Đợ xa nưl âng máy r’rộ r’răm, đợ cr’liêng ha roo rơợc liêm bhrợ đhanuôr bhui har bhlâng. Vêy đợ bh’nơơn bơơn bhrợ nâu, lâh mơ râu t’bhlâng âng đhanuôr, năc dzợ vêy râu chrooi đoọng chr’năp âng xa nay bh’rợ bha nậ chr’hooi đac ga măc liêm Ayun Hạ.

Đợ t’ngay nâu, đhị đhăm k’tiêc bhưah liêm âng zâp chr’val Chư A Thai, Phú Thiện, tỉnh Gia Lai, ha roo ơy rơợc đoọm. Bơr pêê đhị bha nên choh bhrợ, đhanuôr ơy pay máy xoót pay ha roo. T’cooh Kpă An (acoon coh Jarai) coh vêêl Ring Dap, chr’val Chư A Thai lươt lưm lêy đhăm k’tiêc choh ha roo âng đay ting hâng hơnh tu ha roo zêng rơợc đoọm. T’cooh moon pr’loọng đông đay vêy k’noọ 1,5ha ruông ha roo bhrợ 2 hân noo, đac đươi dua tơợ bha nậ chr’hooi Ayun Hạ, năc zâp c’moo vêy pa chô mơ 20 tấn ha roo: “Nâu cơy bhrợ ha roo ruộng đhị zr’lụ đâu, ha dang bhrợ cha coh pr’loọng đông năc căh lưch. Xang bêl lơi jợ đợ mơ zên pa gluh đươi lăm cơnh câl phân bón, zanươu c’chêêt g’rưy, k’đươi apêê bhrợ k’tiêc, xoót pay... dzợ ha mơ năc pr’loọng đông đươi dua prang c’moo. Căh mưy zâp cha năc dzợ vêy k’rong đợc đoọng ooy c’moo t’tưn lâng đơơng pa câl t’bơơn zên. Bêl ahay, bhrợ ha roo coh ha roo, bh’nơơn bơơn bhrợ căh ha mơ. Nâu cơy bhrợ ha roo ruộng, đươi vêy bha nậ đac Ayun Hạ, vêy zâp đac tưới, bh’nơơn bâc lâh. Tơợ bêl xăl choh ha roo ruộng, pr’ăt tr’mung đhanuôr k’bhộ ngăn lâh mơ”.

Đợ đhị đhăm ruộng coh chr’val Phú Thiện - đhị vêy ta moon thương hiệu “Cha nêêh Phú Thiện” bâc ngai năl, đợ xa nưl máy xoot ha roo cung ơy ma xưl ga hô ga hăm. T’cooh Nay Keng (acoon coh Jarai), Trưởng vêêl Rbai, chr’val Phú Thiện đoọng năl, đươi vêy đac liêm zâp tơợ bha nậ Ayun Hạ, đhanuôr ơy bhrợ liêm bâc cơnh đăh bhrợ cha, bhrợ pa dưr zâp zr’lụ choh bhrợ tơơm a’tao, clang, hot đhạ... Bêl ahay đhanuôr mưy choh ha roo đoọng zâp cha, nâu cơy dzợ pa zưm lâng doanh nghiệp đoọng bhrợ ha roo chr’năp, đơơng thương hiệu “Cha nêêh Phú Thiện” bâc ngai năl: “Tơợ bêl vêy bha nậ đac Ayun Hạ, bh’rợ bhrợ cha âng đhanuôr zr’lụ đâu liêm buôn lâh mơ. Đac tơợ a’boc đơơng chô tươc ooy đhăm ruộng, tu cơnh đêêc đhanuôr cha bêêt bhrợ liêm choom, doọ dzợ đương g’nưm ooy boo cơnh bêl ahay. Đươi vêy cơnh đêêc, pr’ăt tr’mung đhanuôr ting têêm ngăn lâng z’zăng lâh mơ. Bha nậ đac Ayun Hạ lalua ơy zooi đhanuôr bhrợ tr’xăl bh’rợ bhrợ cha, pa dưr bh’nơơn pr’đươi, chrooi pa xoọng pa dưr pa xơc pr’ăt tr’mung coh prang vêêl đông”.

Ayun Hạ năc mưy ooy đợ bha nậ chr’hooi đac ga măc bhlâng coh zr’lụ Tây Nguyên, đơơng chô đac tưới đoọng ha lâh 13.500ha tơơm chr’noh zâp râu, ooy đâu lâh mơ năc ha roo ruộng. Đh’rưah lâng zâp m’ma ha roo t’mêê, đươi dua tiến bộ khoa học kỹ thuật, đợ c’moo hanua đac đăh bha nậ Ayun Hạ ơy chrooi pa xoọng đơơng chô bh’nơơn pr’đươi ha roo coh zâp chr’val Phú Thiện, Ayun Hạ, Chư A Thai dzoọc 8 tấn đhị mưy hecta, vêy đhị dzoọc tươc 10 tấn đhị mưy hecta. T’cooh Phạm Văn Lượng, bêl ahay năc Bí thư Huyện uỷ Phú Thiện, xoọc đâu năc Phó Bí thư Đảng uỷ - Chủ tịch Ủy ban nhân dân chr’val Chư A Thai, tỉnh Gia Lai đoọng năl, bha nậ chr’hooi Ayun Hạ ơy zooi đhanuôr tr’xăl cr’noọ bh’rợ bhrợ cha; lâh mơ năc manưih acoon coh ơy tr’xăl c’lâng bhrợ cha, doọ dzợ ăt đương g’nưm ooy đac boo, lêy xăl choh bhrợ liêm choom lâh: “Pa dưr liêm choom bh’nơơn pr’đươi âng bha nậ chrooi Ayun Hạ, vaih đac đoọng bhrợ cha, đhanuôr pa zưm lêy tr’xăl zâp bh’rợ bhrợ cha. Lâng vêêl đông chr’hoong Phú Thiện bêl ahay năc đhanuôr bhrợ zâp bh’rợ bhrợ cha pa zưm choh ha roo ruộng đơơng chô bh’nơơn dal. Tơợ đêêc, đhanuôr têêm ngăn pr’ăt tr’mung; lâh mơ năc đhanuôr manưih Jarai ơy choh bhrợ bâc m’ma ha roo vêy bh’nơơn chr’năp dal lâh”.

Tơợ bêl bhrợ cha căh liêm choom, ăt đương g’nưm ooy đac boo, đhanuôr zâp acoon coh đhị zâp chr’val Chư A Thai, Phú Thiện, Ayun Hạ (tỉnh Gia Lai) ơy lêy choh bhrợ ha roo ruộng 2 hân noo têêm ngăn, pa zưm lâng pa dưr pa xơc bâc râu tơơm chr’noh lơơng, ting bhr’dzang pa dưr dal zên bơơn bhrợ, dưr zi lâh bhrợ cha k’van. Râu liêm choom nâu cung đoọng lêy râu chr’năp ga măc âng bhiệc đươi dua khoa học - kỹ thuật lâng lêy bhrợ liêm choom zâp xa nay bh’rợ bha nậ chrooi đac đăh bhrợ cha nông nghiệp nhâm mâng đhị zr’lụ Tây Nguyên./.

MÙA VÀNG Ở AYUN HẠ

Mùa này, trên khắp các cánh đồng lúa ở các xã Chư A Thai, Phú Thiện, Ayun Pa, tỉnh Gia Lai đã bắt đầu vào mùa gặt. Tiếng máy rộn ràng, những bông lúa vàng trĩu hạt mang lại niềm phấn khởi cho bà con nông dân. Có được thành quả ấy, ngoài nỗ lực của người dân, còn nhờ sự góp phần quan trọng của công trình đại thủy nông Ayun Hạ.

Những ngày này, trên cánh đồng rộng lớn thuộc các xã Chư A Thai, Phú Thiện, tỉnh Gia Lai, lúa đã vào độ chín vàng. Một số thửa, nông dân đã thuê máy gặt sớm. Ông Kpă An (dân tộc Jarai) ở làng Ring Dap, xã Chư A Thai ra thăm đồng cảm thấy phấn khởi vì bông lúa trĩu hạt. Ông cho biết gia đình có gần 1,5 ha ruộng lúa 2 vụ, nguồn nước hoàn toàn tự chảy từ thủy lợi Ayun Hạ, nên mỗi năm thu được khoảng 20 tấn thóc. “Bây giờ làm lúa nước ở vùng này, nếu chỉ để ăn trong gia đình  thì đã dư nhiều rồi. Sau khi trừ các khoản chi phí như mua phân bón, thuốc trừ sâu, công làm đất, gặt hái…, phần còn lại gia đình dùng quanh năm. Không những đủ ăn mà còn có thể dự trữ cho năm sau và đem bán để có thêm tiền. Trước kia, làm lúa rẫy, bấp bênh, mất mùa. Còn nay, làm lúa nước nhờ có thủy lợi Ayun Hạ, có đủ nước tưới, năng suất cao hơn hẳn. Từ khi chuyển sang canh tác lúa nước, cuộc sống bà con được no đủ.”

Trên những cánh đồng thuộc xã Phú Thiện - nơi có thương hiệu “Gạo Phú Thiện” nổi tiếng, tiếng máy gặt lúa cũng đã vang rền. Ông Nay Keng (dân tộc Jarai), Trưởng thôn Rbai, xã Phú Thiện cho biết, nhờ chủ động nguồn nước từ thủy lợi Ayun Hạ, người dân đã đa dạng hóa sản xuất, hình thành các vùng chuyên canh cây mía, khoai lang, thuốc lá… Trước đây người dân chỉ gieo lúa đủ ăn, nay còn liên kết với doanh nghiệp để sản xuất lúa đặc sản, mang thương hiệu “Gạo Phú Thiện” nổi tiếng. “Từ khi có đập thủy lợi Ayun Hạ, hoạt động sản xuất của bà con trong vùng trở nên thuận lợi hơn rất nhiều. Nguồn nước từ hồ được dẫn qua hệ thống mương thủy lợi về tận cánh đồng, nhờ vậy mà bà con chủ động được việc gieo trồng, không còn phụ thuộc hoàn toàn vào nước trời như trước kia. Nhờ đó, đời sống kinh tế của người dân ngày càng ổn định và khấm khá. Thủy lợi Ayun Hạ thực sự đã giúp bà con thay đổi tập quán sản xuất, nâng cao năng suất, góp phần phát triển kinh tế của cả địa phương.”

Ayun Hạ là một trong những công trình thủy lợi lớn ở khu vực Tây Nguyên, phục vụ nước tưới cho hơn 13.500 ha cây trồng các loại, trong đó chủ yếu là lúa nước. Cùng với các giống lúa mới, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật, những năm qua nguồn nước của công trình thủy lợi Ayun Hạ đã góp phần đưa năng suất lúa ở các xã Phú Thiện, Ayun Pa, Chư A Thai lên 8 tấn/ha, có nơi lên đến 10 tấn/ha. Ông Phạm Văn Lượng, trước đây là Bí thư Huyện ủy Phú Thiện, nay là Phó bí thư Đảng ủy - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Chư A Thai, tỉnh Gia Lai, cho biết, công trình Ayun Hạ đã giúp người dân thay đổi căn bản tư duy sản xuất; đặc biệt là người dân tộc thiểu số đã chuyển đổi căn bản từ canh tác phụ thuộc nước trời sang chuyên canh, thâm canh hiệu quả. “Phát huy hiệu quả của công trình thủ lợi A Yun Hạ, có nguồn nước để phát triển kinh tế, bà con tập trung chuyển đổi các mô hình kinh tế. Đối với địa bàn huyện Phú Thiện trước đây thì bà con thực hiện các mô hình liên kết lúa nước mang lại hiệu quả cao. Từ đó, người dân ổn định cuộc sống; đặc biệt bà con người Jarai đã đưa vào nhiều giống lúa có năng suất và giá trị cao”.

Từ chỗ sản xuất bấp bênh, phụ thuộc hoàn toàn vào “nước trời”, đồng bào các dân tộc ở các xã Chư A Thai, Phú Thiện, Ayun Pa (tỉnh Gia Lai) đã chủ động gieo trồng 2 vụ lúa ổn định, kết hợp phát triển thêm nhiều loại cây trồng khác, từng bước nâng cao thu nhập, vươn lên làm giàu. Thành công ấy cũng cho thấy ý nghĩa to lớn của việc ứng dụng khoa học - kỹ thuật và khai thác hiệu quả các công trình thủy lợi trong phát triển nông nghiệp bền vững ở vùng Tây Nguyên./.