Quế Trà My ơy vaih tơợ đanh đhị apêê bha đưn da ding ca coong âng chr’hoong Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Đhanuôr coh đâu pa zay zư lêy m’ma quế nâu đoọng choh t’bhưah. Tơợ bh’nơơn đơơng chô, chr’hoong Nam Trà My bhrợ cớ bấc chính sách zooi m’ma choh tơợ xa nay bh’rợ âng k’tiếc k’ruung đoọng đhanuôr pa dưr, choh t’bhưah tơơm quế. T’cooh Hồ Văn Huyện, Chủ tịch UBND chr’val Trà Vân, chr’hoong Nam Trà My đoọng năl: "Ting c’lâng bh’rợ, chr’hoong Nam Trà My năc choh pa dưr mơ 12.000 héc ta quế, dưr vaih năc zr’lụ k’rong choh bhrợ quế Trà My: “Bhiệc pa dưr, zư lêy quế Trà My, vel đong ơy xay moon đhanuôr zư lêy tơơm quế. Đh’rưah lâng đêêc năc t’pâh đhanuôr t’bhưah cr’noọ bh’rợ, zư lêy m’ma lâng pa câl m’ma quế đoọng ha chr’val Trà Vân”.

Cơnh lâng đhanuôr chr’hoong da ding ca coong Bắc Trà My, bhươn quế lêy năc cr’van ga măc cơnh lâng zập pr’loọng. Xoọc đâu, tơơm quế bơơn choh đhị bấc zr’lụ, coh đêêc k’rong bấc bhlầng năc đhị chr’val Trà Giáp lâng Trà Giác, chr’hoong Bắc Trà My. T’cooh Đinh Văn Linh, Chủ tịch UBND chr’val Trà Giác, chr’hoong Bắc Trà My đoọng năl: Quế Trà My năc tơơm za nươu pa têệt lâng pr’ặt tr’mông văn hóa ty đanh âng zr’lụ đhanuôr acoon coh. Nâu năc tơơm chr’noh pachô thu nhập bha lầng đoọng ha pr’loọng ma nuyh Cor, Ca Dong, Xê Đăng, Bh’nong: “Ting a cu lêy lâng chr’năp 71.000 đồng/1kg năc êêh rau chr’năp dal bhlầng âng tơơm quế. Cr’chăl tước đâu, năc lêy vêy rau pa zưm bhrợ têng bhlưa doanh nghiệp lâng pr’loọng choh quế đoọng bhrợ t’vaih bấc pr’đươi tơợ tơơm quế đơơng chô chr’năp dal lâh mơ dzợ. Tơơm quế dzợ bấc chr’năp liêm ha dợ ahêê căh ơy bhrợ têng lưch. Quế vêy bấc pr’đơợ lâng năc tơơm đơơng chô bh’nơơn ha đhanuôr”.

Xọoc đâu, pazêng crâng quế bơơn choh tơợ 15 - 20 c’moo, đhanuôr bhrợ têng ting c’lâng pay bh’nơơn r’dợ, đhăm bhrợ têng zập c’moo mơ 80 - 100 héc ta, đợ bấc năc 180 - 200 tấn c’năr quế. Ting cơnh t’cooh Thái Hoàng Vũ, Chủ tịch UBND chr’hoong Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam nâu năc pr’đơợ khoa học lâng đhr’năng lalua đoọng t’bhưah zr’lụ k’đơơng c’lâng ha n’căr quế âng tỉnh Quảng Nam: “Chr’hoong ơy t’hước lêy zập cr’noọ bh’rợ têng tơợ tơơm quế Trà My năc đoo c’lâng chr’hoong lêy bhrợ. Tơợ đêêc, chr’hoong Bắc Trà My ơy bhrợ pazêng đề án đoọng zư lêy tơơm qế lâng bhiệc bhan ooy tơơm quế Trà My đoọng zooi đhanuôr z’lâh đha rựt đanh mâng”.

C’rơ pa zay zư lêy lâng k’rong bhrợ pa dưr âng 2 chr’hoong Nam Trà My lâng Bắc Trà My xoọc pa dưr bh’nơơn, tơợ đêêc dưr vaih bấc zr’lụ choh bhrợ quế, chroi k’rong pa xiêr đha rựt đanh mâng đhị pazêng chr’hoong da ding ca coong. Bhiệc đươi dua âng chr’năp quế coh thị trường pazêng c’moo đăn đâu ơy ha dưr k’rơ, t’vaih rau p’rơơm nhâm mâng đoọng ha đhanuôr choh quế, chroi k’rong pa dưr tơơm quế tước zập ooy./.

Bảo tồn và phát triển cây quế Trà My

Nam Trà My và Bắc Trà My là 2 địa phương có sản lượng quế lớn của tỉnh Quảng Nam. Nơi đây có những vườn quế đang được người dân bảo tồn nguồn gốc và khai thác để phát triển kinh tế gia đình. Đặc biệt, sự hỗ trợ của chính quyền địa phương thông qua các chương trình, dự án đã giúp người dân tiếp tục phát triển, mở rộng diện tích trồng quế.

Quế Trà My từ lâu đã bén rễ, đâm chồi trên những ngọn núi cao ở huyện Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam. Đồng bào nơi đây nỗ lực gìn giữ giống quế gốc để nhân giống, mở rộng diện tích. Từ hiệu quả kinh tế mang lại, huyện Nam Trà My tiếp tục thực hiện các chính sách hỗ trợ cây giống từ các chương trình mục tiêu quốc gia để người dân phát triển, mở rộng vùng trồng quế. Ông Hồ Văn Huyện, Chủ tịch UBND xã Trà Vân, huyện Nam Trà My cho biết: " Theo kế hoạch, huyện Nam Trà My sẽ phát triển khoảng 12.000 héc ta quế, hình thành vùng nguyên liệu quế Trà My quy mô tập trung: “Về việc phát huy, bảo tồn quế Trà My, địa phương tuyên truyền, vận động bà con quản lý, bảo vệ cây quế. Đồng thời, vận động người dân nhân rộng mô hình, bảo tồn giống quế gốc cung cấp cây quế trên địa bàn xã Trà Vân”.

Đối với bà con miền núi huyện Bắc Trà My, vườn quế được coi là tài sản lớn của mỗi gia đình. Hiện, cây quế được trồng tại nhiều vùng, trong đó tập trung nhiều nhất ở các xã Trà Giáp và Trà Giác. Ông Đinh Văn Linh, Chủ tịch UBND xã Trà Giác, huyện Bắc Trà My cho biết: Quế Trà My là cây dược liệu gắn liền với đời sống văn hóa truyền thống đặc trưng của vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đây là loại cây trồng mang lại nguồn thu nhập chính cho nhiều gia đình người Co, Ca Dong, Xê Đăng, Bh’noong: “Tôi nghĩ với giá 75.000 đồng/1kg không phải là giá cuối của cây quế. Thời gian tới, cần có sự liên kết giữa doanh nghiệp và các hộ dân trồng quế để sản xuất nhiều sản phẩm từ cây quế cho giá trị cao hơn. Cây quế còn nhiều giá trị mà chúng ta chưa khai thác hết. Nó có rất nhiều tiềm năng và sẽ là cây mang lại thu nhập cho đồng bào”.

Hiện nay, những rừng quế được trồng từ 15 - 20 năm tuổi, người dân khai thác theo phương pháp tỉa dần, diện tích khai thác bình quân mỗi năm ước khoảng 80 - 100 héc ta, sản lượng khoảng 180 - 200 tấn quế vỏ. Theo ông Thái Hoàng Vũ, Chủ tịch UBND huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam, đây là cơ sở khoa học và thực tiễn để mở rộng phạm vi bảo hộ chỉ dẫn địa lý cho sản phẩm quế vỏ của tỉnh Quảng Nam: “Huyện định hướng các mô hình sản xuất xung quanh cây quế Trà My là định hướng mà huyện đang hướng đến. Thông qua đó, huyện Bắc Trà My đã xây dựng các đề án để bảo tồn cây quế và lễ hội về quế Trà My để từng bước giúp người dân thoát nghèo bền vững”.

Nỗ lực bảo tồn và đầu tư phát triển của 2 huyện Nam Trà My và Bắc Trà My đang phát huy hiệu quả, từ đó hình thành nhiều vùng chuyên canh cây quế, góp phần giải quyết bài toán giảm nghèo bền vững ở các huyện vùng cao. Nhu cầu và giá thành quế trên thị trường những năm gần đây tăng mạnh, tạo niềm tin cho người dân trồng quế, góp phần đưa hương quế bay xa đến mọi miền../.

Ảnh: Báo Quảng Nam