Đoọng ha roo “ôộm” sữa đa đạc, “cha” cr’liêng a’tứch nắc đoo bhiệc cắh bool lêy lâng bấc ngai, hân đhơ cơnh đêếc nâu đoo nắc bhiệc lalua váih vêy bơơn đhanuôr bhrợ ha rêê đhuốch cóh tỉnh Quảng Trị xoọc đươi bhrợ đoọng chóh bhrợ ha roo hữu cơ. Hợp tác xã Dịch vụ bhrợ têng ha rêê đhuốch Kim Long cóh chr’val Hải Quế, chr’hoong Hải Lăng nắc mưy ooy đợ đơn vị tr’nơợp cóh tỉnh nâu chóh ha roo hữu cơ. Bh’rợ chóh bhrợ ha roo hữu cơ liêm ghít, doọ đươi phân bón hoá học, zanươu c’chêết g’rưy nắc mưy đươi phân bón hữu cơ, đươi bhuông păr cắh vêy manứih lái đoọng phun zanươu. Bêl ha roo tợơp bhung, xrúah nắc đhanuôr pay cr’liêng a’tứch lâng sữa đa đạc đoọng phun ha roo. T’coóh Nguyễn Văn Hoà, đhanuôr cóh chr’val Hải Quế, chr’hoong Hải Lăng đoọng năl, chóh ha roo hữu cơ vêy bh’nơơn pa chô bấc lấh mơ ting lêy lâng chóh ha roo cơnh ahay, bhiệc pa câl cung têêm ngăn: “Bhrợ ha roo hữu cơ đắh bh’nơơn pa chô, chr’nắp pr’đươi, zên pa câl bấc lấh mơ, zên pa câl têêm ngăn, bơơn công ty bảo lãnh bh’nơơn pr’đươi. Ting lêy lãi suất đhị mưy bha nên ruộng dzoọc 1 ực đồng ting lêy lâng chóh bhrợ cơnh bêl lơơng, vêy chr’nắp liêm ha môi trường. Pa đhang moon cơnh a’xiu, a’puội bơơn cóh ruộng ha roo hữu cơ pa câl cung váih zên lấh”.

C’moo 2019, đhị Hà Nội, Trường Đại học Hiroshima Nhật Bản xay moon cha nêếh hữu cơ Quảng Trị choom pa zưm 2 hợp chất chr’nắp nắc Momilactone A Lâng Momilactone B vêy chr’nắp zêl cha groong cr’ay tiểu đưởng, gút, l’mặ. Nâu đoo nắc râu chr’nắp liêm mặ tr’zêệng âng cha nêếh hữu cơ Quảng Trị. Tước đâu, tỉnh Quảng Trị vêy 200 hécta ha roo bơơn chứng nhận vêy chr’nắp hữu cơ. Cha nêếh hữu cơ âng đhanuôr tỉnh Quảng Trị pa câl ooy bấc k’tiếc k’ruung, hân đhơ lâng thị trường k’đhạp cơnh châu Âu.

Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị nắc mưy ooy đợ đơn vị cóh tỉnh Quảng Trị p’têết pazưm lâng đhanuôr k’rong bhrợ pa dưr ha roo hữu cơ, bhrợ t’váih, pa dưr pa xớc zr’lụ chóh bhrợ ha roo đoọng bhrợ cha nêếh hữu cơ pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng. T’coóh Hồ Xuân Hiếu, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị đoọng năl, đơn vị bhrợ pa dưr đông bhrợ phân bón vi sinh buôn đươi đoọng ha tơơm ha roo hữu cơ; pay máy cha bêếh ha roo, bhuông păr cắh vêy manứih lái phun zâp chế phẩm hữu cơ zư lêy ha roo; ra lắp bhrợ bh’rợ bhrợ têng pr’đươi tơợ zâp bh’nơơn pr’đươi ha rêê đhuốch cơnh: a’hự, prớ, tỏi, a’xiu rô phi... đươi đoọng zêl cha groong g’rưy ha tơơm ha roo. Ting cơnh t’coóh Hồ Xuân Hiếu, bhrợ ha roo hữu cơ crêê cơnh cr’noọ pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng liêm chr’nắp tơợ bh’rợ chóh, zư lêy tước bơơn bhrợ, tôm pa liêm đoọng pa câl: “Râu chr’nắp liêm chóh ha roo hữu cơ nắc cha bêết, cắh vêy chooi m’ma, tu bêl cha bêết ha roo doọ váih bhơi k’tang. Ha dợ chooi m’ma nắc váih bấc bhơi k’tang, cơnh đêếc nắc cắh vêy moon ha roo hữu cơ. Bh’rợ chóh ha roo hữu cơ liêm ghít, tơợ cr’liêng ha roo hữu cơ xang nặc bêl t’moót bhrợ váih cha nêếh cung bhrợ bấc cơnh. Ha dang liêm ghít nắc vêy ta moon cha nêếh hữu cơ tôm đơơng pa câl ooy thị trường”.

Đhị tỉnh Quảng Trị, bấc bh’nơơn pr’đươi dưr váih chr’nắp liêm lalay, vêy chr’nắp cắh mưy pa câl cóh thị trường cr’loọng k’tiếc k’ruung nắc dzợ pa câl ooy bấc k’tiếc k’ruung lơơng. Cơnh cha nêếh liêm Triệu Phong bơơn ch’ner chr’nắp dal bhlâng đắh công nghệ liêm crêê lâng môi trường c’moo 2017 đhị Hội nghị Quốc tế đắh công nghệ liêm crêê lâng môi trường ta bhrợ đhị thủ đô Seoul, Hàn Quốc. Bh’nơơn pr’đươi a’moót hữu cơ đhị 2 chr’hoong Gio Linh lâng Vĩnh Linh ơy bơơn bhrợ đhị Cổntl Union, mưy tổ chức chứng nhận bha lang k’tiếc độc lập đắh k’đhơợng zư lâng lêy cha mêết hàng hoá chứng nhận bh’nơơn pr’đươi bhrợ têng ting cr’noọ bh’rợ hữu cơ âng châu Âu lâng Mỹ. Tơơm An xoa tự chặt váih cóh crâng âng chr’hoong Cam Lộ, bêl ahay bơơn đhanuôr pay đơơng chô zêệ cao pa câl ooy thị trường cóh cr’loọng k’tiếc k’ruung nắc xoọc đâu, bh’nơơn pr’đươi cao An xoa Quảng Trị ơy pa câl ooy Hoa Kỳ. Bấc bh’nơơn pr’đươi cóh tỉnh Quảng Trị ơy bơơn pa dzoọc ooy sàn thương mại điện tử prang bha lang k’tiếc. P’căn Lê Thị Hồng Nhạn, c’la mưy đông bhrợ têng zanươu cóh chr’hoong Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị đoọng năl, bh’nơơn pr’đươi cao An xoa ơy pa câl ooy thị trường Mỹ: “K’nọo tước đâu nắc vêy pa glúh bấc bh’nơơn pr’đươi t’mêê. Azi p’têết pazưm lâng zâp đơn vị pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng lêy ta moóh đhị 2, 3 thị trường zâp k’tiếc k’ruung, vêy lêy thị trường đhị 2, 3 k’tiếc k’ruung xay moon liêm choom”.

T’đui đoọng pa dưr pa xớc ha rêê đhuốch hữu cơ, ha rêê đhuốch công nghệ dal nắc mưy ooy đợ c’lâng pa dưr pa xớc âng tỉnh Quảng Trị ooy đợ c’moo nâu a’tốh. Hội đồng Nhân dân tỉnh Quảng Trị ơy pa glúh Nghị quyết quy định “chính sách zooi đoọng pa dưr pa xớc 2, 3 tơơm chr’nóh, bh’năn băn, bhrợ pa glúh đợ bh’nơơn pr’đươi ha rêê đhuốch chr’nắp bha lâng vêy mặ tr’zêệng cr’chăl c’moo 2022 - 2026 lêy chô tước c’moo 2030”. Zâp c’moo, tỉnh nâu pay ngân sách 17 tỷ đồng zooi đoọng ha zâp cha nặc manứih, đơn vị đươi dua, bhrợ bh’nơơn pr’đươi hữu cơ pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng. T’coóh Hà Sỹ Đồng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị đoọng năl, tỉnh t’bhlâng tước c’moo 2025, k’tiếc chóh bhrợ pr’đươi pr’dua hữu cơ đhị zâp râu tơơm chr’nóh bơơn 5.000 hécta tước 10.000 hécta: “Azi k’đươi moon Sở Khoa học lâng Công nghệ, Sở Nông nghiệp lâng pa dưr pa xớc vel bhươl tỉnh pa glúh bộ tiêu chí, bh’rợ lêy bhrợ cha nêếh hữu cơ lâng pa zưm zâp Viện lêy cha mêết bhrợ pa dưr thương hiệu cha nêếh hữu cơ Quảng Trị nhâm mâng, váih mã vạch, vêy chứng nhận đhị bhrợ đắh bh’rợ bhrợ têng đoọng manứih đươi dua k’rêệm loom. Azi vêy bhrợ cớ đợ đhị k’tiếc chóh ha roo đhị 2, 3 chr’hoong vêy pr’đơợ k’tiếc k’bunh cơnh 2, 3 bh’rợ t’mêê đâu”.

K’noọ 80% đhanuôr cóh tỉnh Quảng Trị xoọc ma mung lâng bh’rợ ha rêê đhuốch. Tỉnh Quảng Trị năl ghít lêy dưr lướt lâng ha rêê đhuốch, hân đhơ cơnh đêếc nắc cắh vêy cơnh ha rêê đhuốch ty ahay, lêy pa dưr pa xớc ha rêê đhuốch ting c’lâng hữu cơ, bh’nơơn pr’đươi liêm sạch. Bhrợ pr’đơợ zr’nắh k’đhạp âng plêệng k’tiếc váih râu chr’nắp c’rơ pa dưr pa xớc, tỉnh Quảng Trị ting bhr’dzang bhrợ pa dưr váih zr’lụ chóh bhrợ bh’nơơn pr’đươi hữu cơ pa câl ooy k’tiếc k’ruung lơơng./.

Quảng Trị xây dựng vùng chuyên canh nông sản hữu cơ xuất khẩu

Vùng đất Quảng Trị vốn nghèo khó vì sự khắc nghiệt của thời tiết nhưng chính trên mảnh đất khô cằn này lại cho ra những nông sản có giá trị cạnh tranh. Nhiều nông sản hữu cơ của tỉnh Quảng Trị trở thành thương hiệu như: gạo hữu cơ, dược liệu an xoa, chè vằng đã xuất khẩu sang các thị trường khó tính như châu Âu, Mỹ… Tỉnh Quảng Trị đang tập trung xây dựng vùng chuyên canh nông sản hữu cơ xuất khẩu.

Cho lúa “uống” sữa tươi, “ăn” trứng gà là chuyện quá xa xỉ và không tưởng đối với nhiều người nhưng đây là chuyện có thực được nhiều nông dân tỉnh Quảng Trị ứng dụng để sản xuất lúa hữu cơ. Hợp tác xã Dịch vụ sản xuất nông nghiệp Kim Long ở xã Hải Quế, huyện Hải Lăng là một trong những đơn vị đầu tiên ở tỉnh này trồng lúa hữu cơ. Quy trình sản xuất lúa hữu cơ rất nghiêm ngặt, không sử dụng phân bón hóa học, thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu mà chỉ dùng phân bón hữu cơ, dùng máy bay không người lái để phun thuốc. Vào thời điểm lúa làm đòng, trỗ bông, bà con còn dùng trứng gà và sữa tươi để phun cho lúa. Ông Nguyễn Văn Hòa, nông dân ở xã Hải Quế, huyện Hải Lăng cho biết, trồng lúa hữu cơ năng suất cao hơn nhiều so với trồng lúa truyền thống và đầu ra ổn định: “Làm lúa hữu cơ về năng suất, giá trị sản phẩm, giá thành gần gấp đôi, giá cả ổn định, được công ty bảo lãnh năng suất. Bình quân lãi suất/sào ruộng tăng 1 triệu đồng so với sản xuất thông thường, đem lợi về môi sinh môi trường. Ví dụ con cá, con ốc bắt ở ruộng lúa hữu cơ đem đi bán cũng có giá hơn”.

Năm 2019, tại Hà Nội, Trường Đại học Hiroshima Nhật Bản ghi nhận và công bố gạo hữu cơ Quảng Trị dung hợp được 2 hợp chất quý là Momilactone A và Momilactone B có tác dụng chống bệnh tiểu đường, gút, béo phì. Đây chính là ưu điểm vượt trội, lợi thế cạnh tranh của gạo hữu cơ Quảng Trị. Đến nay, tỉnh Quảng Trị có 200 hécta lúa được chứng nhận đạt tiêu chuẩn hữu cơ. Gạo hữu cơ của nông dân tỉnh Quảng Trị xuất khẩu sang nhiều nước, kể cả thị trường khó tính như châu Âu.

Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị là một trong những đơn vị ở tỉnh Quảng Trị liên kết với nông dân đầu tư phát triển lúa hữu cơ, hình thành, phát triển vùng sản xuất chuyên canh lúa để sản xuất gạo hữu cơ xuất khẩu. Ông Hồ Xuân Hiếu, Chủ tịch Hội đồng Quản trị Công ty Cổ phần Tổng Công ty Thương mại Quảng Trị cho biết, đơn vị thành lập xưởng sản xuất phân bón vi sinh chuyên dùng cho cây lúa hữu cơ; nhập máy cấy lúa, máy bay không người lái phun các chế phẩm hữu cơ chăm sóc lúa; lắp ráp dây chuyền sản xuất chế phẩm từ các sản phẩm nông nghiệp như: gừng, ớt, tỏi, cá rô phi… dùng để trừ sâu cho cây lúa. Theo ông Hồ Xuân Hiếu, làm lúa hữu cơ đúng tiêu chuẩn bán ra nước ngoài yêu cầu rất nghiêm ngặt từ khâu trồng, chăm sóc cho đến thu hoạch, đóng gói thành phẩm: “Ưu điểm trồng lúa hữu cơ là chỉ được cấy, không gieo sạ, vì khi cấy lúa sẽ không có cỏ. Còn nếu gieo hoặc sạ, cỏ sẽ mọc nhiều. Bà con phải phun thuốc trừ cỏ, như vậy thì không thể gọi là lúa hữu cơ. Quy trình trồng lúa hữu cơ rất nghiêm ngặt, từ hạt lúa hữu cơ rồi khi đưa vào chế biến thành gạo cũng phải qua nhiều công đoạn. Nếu đạt chuẩn mới được công nhân là gạo hữu cơ đóng gói đưa ra thị trường”.

Tại tỉnh Quảng Trị, nhiều nông sản trở thành đặc sản có thương hiệu không chỉ bán ở thị trường trong nước mà còn xuất khẩu ra nhiều nước khác. Điển hình như Gạo sạch Triệu Phong đoạt giải nhất về công nghệ phù hợp thân thiện với môi trường năm 2017 tại Hội nghị Quốc tế về công nghệ phù hợp thân thiện với môi trường tổ chức tại thủ đô Seoul, Hàn Quốc. Sản phẩm hồ tiêu hữu cơ tại 2 huyện Gio Linh và Vĩnh Linh đã được tổ chức Control Union, một tổ chức chứng nhận quốc tế toàn cầu độc lập trong quản lý và giám sát hàng hóa chứng nhận sản phẩm sản xuất theo tiêu chuẩn hữu cơ của châu Âu và Mỹ. Cây An xoa mọc hoang dại ở rừng tự nhiên của huyện Cam Lộ, trước đây được người dân lấy về nấu cao bán thị trường trong nước thì bây giờ, sản phẩm cao An xoa Quảng Trị đã được xuất khẩu sang Hoa Kỳ. Nhiều nông sản ở tỉnh Quảng Trị đã được đưa lên sàn thương mại điện tử toàn cầu. Bà Lê Thị Hồng Nhạn, chủ một cơ sở sản xuất dược liệu ở huyện Cam Lộ, tỉnh Quảng Trị cho biết, sản phẩm cao An xoa đã xuất khẩu qua thị trường Mỹ: “Sắp tới sẽ cho ra nhiều dòng sản phẩm mới. Chúng tôi liên kết với các đơn vị xuất khẩu có gửi sản phẩm thăm dò tại một số thị trường các nước, bước đầu cho thấy, thị trường một số nước ghi nhận hiệu quả”.

Ưu tiên phát triển nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao là một trong những định hướng phát triển của tỉnh Quảng Trị trong những năm tới. Hội đồng Nhân dân tỉnh Quảng Trị đã ban hành Nghị quyết quy định “chính sách hỗ trợ phát triển một số cây trồng, con vật nuôi, tạo ra sản phẩm nông nghiệp chủ lực có lợi thế cạnh tranh giai đoạn 2022-2026 định hướng đến năm 2030”. Hàng năm, tỉnh này trích ngân sách 17 tỷ đồng hỗ trợ cho các cá nhân, đơn vị ứng dụng, sản xuất nông sản hữu cơ xuất khẩu. Ông Hà Sỹ Đồng, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Trị cho biết, tỉnh phấn đấu đến năm 2025, diện tích sản xuất nông sản hữu cơ trên tất cả các loại cây trồng đạt 5.000 hécta đến 10.000 hécta: “Chúng tôi chỉ đạo Sở Khoa học và Công nghệ, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh ban hành bộ tiêu chí, quy trình sản xuất gạo hữu cơ và kết hợp các Viện Nghiên cứu xây dựng thương hiệu gạo hữu cơ Quảng Trị bền vững, có mã vạch, có chứng nhận xuất xứ về quy trình sản xuất để người tiêu dùng yên tâm. Chúng tôi sẽ quy hoạch lại diện tích đất trồng lúa tại một số huyện có điều kiện có thổ nhưỡng, đất đai như một số mô hình vừa qua”.

Gần 80% dân số tỉnh Quảng Trị hiện sống bằng nông nghiệp. Tỉnh Quảng Trị xác định phải đi lên bằng nông nghiệp nhưng không phải là nông nghiệp truyền thống mà phát triển nông nghiệp theo hướng hữu cơ, nông nghiệp sạch. Biến điều kiện khắc nghiệt của thời tiết thành lợi thế phát triển, tỉnh Quảng Trị từng bước hình thành vùng chuyên canh nông sản hữu cơ xuất khẩu./.