Pô tam giác mạch tơợ đanh nắc rau pô t’pâh bấc t’mooi tước lêy mơ chu tước Hà Giang. Pô tam giác mạch chắt vaih coh truih da ding, coh c’lâng lướt, coh đhr’đấc lâng coh pazêng t’clăh đhêl coh truih da ding. Pr’họm pô tam giác mạch bhrợ zr’lụ da ding ca coong đhêl chăng dưr vaih liêm pr’hay.

Ting cơnh t’cooh Tống Quang Khải, Trạm trưởng, Trạm thông tin chr’hoong Quản Bạ, tỉnh Hà Giang nắc êêh rau vel đong vêy muy pô tam giác mạch nắc zr’lụ k’tiếc nâu nắc đhị pô tam giác mạch vaih muy chr’năp tr’haanh lâng bhiệc bhan tam giác mạch: “T’mooi tước da ding đhêl Đồng Văn tơợ c’xêê 10 tước lưch c’xêê 12 nắc bơơn lêy da ding đhêl nâu dưr bhưưng ang pr’họom bhrôông, bhoóc âng pô Tam giác mạch. Pô Tam giác mạch ơy vaih nắc chr’năp liêm lalay âng Hà Giang. Căh muy bhrợ liêm đoọng ha pleng k’tiếc, vel bhươl, nắc dzợ zooi đhanuôr ngăn bêl hân noo ha roo ơy lâh, hân noo a bhoo căh ơy tước”.

Hân noo pô Tam giác mạch chơh coh cr’chăl dâng 3 c’xêê ha dợ pr’họom pô nắc tr’xăl ting t’ngay c’xêê tơợ pr’họom bhoóc tước pr’họom bhrôông bhrôông lâng x’rịa nắc bhrôông bhậu lâng lưch hân noo pô. C’xêê 11 năc bêl pô tam giác mạch chơh bấc bhlầng, bhrôồng ang liêm cra bhlầng. Bêl tứoc hân noo chơh bấc bhlầng, pr’họom âng pô tam giác mạch lêy ang prang bôl da ding, lêy pr’hay pr’hươn căh dzợ cơnh, t’pâh loom ta mooi kiêng tước đâu. Nâu kêu, Tam giác mạch bơơn đhanuôr Hà Giang đơơng chô choh, jưah nắc tơơm bhrợ chr’na pr’dzăm, jưah đoọng t’mooi du lịch pâh lêy, tước Hà Giang cha ơh đhị x’rịa c’moo. Bha lầng âng tơơm tam giác mạch bêl dzợ nhuum nắc bhrợ rơ veh, zêệ chô cha. Cơnh lâng cr’liêng âng pô nâu nắc bơơn pay chô ar pa gooh lâng xay vaih bột nhar đoọng bhrợ bánh; zệê pr’chơh. P’lêê âng tơơm nâu nắc trâm lâng alắc, ộm xợơng đha hum yêm, đơơng chr’năp lalay âng zr’lụ da ding ca coong nâu. T’cooh Vi Ngọc Tình, Bí thư Đảng uỷ chr’val Quản Bạ, chr’hoong Quản Bạ đoọng năl: “Coh pazêng c’moo hay, bhiệc choh tơơm pô Tam giác mạch bơơn chr’val k’rang bhlầng lâng đhăm choh zập c’moo ting bấc lâh mơ. C’moo 2021, chr’val ơy choh lâh 10 hecta. Lâng chr’năp liêm cra âng pô nâu, lâh mơ đoọng t’mooi du lịch pâh lêy, chụp ảnh, nắc đhanuôr dzợ pay đoọng đoọng zệê alắc, bhrợ bánh. Coh pazêng c’moo ha y, chr’val nắc xay bhrợ bhiệc choh ta bhưah đhăm pô tam giác mạch nâu, pa dưr dal apêê bh’nơơn pr’đươi tơợ tam giác mạch đoọng t’pâh t’mooi du lịch lâng pa dưr dal bh’nơơn bh’rợ đoọng ha đhanuôr.”

Pazêng c’moo đăn đâu, moọt hân noo pô tam giác mạch, tỉnh Hà Giang nắc bhrợ têng bhiệc bhan pô tam giác mạch. Bêl đâu, k’ra bhầu chu t’mooi coh k’tiếc k’ruung hêê lâng k’tiếc k’ruung lơơng ơy chêêc lêy, tước đhăm ca noong k’tiếc nâu đoọng bơơn lêy rau liêm cra âng Hà Giang lâng bơơn chụp ảnh lâng pô tam giác mạch. Pa căn Triệu Thị Tình, Phó Giám đốc Sở Văn hoá, Thể thao lâng Du lịch tỉnh Hà Giang đoọng năl: “Bhiệc bhan pô tam giác mạch ặt coh c’lâng bh’rợ bhrợ pa dưr bh’nơơn pr’đươi tơợ du lịch âng Hà Giang. Tơợ bh’rợ pa tệêt pa zưm lâng apêê sở, ban, ngành, coh đêêc vêy Sở Nông nghiệp đoọng đh’rưah lâng đhanuôr quy hoạch choh pazêng đhăm clung tam giác mạch coh Công viên địa chất da ding đhêl Đồng Văn, đoọng zập c’moo đhanuôr choom trực tiếp choh bhrợ, k’rang lêy, pay zên tơợ t’mooi pâh lêy. Xang đêêc, bêl pay bh’nơơm tam giác mạch đoọng bhrợ vaih pazêng pr’đươi  cơnh alắc, bánh… zooi đoọng ha đhanuôr pa dưr pr’ặt tr’mông. Nâu đoo nắc c’lâng đoọng a zi bhrợ têng, pa căh pr’đươi du lịch coh zr’lụ công viên địa chất, chroi k’rong pa dưr pr’ặt tr’mông âng đhanuôr.”

Đọong da ding đhêl Hà Giang, t’mooi choom tước “check in” đhị zr’lụ du lịch Thạch Sơn Thần, chr’val Quyết Tiến, chr’hoong Quản Bạ, đhị vêy clung choh tam giác mạch pậ bhưah; căh cợ zr’lụ t’huung Sủng Là, đhị đoọng lêy pô tam giác mạch liêm cra bhlầng âng chr’hoong Đồng Văn. Bơơn ta moon nắc “đhị zr’lụ đhêl cung chơh pô”, hân noo tam giác mạch, Sủng Là cung nắc đhị laliêm bhlầng đui cơnh c’lâng dzoóc ooy pleng. Đhị Đồng Văn, t’mooi nắc choom z’lâh chr’val Phố Cáo, đhị đâu nắc vêy pazêng clung pô pa tệêt pa riing tơợ đhăm nâu tước đhăm tôh.. Muy đhị dzợ nắc chr’val Lũng Cú, đhị vêy t’nol cờ Lũng Cú, đhị da ding dal bhlầng âng Hà Giang, zr’lụ vêy pô tam giác mạch chơh zập prang bô da ding, c’lâng p’rang. Coh c’lâng lướt Mã Pí Lèng, nắc 1 coh 4 c’lâng đhr’đấc, liêm pr’hay bhlầng âng Việt Nam, vêy clung pô coh mị đăh truih da ding ma bhuy. Tước đau, t’mooi k’juột lêy cơnh đhr’năng liêm pr’hay âng pleng k’tiếc coh đâu, truih k’ruung Nho Quế t’viêng chr’đhăh lâng clung pô bhưưng ang, bơơn crâng ca coong ga ving pa đhiêr./.

Hà Giang- mùa hoa tam giác mạch

Vĩnh Phong

Những tháng cuối năm, Hà Giang - nơi cùng cao địa đầu Tổ quốc - ngập trong ánh vàng của nắng. Những dãy núi đá tai mèo đen đúa đã thay bởi màu trắng, hồng của hoa tam giác mạch. Từ bao đời nay, Tam giác mạch trở thành loài hoa đặc trưng của vùng Cao nguyên đá và mỗi dịp mùa hoa nở, du khách lại tấp nập đến với mảnh đất này.

Hoa tam giác mạch từ lâu là loài hoa thu hút du khách đến thưởng ngoạn mỗi khi đến Hà Giang. Hoa tam giác mạch mọc trên đồi  núi, trên lối đi, trên đèo và thậm chí trên những vách đá tai mèo chênh vênh bên sườn núi. Sắc hoa tam giác mạch khiến vùng cao nguyên đá trở nên thơ mộng, dịu dàng.

Theo ông Tống Quang Khải, Trạm Trưởng, Trạm thông tin du khách huyện Quản Bạ, Hà Giang không phải là địa phương duy nhất có hoa tam giác mạch nhưng vùng đất này chính là nơi tam giác mạch trở thành một thương hiệu với lễ hội tam giác mạch nổi tiếng:"Du khách đến với Cao nguyên đá Đồng Văn từ tháng 10 đến hết tháng 12  sẽ bất ngờ bởi Cao nguyên đá khoác trên mình màu hồng say đắm lòng người của hoa Tam giác mạch. Hoa Tam giác mạnh đã thành nét văn hóa độc đáo của Hà Giang. Không chỉ làm làm đẹp cho thiên nhiên mà còn giúp đồng bào ấm lòng khi mùa lúa đã qua, mùa ngô chưa tới."

  Mùa hoa tam giác mạch nở trong khoảng 3 tháng nhưng sắc hoa sẽ thay đổi dần theo thời gian từ màu trắng sang hồng nhạt, hồng đậm và cuối cùng là đỏ tím rồi tàn lụi. Tháng 11 là lúc hoa tam giác mạch nở rộ, đỏ hồng rực rỡ và bung nở đẹp nhất, trong những bức ảnh lung linh nhất về loài hoa mỏng manh này. Khi đến mùa nở rộ, sắc màu của hoa tam giác mạch bao trùm khiến đồi núi, bản làng trở nên thơ mộng, cuốn hút và làm say lòng biết bao du khách. Giờ đây Tam giác mạch được người Hà Giang trồng, vừa là cây lương thực, vừa để phục vụ khách du lịch đến với Hà Giang mỗi dịp cuối năm. Thân cây tam giác mạch khi còn non được người dân hái về và chế biến thành món luộc ăn như một món rau trong bữa cơm hàng ngày. Đối với hạt của loài hoa này được hái về rồi đem phơi khô và xay nhỏ thành bột và làm bánh; nấu cháo. Quả của loài cây này để chế biến thành loại rượu đặc biệt thơm ngon với hương vị đặc trưng của vùng cao nguyên. Ông Vi Ngọc Tình, Bí thư Đảng ủy xã Quản Bạ, huyện Quản Bạ, cho biết:"Trong những năm qua, việc trồng cây hoa Tam giác mạch được xã rất chú trọng và diện tích trồng mỗi năm lại tăng lên. Năm 2021, xã đã trồng hơn 10 héc ta. Với vẻ đẹp tự nhiên của hoa tam giác mạch, ngoài việc phục vụ cho du khách tham quan, chụp ảnh, thì người dân còn thu hoạch để nấu rượu, làm bánh – bánh từ bột tam giác mạch có hương vị rất riêng. Trong những năm tới xã sẽ triển khai việc mở rộng diện tích trồng tam giác mạch, nâng cao các sản phẩm từ tam giác mạch để thu hút du lịch và nâng cao thu nhập cho bà con.”

Những năm gần đây, cứ vào mùa hoa tam giác mạch, tỉnh Hà Giang lại tổ chức Lễ hội Hoa tam giác mạch. Dịp này, hàng ngàn lượt du khách trong nước và nước ngoài đã tìm đến mảnh đất biên cương này để được tận mắt ngắm nhìn và chiêm ngưỡng vẻ đẹp hung vĩ của Hà Giang và sắc hoa lãng mạn của bông hoa tam giác mạch. Bà Triệu Thị Tình, Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Hà Giang, cho biết: “Lễ hội hoa tam giác mạch nằm trong chiến lược cây dựng sản phẩm du lịch của Hà Giang. Thông qua việc kết nối với các sở, ban , ngành, trong đó có Sở Nông nghiệp để cùng bà con quy hoạch trồng những cánh đồng hoa Tam giác mạch trên Công viên địa chất Cao nguyên đá Đồng Văn để hàng năm người dân trực tiêp canh tác, khai thác, thu phí thăm quan. Sau đó khi thu hoạch tam giác mạch để làm những sản phẩm như rượu, bánh… nhằm giúp bà con phát triển sinh kế. Đây là định hướng để chúng tôi làm ra sản phẩm du lịch trên vùng công viên địa chất, góp phần phát triển kinh tế-xã hội.”

Đến Cao nguyên đá Hà Giang, du khách có thể đến “check in” ở điểm du lịch Thạch Sơn Thần, xã Quyết Tiến, huyện Quản Bạ, nơi trồng cánh đồng hoa tam giác mạch rộng mênh mông; hay Thung lũng Sủng Là, địa điểm ngắm hoa tam giác mạch đẹp nhất huyện Đồng Văn. Được mệnh danh là “nơi đá cũng nở hoa”, mùa tam giác mạch, Sủng Là cũng đẹp tựa thiên đường. Ở Đồng Văn, du khách có thể đi qua xã Phố Cáo, ở đây có những những cánh đồng hoa nối tiếp nhau từ thung lũng này đến thung lũng khác. Một nơi nữa là xã Lũng Cú, nơi có Cột cờ Lũng Cú, điểm cao nhất Hà Giang, nơi đây hoa tam giác mạch nở đầy những con đường khắp xã, sắc mộng mơ của mùa hồng tím trải trên các thửa ruộng bậc thang. Trên đường đi của đèo Mã Pí Lèng, một trong 1 trong 4 cung đèo hùng vỹ nhất Việt Nam, có cánh đồng hoa nằm ngay giữa hai dãy núi lớn. Tới đây, du khách ngỡ ngàng trước cảnh thiên nhiên hùng vĩ ngay trước mắt, dòng Nho Quế xanh màu ngọc bích và cánh đồng hoa đẹp rạng ngời trong sựu bao bọc của núi rừng sừng sững bao quanh./.