C’moo 2014, chr’val Hà Lâu, chr’hoong Tiên Yên vêy k’dâng 2.800 cha nặc, ooy đâu lấh 70% nắc pr’loọng đha rứt lâng đăn đha rứt... Hân đhơ cơnh đêếc nắc đoo xa nay t’ruíh âng k’noọ 10 c’moo l’lăm ahay, ha dợ xoọc đâu, pr’ắt tr’mung đhanuôr Hà Lâu ơy tr’xăl, tu vêy bhrợ pa dưr pr’ắt tr’mung liêm crêê. T’coóh Nguyễn Thanh Tùng, quyền Chủ tịch chr’val Hà Lâu, chr’hoong Tiên Yên đoọng năl: Lấh mơ pa dưr pa xớc lâm nghiệp, chr’val Hà Lâu nắc vel đông vêy t’nooi a’tứch Tiên Yên “chr’nắp yêm” băn bhrợ ga mắc bhlâng cóh chr’hoong lâng bh’nơơn pa chô lấh 100 r’bhâu p’nong đhị mưy c’moo:“Đảng uỷ, UBND chr’val pa glúh Nghị quyết, c’lâng bh’rợ xay bhrợ tước zâp vel bhươl, pr’loọng đhanuôr, pazưm lâng đoàn thể, xay moon, k’đươi. Tước đâu, lấh 80 pr’loọng đhanuôr băn a’tứch Tiên Yên ting c’lâng bh’rợ c’roọl bh’năn. Pr’loọng m’bứi bhlâng cung vêy 500 p’nong, pr’loọng bấc nắc tước 5.000 p’nong đhị mưy c’moo. Chr’val vêy p’têết lêy lâng zâp đhị chợ cơnh Tiên Yên, Bình Liêu, bơr pêê đhị chợ zr’lụ Đình Lập, thành phố Lạng Sơn... đoọng zâp pr’loọng b’băn vêy đhị pa câl a’tứch Tiên Yên”.

Cóh chr’val Hà Lâu ngai cung năl tước anoo Trần Văn Hoan, mưy đha đhâm manứih Tày ơy k’rong zên lâng cr’noọ bh’rợ lêy băn bhrợ a’tứch Tiên Yên. C’moo 2014, anoo Hoan băn lêy 1.000 p’nong lâng tước đâu, zâp c’moo pr’loọng đông anoo pa glúh đắh c’roọl bh’năn mơ 5.000 p’nong a’tứch pa câl:“Bêl tơợp bhrợ cha, pr’ắt tr’mung zr’nắh k’đhạp, t’mêê bơơn k’điêl. Tơợ 2 tr’pang têy k’goóh, xoọc đâu acu ơy bhrợ pa dưr đông, câl xe ga mắc đoọng liêm buôn ha bhiệc pa câl a’tứch. Xang bêl băn, acu lêy a’tứch Tiên Yên đơơng chô bh’nơơn liêm choom. Zâp c’moo pa chô lãi mơ 150 tước 200 ực đồng”.

Vêy bh’nơơn pa chô bấc đắh a’tứch nâu, anoo Trần Văn Hoa t’bhlâng xay moon kinh nghiệm b’băn tước đợ apêê ắt zr’lụ đăn đâu. Anoo kiêng bhrợ t’bhứah t’bấc m’ma a’tứch nâu bấc, bhứah ch’ngai lấh mơ, t’bhứah thị trường, âng đơơng bấc g’lúh bhrợ cha k’van đoọng ha đhanuôr cóh vel đông đay. Cắh mưy xay moon, anoo Hoan dzợ zooi đoọng, pa choom đhanuôr đắh zên prặ, kinh nghiệm zêl cha groong pr’lúh cr’ay đoọng ha tứch. Bấc ngai ting đươi lâng bhrợ cơnh anoo xoọc đâu cung váih đông xang, câl xe ga mắc, tu zêng vêy băn a’tứch Tiên Yên.

Xang 9 c’moo bhrợ pa dưr thương hiệu a’tứch Tiên Yên, Hà Lâu tơợ chr’val vêy 70% pr’loọng đha rứt nắc xoọc đâu dzợ vêy 5 pr’loọng đha rứt lâng đăn đha rứt. Bh’nơơn nâu nắc râu t’bhlâng âng chính quyền lâng đhanuôr, râu zooi bhrợ đh’rứah, đoàn kết, tr’pác đoọng c’năl bh’rợ, thị trường, đh’rứah tr’zooi pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung. Anoo Tằng Hình Vinh, manứih Dao cóh chr’val Hà Lâu đoọng năl, bêl ahay băn m’ma a’tứch Tiên Yên m’bứi a’năm. Tơợ c’moo 2016, pr’loọng đông anoo băn t’bhứah tước 5.000 p’nong đhị mưy c’moo lâng zên pa chô tơợ a’tứch Tiên Yên cung zooi đoọng pr’loọng đông anoo pa dưr pr’ắt tr’mung, k’rong đoọng ha k’coon cha học liêm ta níh. Anoo Tằng Hình Vinh đoọng năl, a’tứch Tiên Yên băn crêê c’lâng bh’rợ, 2 c’xêê tr’nơợp đoọng cha cám, đợ t’tưn nắc đoọng cha a’bhoo, ha roo. A’tứch căn băn 6 c’xêê, a’tứch gôông băn mơ 8 c’xêê nắc choom pa glúh pa câl, zâp bêl pa glúh cung zêng bơơn pa câl, doọ k’pân cắh ngai câl:“A’tứch Tiên Yên pa câl liêm buôn lấh mơ m’ma a’tứch lơơng. Tước bêl choom pa câl nắc mơ 1 tước 2 tuần pa câl zêng. Pa câl la lêếh cung váih, pa câl đoọng ha pêê lướt câl pay bấc cung váih. Zr’lụ bấc pr’loọng băn cung k’pân cắh bơơn pa câl lứch, hân đhơ cơnh đêếc, azi p’too p’zương lâng a’tứch nâu ơy vêy thương hiệu, zâp ngai chô chấc lêy câl, doọ râu k’rang k’pân. Bấc pr’loọng t’mêê băn cung pa câl lứch, doọ vêy cắh ta câl”.

Tơợ mơ bơr pêê pr’loọng băn k’tứi la lêếh nắc xoọc đâu, Hà Lâu ơy nặc chr’val băn a’tứch Tiên Yên chr’nắp liêm, bơơn bấc ngai năl cóh chr’hoong. Chính quyền lâng đhanuôr lướt đh’rứah tơợ bhiệc bhrợ têng, k’đhơợng zư c’roọl bh’năn tước pa câl bh’nơơn pr’đươi lâng cr’noọ bh’rợ zư lêy lâng pa dưr pa xớc m’ma a’tứch Tiên Yên ting bh’rợ ga mắc liêm lấh. A’tứch Tiên Yên bơơn ta năl nắc mưy ooy đợ bh’nơơn pr’đươi chr’nắp liêm, rơơm chrooi pa xoọng pa dưr dal zên pa chô ha đhanuôr, dưr váih thương hiệu chr’nắp âng chr’hoong Tiên Yên moon lalay lâng tỉnh Quảng Ninh moon zr’nưm./.

Nông dân ở Hà Lâu giàu nhờ nuôi gà Tiên Yên

Đến nay, Hà Lâu không còn là xã nghèo của huyện Tiên Yên, tỉnh Quảng Ninh. Nhờ sản phẩm đặc sản "gà Tiên Yên", người dân Hà Lâu đã xây nhà, mua ô tô, cuộc sống sung túc.  

Năm 2014, xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên có khoảng 2.800 nhân khẩu, trong đó, hơn 70% là hộ nghèo và cận nghèo... . Nhưng đó là câu chuyện của gần 10 năm trước, còn giờ đây, cuộc sống người dân Hà Lâu đã thay đổi, tất cả nhờ phát triển kinh tế đi đúng hướng. Ông Nguyễn Thanh Tùng, quyền Chủ tịch xã Hà Lâu, huyện Tiên Yên cho biết: Ngoài phát triển lâm nghiệp, xã Hà Lâu là địa phương có đàn gà Tiên Yên "đặc sản" quy mô lớn nhất huyện với sản lượng trên 100.000 con/năm: “Đảng ủy, UBND xã ban hành Nghị quyết, kế hoạch triển khai đến các thôn, hộ dân, phối hợp với đoàn thể, tuyên truyền, vận động. Đến nay, trên 80 hộ nông dân nuôi gà Tiên Yên theo hình thức trang trại. Hộ ít tối thiểu 500 con, hộ nhiều 5000 con/năm. Xã kết nối với các đầu mối chợ như Tiên Yên, Bình Liêu, một số chợ khu vực Đình Lập, thành phố Lạng Sơn,... để các hộ chăn nuôi kết nối tiêu thụ sản phẩm gà Tiên Yên”.

Ở xã Hà Lâu ai cũng biết anh Trần Văn Hoan, một thanh niên người Tày đã dành mọi vốn liếng và tâm huyết cho con gà Tiên Yên. Năm 2014, anh Hoan nuôi thử nghiệm 1000 con và đến thời điểm này, mỗi năm gia đình anh xuất chuồng trung bình 5.000 con gà thương phẩm: “Bắt đầu tôi khởi nghiệp, kinh tế gia đình khó khăn, mới lấy vợ. Từ hai bàn tay trắng, giờ tôi xây được nhà, mua xe ô tô để phục vụ cho công việc mua bán gà. Sau khi chăn nuôi, tôi thấy con gà Tiên Yên đem lại hiệu quả kinh tế rất cao. Mỗi năm thu lãi được từ 150 triệu đến 200 triệu đồng”.

Có lợi nhuận cao từ con gà đặc sản, anh Trần Văn Hoan tích cực phổ biến kinh nghiệm chăn nuôi đến những người xung quanh. Anh muốn lan tỏa giống gà này đi xã hơn, mở rộng thị trường, đem lại nhiều cơ hội làm giàu cho người dân quê mình. Không chỉ tuyên truyền, anh Hoan sẵn sàng hỗ trợ, hướng dẫn bà con về cả vốn, kinh nghiệm phòng chống dịch bệnh cho con gà. Nhiều người nghe và làm theo anh giờ đã xây được nhà, mua được ô tô, tất cả đều nhờ vào con gà Tiên Yên.

Sau 9 năm xây dựng thương hiệu gà Tiên Yên, Hà Lâu từ xã có 70% hộ nghèo thì nay chỉ còn 5 hộ nghèo và cận nghèo. Kết quả này là sự cố gắng của cả chính quyền và người dân, sự đồng lòng, đoàn kết, chia sẻ kiến thức, thị trường, cùng giúp nhau phát triển kinh tế. Anh Tằng Hình Vinh, người Dao ở xã Hà Lâu cho hay, trước đây anh nuôi giống gà Tiên Yên ở quy mô nhỏ. Từ 2016, gia đình anh mở rộng quy mô lên 5000 con/năm và thu nhập từ gà Tiên Yên giúp anh cải thiện cuộc sống, đầu tư cho con cái học hành. Anh Tằng Hình Vinh cho hay, gà Tiên Yên nuôi đúng quy trình, 2 tháng đầu cho ăn cám, thời gian còn lại cho ăn ngô, thóc. Gà mái nuôi 6 tháng, gà trống nuôi 8 tháng thì thu hoạch, nên cứ xuất lứa nào là bán hết, không sợ ế: “Gà Tiên yên bán dễ hơn so với giống gà khác. Cứ đến lứa bán thì chỉ 1 đến 2 tuần là bán hết cả đàn. Bán lẻ cũng có, bán cho thương lái cũng có. Trong khu nhiều hộ nuôi cũng có tâm lý sợ không bán được nhưng chúng tôi động viên gà này có thương hiệu, mọi người còn về tìm mua, không lo chuyện đó. Nhiều hộ mới chăn cũng bán hết, có ế gà đâu.”

Từ vài hộ nuôi với quy mô nhỏ thì nay, Hà Lâu đã là xã nuôi gà Tiên Yên có tiếng của huyện. Chính quyền cùng với người dân đồng hành từ khâu sản xuất, quản lý trang trại đến tiêu thụ sản phẩm với mục tiêu bảo tồn và phát triển giống gà Tiên Yên theo quy mô lớn. Gà Tiên Yên được xác định là một trong những sản phẩm nổi bật, kỳ vọng góp phần nâng cao thu nhập cho người dân, trở thành thương hiệu đặc sắc của huyện Tiên Yên nói riêng và tỉnh Quảng Ninh nói chung./.