Căh mưy ta năl năc mưy vêêl bhươl du lịch liêm choom bhlâng coh bha lang k’tiêc tr’nơợp âng Việt Nam vêy bơơn Tổ chức Du lịch bha lang k’tiêc (UNWTO) cher đoọng c’moo 2022, Thái Hải dzợ năc mưy vêêl đông bhui har têêm ngăn, đhị lươt la lêy chi ơh liêm pr’hay lâng c’leh bh’rợ âng râu đoàn kết, zư lêy đhr’niêng bh’rợ lâng pa dưr pa xơc nhâm mâng

Zr’lụ zư lêy vêêl bhươl đông đh’rơơng acoon coh sinh thái Thái Hải coh chr’val Thịnh Đức, Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên vêy k’tiêc bhưah k’dâng 25hecta ăt coh cr’loọng zâp đăh bôl da ding. Năc đhị ăt ma mung âng pa zêng 30 pr’loọng lâng lâh 200 manưih năc đhanuôr zâp acoon coh Tày, Nùng, Cao Lan, Sán Chỉ, A’duôn... Ooy đâu, manưih Tày bâc lâh mơ. Bâc pr’loọng đông vêy pêê tươc puôn lang đh’rưah ăt ma mung.

Bơr thập kỷ lăm ahay, đhị zr’lụ têêm ngăn Định Hoá (ATK), pr’căn Nguyễn Thị Thanh Hải, acoon coh Tày, ơy lêy bhrợ mưy bhiệc căh ơy ngai pân k’noọ tươc: thế chấp zêng đợ pr’đươi cr’van đoọng câl pay 30 đhr’nông đông đh’rơơng ty đơơng chô đhị bha nụ Mỹ Hào. Ooy k’noọ 7 c’moo, đhanuôr coh vêêl âng đơơng đợ t’nool, ngói lươt zi lâh 60km c’lâng crâng môp bênh, chô đhị bha nụ Mỹ Hào. Pr’căn Lê Thị Nga, Phó vêêl Thái Hải moon:

“Bêl pr’căn Trưởng vêêl Nguyễn Thị Thanh Hải chô ooy đâu, a’đoo ơy câl pay k’tiêc nâu lâng choh tơơm n’loong, bhrợ pa dưr crâng. Xang nặc đợ đhr’nông đông đh’rơơng ty chr’năp ơy đenh tơợ 60-70 c’moo âng đoo câl lâng đơơng chô bhrợ pa dưr đhị đâu đoọng zư lêy văn hoá manưih Tày oó choom bil pât”.

Lưch c’moo 2003, 28 đhr’nông đông đh’rơơng bhrợ pa dưr liêm xang, zâp đông cha tôp chi loọn, t’noọl n’loong nhâm mâng ting cơnh âm dương ngũ hành ơy bhrợ pa dưr đhị k’tiêc t’mêê. Đợ c’moo tr’nơợp, pr’ăt tr’mung zr’năh k’đhạp bhlâng, hân đhơ cơnh đêêc zâp ngai coh vêêl đông zêng đoàn kết, t’bhlâng ch’choh, b’băn. R’dợ, Thái Hải pa dưr lâng vaih mưy vêêl đông têêm ngăn, liêm k’van. Lâh mơ, zr’lụ k’tiêc môp bênh, đha rưt bêl ahay năc dưr vaih mưy vêêl đông du lịch kiểu mẫu vêy bơơn bha lang k’tiêc hơnh deh.

Coh vêêl Thái Hải, râu pa dưr pa xơc pa zưm nhâm mâng lâng zư lêy văn hoá acoon coh. Ooy đâu, chr’năp văn hoá vật thể bhrợ pa dưr ooy đợ đhị đông đh’rơơng ty lâng pr’đươi pr’dua, nội thất. Zr’lụ đâu vêy c’loh ha roo, c’loh cha nêêh lâng đac, bồ đan, giếng zêng vaih. Đợ đhị đông cha tôp chi loọn, văn hoá phi vật thể bơơn bhrợ pa choom đhị ăt ma mung coh đông. Apêê a’đhi bơơn pa choom văn hoá, bơơn pa choom p’rá acoon coh đay lâng pa choom hát then, đàn tính, glâm còn. Lâng ch’na đh’năh, j’niêng bh’rợ ma bhưy chr’năp vêy pa choom đoọng ha zâp lang apêê t’tưn.

Đhị vêêl đông, mưy zr’lụ zư lêy bhrợ pa dưr ting bh’rợ ty chr’năp đoọng đợc p’căh... Vêêl bhươl vêy đông Chè đoọng choh lâng bhrợ chè, đông Zanươu zư lêy, pêêh pay, âng đơơng zanươu zư pa dưah đoọng ha pêê k’ay coh vêêl đông lâng ta mooi bêl kiêng đươi; đông Buah đoọng zêệ bhrợ buah ting cơnh c’lâng bh’rợ ty chr’năp ahay; đông Bánh đoọng zêệ bhrợ bánh chứng, bánh gai, chè lam; đông Taanh dzặc bhrợ đợ pr’đươi pr’dua taanh dzặc lâng cram, crđêê đoọng đươi dua, pr’đươi lưu niệm... Pr’căn Lê Thị Hảo, đhanuôr Thái Hải moon:

“Acu manưih A’duôn, cung căh năl bh’rợ taanh dzặc, hân đhơ cơnh đêêc tơợ t’ngay chô ooy đâu ăt ma mung, acu vêy pa choom taanh dzặc âng đhanuôr Tày. Apêê t’cooh t’ha coh vêêl pa choom đoọng ha cu bh’rợ nâu. Bêl apêê k’coon, cha chây kiêng pa choom taanh bhrợ, acu lêy pa choom bh’rợ nâu đoọng ha pêê a’châu đh’rưah pa choom, zooi đoọng apêê a’châu zư lêy văn hoá âng vêêl đông”.

Pr’căn Lê Thị Nga, Phó vêêl Thái Hải đoọng năl, Thái Hải tơợ t’ngay năl lêy bhrợ du lịch căh vêy đoọng thương mại hoá, năc đoọng zư lêy văn hoá. Vêêl bhươl ơy bhrợ pa xoọng bâc đhị đoọng pâh lêy chi ơh cơnh: poong vàng, poong bạc, zr’lụ bhrợ  Tết Tày, bh’rợ lêy troọm dzung lâng zanươu... lâng đợ bhiệc bhan ty chr’năp cơnh: Bhiệc bhan Lồng Tồng, j’niêng bh’rợ năl ơn, j’niêng bhuôih Mụ. Lâh mơ, vêêl Thái Hải xoọc vêy lâh 100 râu ch’na đh’năh ty chr’năp, tơợ khâu nhục, lêệ ta rí boh, a’xiu chép om mẻ tươc nộm a’dul, a’vị đêệp bâc pr’hoọm:

“Lang apêê lăm ahay ơy bhrợ pa dưr t’vaih vêêl đông năc đợ lang apêê t’tưn lêy chăp kiêng lâng văn hoá acoon coh lâng đợ k’cir âng acoon coh. Lâh mơ, azi lêy pa choom c’năl bh’rợ văn hoá đoọng clan bhưah tươc ta mooi. Lang t’tưn zâp bêl cung kiêng năc mưy sứ giả du lịch đoọng bhrợ clan bhưah văn hoá tươc zâp ngai”.

Râu têêm ngăn, liêm pr’hay pa zưm tơợ râu chr’năp liêm âng acoon manưih, crâng k’coong lâng văn hoá tơơm riah ơy âng đơơng Thái Hải vaih mưy đhị lươt lêy chi ơh pr’hay bêl ta mooi chô ooy Thái Nguyên. Lâh mơ, lâng ch’ner “Vêêl bhươl du lịch liêm choom bhlâng” âng Tổ chức Du lịch bha lang k’tiêc (UNWTO) cher đoọng, đợ mơ ta mooi coh cr’loọng k’tiêc k’ruung lâng k’tiêc k’ruung lơơng chô ooy Thái Hải ting t’ngay ting bâc lâh. Zâp c’moo, vêêl đông hơnh deh kr’bhâu g’luh ta mooi, tơợ lâh 40 k’tiêc k’ruung coh bha lang k’tiêc./.

THÁI HẢI – NGÔI LÀNG HẠNH PHÚC

Làng Thái Hải nằm ẩn mình giữa núi rừng Thái Nguyên xanh ngát. Không chỉ nổi tiếng là Làng du lịch tốt nhất thế giới đầu tiên của Việt Nam được Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) trao tặng năm 2022, Thái Hải còn là một ngôi làng hạnh phúc, điểm du lịch ấn tượng và biểu tượng của sự đoàn kết, gìn giữ văn hóa và phát triển bền vững

Khu bảo tồn làng nhà sàn dân tộc sinh thái Thái Hải thuộc xã Thịnh Đức, Thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên, có diện tích khoảng 25 hecta nằm giữa bốn bề đồi núi. Đây là nơi sinh sống cộng đồng gồm 30 hộ với hơn 200 nhân khẩu là đồng bào các dân tộc Tày, Nùng, Cao lan, Sán Chỉ, Kinh… Trong đó, người Tày chiếm đa số. Nhiều gia đình có ba đến bốn thế hệ cùng sinh sống.

Hai thập kỷ trước, tại vùng An toàn khu Định Hóa (ATK), bà Nguyễn Thị Thanh Hải, dân tộc Tày, đã quyết định làm một việc chưa ai dám nghĩ tới: thế chấp toàn bộ tài sản để mua lại 30 ngôi nhà sàn cổ mang về xóm Mỹ Hào. Trong gần 7 năm, dân làng mang từng cây cột, viên ngói trên lưng, vượt qua 60 km đường rừng gập ghềnh, về khu đồi hoang ở xóm Mỹ Hào. Bà Lê Thị Nga, Phó làng Thái Hải, chia sẻ:

"Khi bà Trưởng làng Nguyễn Thị Thanh Hải về đây, bà đã mua lại mảnh đất này và trồng cây, gây rừng. Sau đó những ngôi nhà sàn truyền thống có tuổi đời 60 đến 70 năm bà đã mua và chuyển về dựng tại đây để bảo tồn văn hóa người Tày không bị mai một."

Cuối năm 2003, 28 căn nhà sàn dựng xong, từng nếp nhà với mái lá cọ, cột gỗ vững chãi theo triết lý âm dương ngũ hành đã hồi sinh trên mảnh đất mới. Những năm đầu, cuộc sống đầy khó khăn nhưng cả làng đoàn kết, nỗ lực trồng trọt, chăn nuôi. Dần dần, Thái Hải hồi sinh thành một bản làng yên bình, trù phú. Đặc biệt hơn, vùng đất hoang sơ, nghèo nàn ấy trở thành bản làng du lịch kiểu mẫu được cả thế giới công nhận.

Ở bản Thái Hải, sự phát triển gắn chặt với bảo tồn văn hóa dân tộc. Trong đó, giá trị văn hóa vật thể được phục dựng qua những nếp nhà sàn truyền thống và đồ dùng, nội thất. Xung quanh cái cối xay thóc, cối giã gạo bằng nước, bồ đan, giếng cũng bám sát cảnh quan cổ truyền. Dưới mái nhà lợp lá cọ, văn hóa phi vật thể được truyền dạy qua sinh hoạt gia đình. Các em nhỏ được đi học văn hóa, được dạy tiếng của dân tộc mình và được học hát then, đàn tính, chơi ném còn. Đồng thời, ẩm thực, nghi lễ tâm linh được ghi chép để trao truyền cho lớp người sau.

Trong không gian bản, một khu bảo tồn được xây dựng, quy hoạch theo nghề truyền thống để trưng bày… Bản có nhà Chè để trồng và chế biến chè xanh, nhà Thuốc bảo tồn, thu hái, cung cấp thuốc lá chữa bệnh cho người làng và khách khi cần; nhà Rượu để nấu rượu men lá chưng cất theo phương pháp truyền thống; nhà Bánh để nấu bánh chưng, bánh gai, chè lam; nhà Đan Lát làm ra các sản phẩm tre, nứa cho sinh hoạt, hàng lưu niệm…Bà Lê Thị Hảo, người dân Thái Hải, chia sẻ:

"Tôi là người Kinh, cũng không biết nghề đan lát… nhưng từ ngày về đây sinh sống, tôi học nghề đan lát của bà con người Tày. Các cụ già trong bản đã hướng dẫn tôi biết nghề này. Khi các con, cháu muốn học đan, tôi lại truyền nghề cho các cháu để cùng học, giúp các con cháu giữ nét văn hóa của làng."

Bà Lê Thị Nga, Phó làng Thái Hải, cho biết Thái Hải ngay từ đầu xác định làm du lịch không phải để thương mại hóa, mà để bảo tồn văn hóa. Bản làng đã mở thêm nhiều không gian trải nghiệm, như: cầu vàng, cầu bạc, không gian Tết Tày, dịch vụ ngâm chân thảo dược… và những lễ hội truyền thống, như: Lễ hội Lồng tồng, lễ Biết ơn, lễ Cúng Mụ. Đặc biệt, bản Thái Hải hiện có hơn 100 món ăn truyền thống, từ khâu nhục, thịt trâu nướng, cá chép om mẻ đến nộm hoa chuối rừng, xôi ngũ sắc.

"Thế hệ đi trước đã có công gây dựng và thành lập ra bản làng thì những thế hệ sau phải có tình yêu với văn hóa dân tộc và những di sản dân tộc. Ngoài ra, chúng tôi phải trau dồi kiến thức văn hóa để lan tỏa đến du khách. Thế hệ sau lúc nào cũng mong muốn là 1 sứ giả du lịch để lan tỏa văn hóa đến với mọi người."

Sự thanh bình, vẻ đẹp kết tinh từ giá trị tốt đẹp của con người, thiên nhiên và văn hoá cội nguồn đã đưa Thái Hải thành điểm đến hấp dẫn khi du khách đến Thái Nguyên. Đặc biệt, với giải thưởng “Làng du lịch tốt nhất” do Tổ chức Du lịch thế giới (UNWTO) trao tặng, lượng khách du lịch trong nước và nước ngoài đến Thái Hải ngày càng đông. Mỗi năm, bản đón hàng ngàn lượt khách, từ hơn 40 quốc gia trên thế giới./.