Ắt đắh tu k’ruung Cu Đê, tơợ trung tâm thành phố Đà Nẵng lướt mơ 30 km chô đắh Tây Bắc, homestay âng A Lăng Như dưr n’léh cơnh mưy đhị lêy chô chi ớh pr’hay bhlâng lâng ta mooi cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung lâng k’tiếc k’ruung lơơng bêl chô ooy chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng. Nâu đoo cung nặc bh’rợ tr’nơợp lêy bhrợ “Pa dưr pa xớc du lịch vel bhươl pa zưm lâng zư lêy văn hoá Cơ Tu đhị 2 vel Tà Lang, Giàn Bí, chr’val Hoà Bắc”. Đh’rứah lâng Homestay A Lăng Như, Tổ hợp tác du lịch vel bhươl âng anoo Như bhrợ Tổ trưởng cung ơy glúh váih, pa zêng 45 cha nặc nắc đhanuôr Cơ Tu cóh vel Tà Lang, Giàn Bí ting bhrợ têng. Tổ nâu vêy 7 c’bhúh ngành, bh’rợ bhlâng pa zêng: c’bhúh t’taanh dz’dzặc, taanh n’đoóh a’doóh, b’boọc c’coọch, c’bhúh chi ớh chiing cha gâr, tân tung da dặ, c’bhúh apêê đắh z’zêệ pa bhrợ, lướt lêy chi ớh cóh crâng k’coong. Anoo A Lăng Như, c’la Homestay nâu moon, Tổ hợp tác du lịch vel bhươl Hoà Bắc nắc lướt moót đươi bhrợ tơợ lứch c’moo 2019, hân đhơ cơnh đêếc, tu cắh liêm crêê âng cr’ay Covid-19 nắc đợ mơ ta mooi chô cắh têêm ngăn, ta luôn, zên pa chô âng Tổ hợp tác cung cắh bơơn cơnh cr’noọ cr’niêng. Hân đhơ cơnh đêếc, râu chr’nắp lấh mơ âng du lịch vel bhươl đơơng chô nắc zooi đhanuôr vêy pa xoọng bh’rợ, bơơn zên lâng ooy đâu pa dưr dal c’năl bh’rợ, trách nhiệm âng đhanuôr đắh bhiệc zư lêy lâng pa dưr zâp râu chr’nắp liêm văn hoá ty âng manứih Cơ Tu.

“C’moo 2019, ta mooi chô ooy Homestay bấc. Xang 2 c’moo váih pr’lúh cr’ay, ta mooi rạch chô cớ, 1 c’xêê 4 chu; ha dợ đợ t’ngay bhiệc bhan ga mắc ta mooi chô bấc lấh (mưy t’ngay plêệng cắh liêm nặc cắh bấc). Zên pa chô tước đâu vêy 200 ực (tơợ c’moo 2019). K’noọ tước đâu bhrợ t’bhứah lâng pa dưr dal chất lượng lấh mơ đoọng bhrợ ha ta mooi mưy cơnh liêm choom lấh. Ooy đâu bhrợ ting hân noo, hân noo n’đoo váih ta mooi nắc đhanuôr pấh bhrợ bấc, bấc bêl zêng apêê cóh tổ ting pấh bhrợ. Choom moon tước đâu Hoà Bắc ơy váih pr’đơợ đoọng pa dưr du lịch. Ta mooi chô ooy đâu choom lêy râu liêm pr’hay âng crâng k’coong lâng chấc lêy năl đợ râu chr’nắp liêm văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu. Ooy du lịch nâu bhrợ đoọng bhiệc bhrợ ha 45 cha nặc Tổ hợp tác du lịch”- anoo A Lăng Như xay moon.

Đh’rứah lâng Tổ hợp tác du lịch vel bhươl âng A Lăng Như, cr’chăl đâu bấc bh’rợ du lịch vel bhươl ơy glúh váih, bhrợ liêm crêê cơnh cr’noọ cr’niêng pấh chi ớh âng ta mooi bêl chô tước Hoà Bắc. Mưy ooy pa zêng nâu nắc choom moon tước Hợp tác xã Nông nghiệp lâng Du lịch vel bhươl Hoà Bắc âng amoó Đỗ Thị Huyền Trâm bhrợ Giám đốc. Hân đhơ t’mêê moót bhrợ nắc Tổ hợp tác nâu ơy t’pấh bấc apêê pân đil pấh bhrợ, ooy đâu vêy apêê a’đhi amoó Cơ Tu cóh 2 vel Tà Lang, Giàn Bí. Amoó Huyền Trâm đoọng năl, ooy zâp tổ nông nghiệp; tổ bh’rợ ty chr’nắp, tổ văn hoá pr’hát xa nưl, tổ ch’na đh’nắh, tổ âng đơơng tour, tuyến... zâp xã viên cắh mưy vêy pa xoọng zên nắc dzợ bơơn zư đợc, pa dưr bh’rợ tr’nêng ty chr’nắp. “Lâng du lịch vel bhươl, đhanuôr dzợ xoọc bhrợ đợ n’hâu đhanuôr xoọc váih. Bêl váih du lịch nắc bh’rợ âng apêê ting pa dưr chr’nắp lấh, ha dợ lêy đhanuôr dzợ ặt taanh bhrợ, dzợ ặt bhrợ ha rêê; tổ ch’na đh’nắh cung tổ apêê, đhanuôr cung dzợ lướt ooy crâng k’coong, ooy ha rêê, hân đhơ cơnh đêếc, bêl du lịch chô nắc đhanuôr pazưm bh’rợ âng đay ooy du lịch. Cr’chăl nâu, tu vêy apêê ta mooi pấh lêy nắc apêê ting lêy chắp kiêng lấh mơ bh’rợ âng apêê lâng apêê kiêng zư lêy bh’rợ tr’nêng đenh đươnh lấh. Choom moon du lịch học tập doọ bhrợ bil bh’rợ tr’nêng, nắc ting pa dưr chr’nắp bh’rợ âng apêê lấh mơ”- amoó Huyền Trâm moon.

T’coóh Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND chr’val Hoà Bắc, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng moon ghít, du lịch vel bhươl nắc mưy ooy đợ bh’rợ bha lâng âng vel đông. T’mêê đâu, bơơn râu k’rang lêy âng chr’hoong Hoà Vang, chr’val Hoà Bắc ơy k’rong bhrợ pa dưr Trung tâm Văn hoá du lịch vel bhươl âng đhanuôr Cơ Tu đhị 2 vel Tà Lang lâng Giàn Bí lâng pa zêng zên lấh 20 tỷ đồng. Xa nay bh’rợ bhrợ xang, t’moót đươi dua nắc đhị hơnh déh ta mooi lâng đợc p’cắh bh’nơơn pr’đươi văn hoá Cơ Tu, lâng cung nắc đhị ặt chi ớh, p’cắh văn hoá âng đhanuôr.

T’coóh Hồ Phú Thanh đoọng năl, cr’chăl c’moo 2021-2025, chr’val Hoà Bắc pa zưm pa dưr pa xớc, bhrợ liêm xang bha nụ du lịch Tà Lang - Giàn Bí lâng cr’noọ bh’rợ pa dưr pa xớc du lịch văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu; du lịch lêy chi ớh, chấc lêy năl pr’ắt tr’mung, bh’rợ tr’nêng âng manứih Cơ Tu đoọng ta mooi lâng học sinh zâp trường vêy bơơn lêy năl văn hoá âng đhanuôr: “Lâng c’lâng bh’rợ nâu, azi pa zưm ooy bh’rợ pa dưr, zư lêy, pa dưr zâp râu chr’nắp liêm văn hoá âng đhanuôr Cơ Tu. Xoọc đâu, xa nay bh’rợ zư lêy văn hoá âng đhanuôr ơy pa dưr liêm choom. Xọoc ơy pa dưr bh’rợ taanh n’đoóh a’doóh, b’boọc c’coọch, taanh dzặc, tân tung da dặ âng đhanuôr... vêy bấc cr’liêng xa nay đắh bh’rợ văn hoá”.

Năl ghít, văn hoá nắc đoo c’lâng bh’rợ chr’nắp đoọng zư lêy văn hoá, cr’chăl hanua, chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng ơy xay bhrợ bấc c’lâng bh’rợ đoọng zư lêy bh’rợ tr’nêng ty chr’nắp, kiến trúc, nghệ thuật, j’niêng bh’rợ, bhiệc bhan... Ooy đâu, pa dưr du lịch pa dưr pa xớc. T’coóh Đỗ Văn Tân, Trưởng Phòng Văn hoá chr’hoong Hoà Vang, thành phố Đà Nẵng đoọng năl, zr’lụ đhanuôr acoon cóh Cơ Tu bơơn xay moon vêy bấc râu liêm choom đắh cruung k’tiếc lâng văn hoá đhanuôr Cơ Tu. Tu cơnh đêếc, cr’chăl nâu a’tốh, chr’hoong Hoà Vang t’bhlâng k’rong bhrợ, zooi đhanuôr pa dưr pa xơc bh’rợ du lịch vel bhươl pa zưm lâng zư lêy văn hoá ty. Ooy đâu, chrooi pa xoọng pa dưr dal zên pa chô, têêm ngăn pr’ắt tr’mung ha đhanuôr. “Pr’đơợ du lịch ơy váih, c’năl bh’rợ âng đhanuôr cung váih. Xoọc đâu, đhanuôr cung ơy năl ghít zư lêy đhị đay ặt ma mung lâng văn hoá acoon cóh đoọng pa dưr pa xớc du lịch. Ooy cr’chăl nâu a’tốh, chr’hoong cung lêy cha mêết, zư pa liêm cơnh ahay, bhrợ pa liêm m’bứi đoọng bhrợ pa dưr du lịch, lêy nâu đoo nắc c’lâng đoọng pa dưr pa xớc pr’ắt tr’mung âng đhanuôr Cơ Tu, zooi đhanuôr têêm ngăn pr’ắt tr’mung”- t’coóh Đỗ Văn Tân moon ghit./.

Phát huy giá trị văn hóa dân tộc từ du lịch cộng đồng

Những năm gần đây, các khu du lịch sinh thái cộng đồng ở miền núi huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng ngày càng trở nên hấp dẫn du khách bốn phương không chỉ bởi phong cảnh sơn thủy hữu tình, mà còn bởi chính những nét đẹp văn hóa riêng có của đồng bào các dân tộc nơi đây. Giữ gìn văn hóa bản địa để thúc đẩy du lịch phát triển đã và đang là hướng đi đúng giúp bà con miền núi huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng có thêm thu nhập và nâng cao đời sống vật chất, tinh thần.

Nằm ở thượng nguồn sông Cu Đê, cách trung tâm thành phố Đà Nẵng khoảng 30 km về hướng Tây Bắc, homestay của A Lăng Như nổi lên như một  điểm đến ấn tượng đối với du khách trong và ngoài nước mỗi khi đến với xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng. Đây cũng là mô hình đầu tiên thực hiện thí điểm đề án “Phát triển du lịch cộng đồng kết hợp bảo tồn văn hóa Cơ Tu tại 2 thôn Tà Lang, Giàn Bí, xã Hòa Bắc”. Cùng với Homestay A Lăng Như, Tổ hợp tác du lịch cộng đồng do anh Như làm Tổ trưởng cũng đã ra đời gồm 45 thành viên là đồng bào Cơ Tu thuộc 2 thôn Tà Lang, Giàn Bí. Tổ này có 7 nhóm ngành, nghề chính gồm: nhóm đan lát, dệt thổ cẩm, điêu khắc gỗ, nhóm cồng chiêng, múa tân tung da dá, nhóm ẩm thực, trecking rừng. Anh A Lăng Như, chủ Homestay này chia sẻ, Tổ hợp tác du lịch cộng đồng Hòa Bắc chính thức đi vào hoạt động từ cuối năm 2019 nhưng do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 nên lượng khách không ổn định, doanh thu của Tổ hợp tác cũng chưa đạt như mong muốn. Tuy nhiên, cái được lớn nhất mà du lịch sinh thái cộng đồng mang lại là giúp bà con có thêm sinh kế, tăng thu nhập và qua đó, nâng cao ý thức, trách nhiệm của cộng đồng trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống Cơ Tu.

“Năm 2019, khách đến Homestay rất nhiều. Sau 2 năm dịch, khách quay trở lại, 1tháng 4 lần; còn những ngày lễ lớn khách đến đều (trừ những ngày thời tiết xấu). Doanh thu đến nay được 200 triệu (từ 2019). Sắp tới mở rộng và nâng cao chất lượng hơn nữa để phục vụ khách một cách chuyên nghiệp hơn. Ở đây làm theo mùa, mùa nào có khách thì bà con tham gia rất đông, nhiều khi bà con cả tổ đều tham gia hết. Có thể nói đến nay Hòa Bắc đã có nền móng phát triển du lịch. Khách đến đây có thể chiêm ngưỡng vẻ đẹp của núi rừng và trải nghiệm những nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Cơ Tu. Thông qua du lịch tạo công ăn việc làm cho 45 thành viên Tổ hợp tác du lịch.” - A Lăng Như cho biết như vậy.

Cùng với Tổ hợp tác du lịch cộng đồng của A Lăng Như, thời gian gần đây nhiều mô hình du lịch sinh thái cộng đồng đã ra đời, đáp ứng nhu cầu tham quan, trải nghiệm của du khách khi đến với Hòa Bắc. Một trong số đó phải kể đến Hợp tác xã Nông nghiệp và Du lịch sinh thái Hòa Bắc do chị Đỗ Thị Huyền Trâm làm Giám đốc. Tuy mới đi vào hoạt động nhưng Tổ hợp tác này đã thu hút khá đông phụ nữ tham gia, trong đó có chị em Cơ Tu ở 2 thôn Tà Lang, Giàn Bí. Theo chị Huyền Trâm, thông qua các tổ nông nghiệp; tổ nghề truyền thống, tổ văn hóa - văn nghệ, tổ ẩm thực, tổ vận chuyển tour, tuyến… các xã viên không chỉ có thêm thu nhập mà còn gìn giữ, bảo tồn được nghề truyền thống: “Đối với du lịch cộng đồng, bà con vẫn đang làm những gì bà con đang có. Khi du lịch đến thì nghề của họ tăng thêm giá trị thôi, chứ còn thực tế bà con làm dệt thì vẫn dệt, bà con làm nông thì vẫn làm nông; tổ ẩm thực thì vẫn là tổ ẩm thực, bà con vẫn đi rừng, đi rẫy nhưng khi du lịch về thì bà con gắn nghề của mình vào du lịch. Bên cạnh đó, nhờ du khách đến họ cảm thấy yêu nghề hơn và họ muốn gìn giữ, bảo tồn nghề lâu dài hơn. Có thể nói du lịch học tập không làm mất nghề mà tăng giá trị nghề của họ lên.”- chị Huyền Trâm cho biết.

Ông Hồ Phú Thanh, Phó Chủ tịch UBND xã Hòa Bắc, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng khẳng định, du lịch cộng đồng là một trong những ngành kinh tế chủ lực của địa phương. Vừa qua, được sự quan tâm của huyện Hòa Vang, xã Hòa Bắc đã đầu tư xây dựng Trung tâm Văn hóa du lịch cộng đồng của đồng bào Cơ Tu tại 2 thôn Tà Lang và Giàn Bí với tổng kinh phí hơn 20 tỷ đồng. Công trình hoàn thành, đưa vào sử dụng sẽ là nơi tiếp đón, điều phối du khách và trưng bày các sản phẩm văn hóa Cơ Tu, đồng thời cũng là điểm giao lưu, trình diễn văn hóa của đồng bào.

Ông Hồ Thanh Phú cũng cho biết, giai đoạn 2021-2025, xã Hòa Bắc sẽ tập trung phát triển, hoàn thiện cụm du lịch Tà Lang-Giàn Bí với mục tiêu là phát triển du lịch văn hóa của đồng bào Cơ Tu; du lịch trải nghiệm đời sống sinh hoạt, lao động, sản xuất của người Cơ Tu để du khách và học sinh các trường có trải nghiệm không gian văn hóa của đồng bào. “Đối với lộ trình này, chúng tôi tập trung vào công tác phục dựng, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào Cơ Tu. Hiện nay, chương trình bảo tồn văn hóa của đồng bào đã phát huy hiệu quả tích cực. Hiện đã khôi phục được nghề dệt thổ cẩm, điêu khắc, đan lát múa tân tung da dá của bà con….rất nhiều nội dung trong lĩnh vực văn hóa.”

Xác định, văn hóa là giải pháp tốt nhất để bảo tồn văn hóa, thời gian qua, huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng đã triển khai nhiều giải pháp nhằm bảo tồn nghề truyền thống, kiến trúc, nghệ thuật, phong tục, lễ hội…Qua đó, thúc đẩy du lịch phát triển. Ông Đỗ Văn Tân, Trưởng Phòng Văn hóa huyện Hòa Vang, thành phố Đà Nẵng cho biết, vùng đồng bào dân tộc Cơ tu được đánh giá có rất nhiều tiềm năng về sinh thái tự nhiên và văn hóa cộng đồng Cơ Tu. Vì thế, thời gian tới, huyện Hòa Vang tiếp tục đầu tư hỗ trợ bà con phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa truyền thống. Qua đó, góp phần nâng cao thu nhập, ổn định cuộc sống cho người dân.

“Nền tảng du lịch đã có, kiến thức, kỹ năng của người dân cũng đã có. Hiện nay, người dân cũng đã có ý thức giữ gìn sinh thái tự nhiên nơi mình đang sống và văn hóa dân tộc để phát triển du lịch. Trong thời gian sắp tới, huyện cũng định hướng là giữ nguyên thực trạng không gian ở đây chỉ chỉnh trang 1 ít để phục vụ cho việc phát triển du lịch, xem đây là hướng chính để phát triển kinh tế của đồng bào Cơ Tu, giúp bà con ổn định cuộc sống”- ông Đỗ Văn Tân khẳng định như vậy./.