pazêng pr’đươi du lịch chêêc lêy n’năl crêê cơnh lâng râu chr’năp pr’hay văn hoá âng acoon coh lâng vêy đợ râu la lay. Ooy c’lâng bh’rợ pa dưr du lịch pa têệt lâng zư lêy văn hoá acoon coh ooy cr’chăl ha y, chr’hoong A Lưới năc t’bhlâng xay bhrợ cơnh xa nay âng bơr đề án. Coh đêêc, vel đong t’bhlâng zooi đoọng, đợ chính sách, cơ chế bhrợ t’vaih râu liêm choom đoọng pazêng vel đong pa dưr du lịch đh’rưah lâng zư lêy văn hoá acoon coh”.

Chính quyền pazêng chr’hoong da ding k’coong A Lưới, Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế xoọc t’bhlâng zư lêy, pa dưr pazêng râu chr’năp âng văn hoá pa têệt lâng pa dưr du lịch da ding k’coong. Ta mooi tước ooy đâu năc bơơn lêy pazêng văn hoá chr’năp pr’hay âng pazêng acoon coh, pazêng zr’lụ du lịch cruung đác, du lịch bhươl cr’noon. T’cooh Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế prá xay: bh’rợ bhrợ t’vaih pazêng bh’rợ bhiệc bhan âng đhanuôr coh zr’lụ da ding k’coong năc ting xay p’căh pazêng râu chr’năp pr’hay văn hoá, râu liêm choom âng du lịch vel đong da ding k’coong: “A Lưới vêy bhiệc bhan cha ha roo t’mêê, bh’rợ taanh Zèng năc vêy ta moon C’kir phi vật thể âng K’tiếc k’ruung. Coh cr’chăl ahay, đh’rưah lâng bh’rợ zư lêy pazêng râu chr’năp pr’hay văn hoá pazêng acoon coh, chr’hoong A Lưới công ơy xay bhrợ liêm choom bh’rợ pa chăp ch’mêệt lêy zư lêy muy bơr râu bhiệc bhan ty đanh”./.

BẢO TỒN VĂN HÓA GẮN PHÁT TRIỂN DU LỊCH 

Bảo tồn, phát huy giá trị văn hoá truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch cộng đồng là định hướng của tỉnh Thừa Thiên Huế để thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội bền vững vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Trung tâm sinh hoạt văn hóa cộng đồng các dân tộc huyện A Lưới nằm ở trung tâm huyện miền núi A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đây là không gian sinh hoạt văn hóa, lễ hội, thể thao của đồng bào các dân tộc thiểu số Pa Cô, Tà Ôi, Pa Hy, Cơ Tu vào các dịp lễ, Tết. Nơi đây trở thành điểm đến hấp dẫn, quen thuộc của người dân, du khách. Nhiều lễ hội của đồng bào các dân tộc vùng cao A Lưới được tái hiện trở thành sản phẩm du lịch độc đáo hấp dẫn du khách. Hoạt động dân ca, dân nhạc, dân vũ, trình diễn trang phục, kỹ thuật dệt zèng, ẩm thực hay tái hiện lễ cưới của người Pa Cô, lễ Tấc Ka Coong của đồng bào Cơ Tu đều do những nghệ nhân, đồng bào các dân tộc thiểu số trình diễn. Họ vừa là diễn viên, vừa là chủ thể của các hoạt động văn hóa, lễ hội, chung tay gìn giữ, bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc mình. Già Làng Hồ Văn Sáp, xã Lâm Đớt, huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế tự hào với văn hóa dân tộc mình: “Tổ chức như thế này là để giữ lại truyền thống văn hóa ngày xưa, mang ý nghĩa đặc sắc theo dân tộc ngày xưa. Bà con theo cách mạng, theo Đảng thì luôn song song sưu tầm, bảo tồn những nét văn hóa truyền thống”.

Đời sống văn hóa đồng bào các huyện miền núi Nam Đông, A Lưới và một số địa phương ở tỉnh Thừa Thiên Huế đa dạng, phong phú, mang bản sắc riêng. Trải qua nhiều thế hệ, đồng bào các dân tộc thiểu số nơi đây còn lưu giữ những nét văn hóa truyền thống vật thể, phi vật thể độc đáo. Các nghề thủ công, những làn điệu dân ca, dân vũ, dân nhạc gắn liền với đời sống, lao động, sản xuất hàng ngày của đồng bào. Ông Trần Đức Sáng, nghiên cứu viên về văn hóa, Phân viện văn hóa nghệ thuật Quốc gia Việt Nam tại Thừa thiên Huế cho rằng: “Trong quá trình phục dựng lại các lễ hội văn hóa truyền thống, bây giờ người dân ý thức hơn trong việc bảo tồn những nét văn hóa truyền thống của mình. Đặc biệt có những nét phù hợp với xã hội mới hiện nay. Ở Thừa thiên Huế, các dân tộc rất có ý thức bảo tồn, nhất là các chủ thể văn hóa. Người Tà Ôi bảo tồn những nét đặc trưng của người Tà Ôi, người Pa Kô bảo tồn những nét đặc trưng của họ và người Cơ Tu cũng vậy”.

Khu vực dọc theo đường Hồ Chí Minh, huyện A Lưới là một trong những vùng định hướng khai thác phát triển sản phẩm du lịch của tỉnh Thừa Thiên Huế. Thời gian qua, huyện miền núi A Lưới triển khai nhiều hoạt động khai thác tiềm năng điều kiện tự nhiên gắn với bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa đồng bào các dân tộc theo hướng bền vững. Huyện A Lưới xác định, phát triển du lịch là đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Huyện tập trung xây dựng, hoàn thiện quy hoạch Đề án về phát triển du lịch; tăng cường đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng, cơ sở vật chất; xây dựng phát triển sản phẩm du lịch; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch và đẩy mạnh xúc tiến, quảng bá, thu hút đầu tư du lịch. Bà Lê Thị Thêm, Trưởng phòng Phòng Văn hóa Thông tin huyện A Lưới, tỉnh Thừa Thiên Huế cho biết: “Mỗi địa phương, mỗi dân tộc trên địa bàn của huyện đều xây dựng được các sản phẩm du lịch trải nghiệm phù hợp với bản sắc văn hóa dân tộc và có sự khác biệt. Về định hướng phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc trong thời gian tới, huyện A Lưới tiếp tục thực hiện các nội dung hai đề án. Trong đó, địa phương tiếp tục có sự hỗ trợ, những chính sách, cơ chế tạo thuận lợi để các địa phương phát triển du lịch gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc”.

Chính quyền các huyện miền núi A Lưới, Nam Đông, tỉnh Thừa Thiên Huế đang nỗ lực bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển du lịch miền núi. Du khách đến đây được trải nghiệm, khám phá những nét văn hóa đặc trưng của các dân tộc thiểu số, các điểm du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng. Ông Phan Thanh Hải, Giám đốc Sở Văn hoá Thể thao tỉnh Thừa Thiên Huế cho rằng: việc tái hiện các hoạt động lễ hội của đồng bào vùng cao góp phần quảng bá và giới thiệu những giá trị văn hóa, tiềm năng du lịch của các địa phương miền núi: “A Lưới có Lễ mừng lúa mới, kỹ thuật dệt Zèng dã được ghi danh Di sản phi vật thể Quốc gia. Thời gian qua, cùng với việc bảo tồn, giữ gìn các bản sắc văn hóa dân tộc, huyện A Lưới cũng đã làm rất tốt việc nghiên cứu bảo tồn một số lễ hội truyền thống”./.