Đươi tơợ đêêc, bh’rợ k’rang zư lêy c’rơ đhanuôr, coh đêêc vêy zr’lụ đhanuôr acoon coh da ding ca coong, ca noong k’tiếc bơơn ha dưr dal.

T’cooh Pơloong Ói (80 c’moo) ặt đhị vel Dâm I, chr’val ca noong k’tiếc Tr’hy, chr’hoong Tây Giang tước Trung tâm Y tế chr’hoong Tây Giang cấp cứu coh đhr’năng k’hir, dzung eh bhrậu tu nhiễm trùng. T’cooh moon, pr’đoọng bhlầng bơơn ta đơơng tước Trung tâm, ha dang k’zih m’xứi dzợ nắc căh năl cơnh dzợ. T’cooh Ói truih, t’mêê đâu, bêl ting zooi bhrợ đong, căh pr’đoọng nắc đặ crêê n’loong u tooch, hooi bấc a ham. Tu đong ch’ngai tơợ trạm y tế, lướt chô cung k’đhap zr’năh căh ma xe cộ nắc t’cooh xứt za nươu hila, k’pặt aham hooi, ngoọ bơr pêê t’ngay năc u dưah. Ha dợ băng bhrêy âng t’cooh Ói căh muy căh tộ dưah nắc u khung n’căr đhị băng bhrêy lâng ngân lâh. Tơợ 2 tuần ặt viện, bơơn apêê y, bác sĩ zư pa dưah ta nih liêm nắc nâu kêi t’cooh ơy choom lướt tr’xin. “Acu pa dưah ơy 2 tuần. Tu băng bhrêy đơc đanh, năc n’căr lưch u xrặ 70-80%. T’mêê xiêr ooy đâu, bác sĩ lơi n’căr năc đoo. Đươi vêy apêê k’rang lưch loom năc nâu kêi a cu ơy choom lướt tr’xin”.

Amoó Pơloong Thị Mước ặt đhị vel Ganil, chr’val Axan cung t’mêê bơơn apêê y, bác sĩ Trung tâm Y tế chr’hoong Tây Giang trôông dấc, rooch ruột thừa. Amoó Mước ca ay luônh, k’hir lâng k’tặ, xoọc tơợp ađoo ngọo ca ay doọ ngân, đanh m’xị năc bh’nhăn u ca ay năc k’dic chở đơơng ooy phòng khám Đa khoa quân dân y Axan. Tơợ ơy khám, bác sĩ quân y moon năc amoó crêê ca ay ruột thừa lêy pr’hân rooch lâng năc ơy đâh đơơng xiêr ooy Trung tâm Y tế chr’hoong. Đươi vêy đâh rooch pa dưah năc c’rơ âng amoó ơy tệêm ngăn: “Acu ơy rooch luônh bêl n’niên ca coon tu cơnh đêêc k’rang k’pân pa bhlầng. Pr’đoọng bhlầng bơơn apêê bác sĩ trôông dấc đâh loon. Pa dưah ơy 4 t’ngay, nâu kêi ơy pa chô k’rơ. Acu năc pr’loọng đha rựt vêy apêê băn ch’na. Ặt pa dưah đhị đâu k’rệêm loom, apêê k’rang zư ta nih liêm”.

Phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan năc k’rang zư pa dưah đoọng ha đhanuôr đhị 4 chr’val ca noong k’tiếc âng Tây Giang pazêng: Axan, Gari, Ch’ơm lâng Tr’hy. Lâh mơ, Trạm pa dưah đoọng ha đhanuôr apêê vel Tà Vàng, A Chinh, Chi Tơ;… âng chr’hoong K’Lừm, tỉnh Sê Kông (Lào). Đh’rưah lâng zư, pa dưah cr’ay, Phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan dzợ lướt xay moon đhanuôr lơi j’niêng căh ta nih liêm, lơi bhiệc pa xơ abhô. Ha dàng ca ay jeh năc tước phòng khám pa dưah. Bác sĩ Bling Nhơi, Trưởng phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan, chr’hoong Tây Giang đoọng năl: “Bh’rợ zư pa dưah đhị đâu cung lưm bấc k’đhap k’ra. C’lâng ch’ngai bha dăh, boo priu lụ laach, hr’kâh căh choom lướt chô. Azi năc tước đong apêê ca ay đoọng zư pa dưah. Ngai năc lưch hạn BHYT, Thẻ CCCD căh cợ apêê t’ha căh ngai chở đơơng trạm bêl ca ay jeh. Pazêng c’moo hay, a zi ơy pa dưah liêm choom apêê bọol tri, cha xậ mr’nghêê, hooch xach, k’xenh chooh, n’niên ca coon coh m’pâng c’lâng… T’mêê đâu bhlầng, bêl pr’luh a’duuc dưr vaih đăh Nam Trà My lâng ơy ma nuyh chêệt nắc a zi ơy tiêm đoong lâh 100 p’niên. Muy pân đil coh chr’val Ch’ơm cha xậ bh’nghêê cung ơy a zi trôông dấc căh cợ n’niên ca coon coh m’pâng c’lâng năc a zi zêng zư pa dưah liêm choom”.

Pazêng c’moo đăn đâu, Trung tâm Y tế chr’hoong Tây Giang ơy k’rong bấc pr’đươi y tế liêm t’mêê, đươi bấc kỹ thuật t’mêê. Xọoc đâu, 10/10 trạm y tế chr’val ơy vêy c’bhuh máy móc cơnh máy p’hơơm oxi, máy rao p’lung, máy p’hơơm khí dung lâng zập pr’đươi cấp cứu xoọc tr’nơợp. Jưah lâng zập pr’đươi đoọng zư padưah, bh’rợ pa too pa choom, pa dưr dal c’rơ bh’rợ, chuyên môn cung bơơn đơn vị pa bhlầng k’rang. K’nặ 90 cha năc y, bác sĩ ơy pa choom xang, pa dưr c’năl bhriêl choom đhị apêê bệnh viện ga măc coh Đà Nẵng lâng Quảng Nam. Pa bhlầng năc Trung tâm dzợ bơơn Bệnh viện Đà Nẵng pa choom đươi dua 01 E-kíp rooch pa dưah Nội soi luônh vêy 03 bác sĩ/phẫu thuật viên, 02 bác sĩ gây mê hồi sức ... Bác sĩ Zơrâm Báo - Giám đốc TTYT chr’hoong Tây Giang moon: “Tước nâu kêi, đơn vị ơy rooch pa dưah liêm choom bấc ngai ca ay ngân cơnh bha da ca coon, ca ay ruột thừa ngân, ặt cacoon lâng bấc cr’ay ngân lơơng v.v.. pa zưm lâng bhiệc xay bhrợ vêy bh’nơơn đăh k’niêng. Đươi vêy cơnh đêêc năc bấc đhanuôr Cơ Tu đha rựt chr’hoong Tây Giang lâng apêê đăh Lào bơơn zư pa dưah đhị vel đong. Pazêng apêê ca ay bơơn zư pa dưah lâng zập dịch vụ y tế kỹ thuật dal lâng bơơn trôông dấc, pa dưah đâh loon. Zên prặ pa dưah doọ lâh bấc, xiêr bấc lâng lalăm”.

T’cooh Bling Mia, Bí thư Huyện uỷ Tây Giang xay moon dal pazêng bh’nơơn âng Y tế chr’hoong Tây Giang ơy bơơn coh cr’chăl hay, pa bhlầng nắc chr’năp âng k’bhuh y tế đăh k’rang zư lêy c’rơ đoọng ha đhanuôr ca noong k’tiếc. “Coh 2 c’moo bhrợ pa dưr lâng ha dưr, ngành Y tế Tây Giang ơy ha dưr lâh mơ, r’dợ pa liêm, pa mâng, pa dưr dal bh’nơơn k’rang zư lêy c’rơ đoọng ha đhanuôr. Zêng đăh đươi dua máy móc vêy công nghệ t’mêê đhị zư pa dưah. Tước nâu kêi, Trung tâm Y tế chr’hoong Tây Giang bơơn đươi xoợng năc Trung tâm y tế hạng 3. Pazêng  trạm y tế đhị vel đong liêm choom 100% pr’đơợ âng Bộ Y tế. Xọoc đâu, r’dợ pa dưr Phòng khám đa khoa Quân dân y đoọng k’rang c’rơ đhanuôr 4 chr’val ca noong k’tiếc lâng đhanuôr đăh Lào. Lâh mơ k’rang zư lêy c’rơ tr’mông đoọng ha pêê đhanuôr đăh Lào năc dzợ pa zưm lâng ngành Y tế chr’hoong Kà Lừm bhrợ lớp tập huấn pa choom kỹ thuật, pa choom đăh coon ma nuyh đăh k’rang zư lêy c’rơ tr’mông đhanuôr đhị chr’hoong Kà Lừm”./.

KHÁM CHỮA BỆNH CHO NGƯỜI DÂN VÙNG BIÊN TÂY GIANG

Những năm gần đây, được sự quan tâm của Nhà nước và tỉnh Quảng Nam, huyện Tây Giang đã dành nhiều nguồn lực, lồng ghép các chương trình mục tiêu quốc gia để cải thiện điều kiện y tế ở vùng sâu, vùng xa. Nhờ đó, công tác chăm sóc sức khỏe của nhân dân, trong đó có đồng bào dân tộc thiểu số ở vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới ngày càng được cải thiện, nâng cao.

Ông Pơloong Ói (80 tuổi) ở thôn Dâm I, xã biên giới Tr’hy, huyện Tây Giang vào Trung tâm Y tế huyện Tây Giang cấp cứu trong tình trạng sốt cao, chân sưng tấy, vết thương bị hoại tử do bị nhiễm trùng. Ông bảo, rất may gia đình kịp đưa ông tới Trung tâm, nếu chậm chút nữa nữa hậu quả sẽ khó lường. Ông Ói kể, vừa qua, trong lúc ông đang phụ làm nhà thì không may bị ngã chân đâm trúng vật nhọn, chảy nhiều máu. Do nhà cách xa trạm y tế, đi lại khó khăn nên ông tự xử lý vết thương bằng cách băng bó, đắp lá thuốc cầm máu, hy vọng vài ngày sau sẽ khỏi. Vết thương của ông không những không đỡ mà còn bị nhiễm trùng ngày càng nặng. Sau 2 tuần nhập viện, được các y, bác sĩ tận tâm chăm sóc, cứu chữa nên bây giờ ông đã có thể đi lại nhẹ nhàng: “Tôi điều trị ở đây 2 tuần rồi. Do để vết thương lâu, vùng da ở bàn chân bị hoại tử 70-80%. Vừa xuống đây, bác sĩ cắt bỏ phần da đó ngay. Nhờ sự chăm sóc tận tình, nay tôi đi lại nhẹ nhàng được rồi.”

Chị Pơloong Thị Mước ở thôn Ganil, xã Axan cũng vừa được các y, bác sĩ Trung tâm Y tế huyện Tây Giang cấp cứu, mổ ruột thừa thành công. Chị Mước bị đau bụng, sốt và buồn nôn, lúc đầu chỉ nghĩ đau bụng thông thường nhưng cơn đau mỗi lúc một dữ dội nên chị được chồng đưa đến phòng khám Đa khoa quân dân y Axan. Qua thăm khám, bác sĩ quân y cho biết, chị bị đau ruột thừa cần phải mổ gấp nên đã chuyển xuống Trung tâm Y tế huyện để can thiệp. Nhờ được phẫu thuật kịp thời, sức khỏe chị nhanh chóng ổn định: “Tôi mới sinh mổ nên rất lo lắng. Rất may được các bác sĩ cứu chữa kịp thời. Mổ được 4 ngày rồi, nay tôi khoẻ hơn nhiều. Vì tôi hộ nghèo nên có phần cơm miễn phí cũng đỡ lo viện phí. Ở đây được bác sĩ chăm sóc chu đáo. Chữa bệnh ở đây tôi rất yên tâm”.  

Phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan có nhiệm vụ khám, chữa bệnh cho người dân 4 xã vùng cao biên giới của huyện Tây Giang gồm: Axan, Gari, Ch’ơm và Tr’hy. Ngoài ra, Trạm còn tiếp nhận, thăm khám, điều trị cho người dân ở các bản Tà Vàng, A Chinh, Chi Tơ;… của huyện K’Lừm, tỉnh Sê Kông (Lào). Cùng với việc khám, chữa bệnh, Phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan còn trực tiếp tuyên truyền, vận động bà con chuyển đổi nhận thức, tiến tới xóa bỏ việc cúng ma chữa bệnh. Qua đó, thay vì mời thầy về cúng giờ mỗi  khi đau ốm, bà con đều đến phòng khám điều trị. Bác sĩ Bling Nhơi, Trưởng phòng khám Đa khoa Quân dân y Axan, huyện Tây Giang cho biết: “Công tác khám chữa bệnh ở đây cũng gặp nhiều khó khăn. Thứ nhất đường sá xa xôi, vào mùa mưa đường bị sạt lở bà con không thể đến trạm. Do đó, chúng tôi phải lặn lội cùng trang thiết bị y tế cần thiết đến sơ cứu, thăm khám bệnh. Thứ hai, có trường hợp hết hạn TBHY, Thẻ CCCD hoặc người già không có người chở đi dù có ốm đau cũng không đến trạm. Những năm qua, chúng tôi đã cứu chữa nhiều người dân bị ngộ độc nấm, lá ngón, ong đốt, rắn độc cắn, chuyển dạ sinh con giữa đường…Mới đây, khi có dịch sởi ở huyện Nam Trà My thì chúng tôi đã chủ động tiêm phòng cho hơn 100 trẻ. Trường hợp cô gái ở xã Ch’ơm ăn lá ngon hay trường hợp sinh con giữa đường chúng tôi đều xử lý ổn.”

Những năm gần đây, Trung tâm y tế huyện Tây Giang đã đầu tư nhiều trang thiết bị y tế hiện đại, phát triển thêm nhiều kỹ thuật mới. Hiện, 10/10 trạm y tế xã đã có máy thở oxi, hệ thống máy súc rửa dạ dày, có máy thở khí dung và các dụng cụ phục vụ cấp cứu ban đầu. Cùng với cơ sở vật chất, công tác đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ thầy thuốc cũng được đơn vị đặc biệt quan tâm. Gần 90 y bác sỹ đã hoàn thành các khoá đào tạo ngắn hạn tại các bệnh viện lớn ở Đà Nẵng và Quảng Nam. Đặc biệt, Trung tâm còn được Bệnh viện Đà Nẵng đã chuyển giao 01 E-kíp phẫu thuật Nội soi ổ bụng gồm 03 bác sĩ/phẫu thuật viên, 02 bác sĩ gây mê hồi sức ... Bác sĩ Zơrâm Báo - Giám đốc TTYT huyện Tây Giang nói: “Đến nay, đơn vị đã phẫu thuật cấp cứu thành công nhiều ca phẩu thuật khó như thai ngoài tử cung vỡ mất máu nặng, mổ cấp cứu ruột thừa viêm, mổ đẻ, mổ U nang buồng trứng, mổ cấp cứu thai ngoài tử cung vỡ mất máu, mổ thoát vị bẹn, mổ kết hợp xương và lấy phương tiện kết hợp xương; xử lý các vết thương phức tạp, nối gân, bóc tách u nhỏ lành tính, triệt sản nữ, mổ lấy dị vật mô mềm.v.v.. kết hợp với việc triển khai có hiệu quả các thủ thuật về nha khoa. Nhờ vậy mà phần đông người bệnh nghèo Cơ Tu huyện Tây Giang và một bộ phận nhân dân nước bạn Lào khu vực giáp biên được chữa trị ngay tại địa phương. Tất cả bệnh nhân được tiếp cận với các dịch vụ y tế kỹ thuật cao và được cấp cứu kịp thời. Chi phí cho khám chữa bệnh của bà con giảm đi đáng kể.”

Ông Bling Mia, Bí thư Huyện uỷ Tây Giang đánh giá cao những kết quả mà Y tế huyện Tây Giang đã đạt được trong thời gian qua, đặc biệt là vai trò của đội ngũ nhân viên y tế trong công tác chăm sóc sức khỏe cho bà con vùng cao biên giới. “Trong suốt 20 năm xây dựng và phát triển, ngành Y tế Tây Giang đã vươn mình, từng bước hoàn thiện, nâng cao chất lượng chăm sóc sức khoẻ. Kể cả tiếp cận máy móc có công nghệ mới trong khám, chữa bệnh. Đến thời điểm hiện nay, Trung tâm Y tế huyện Tây Giang được công nhận là Trung tâm y tế hạng 3. Tất cả trạm y tế ở địa phượng đạt 100% tiêu chuẩn, quy định của Bộ Y tế. Hiện nay từng bước đầu tư, hoàn thành Phòng khám đa khoa Quân dân y phục vụ cho nhân dân 4 xã vùng cao và bà con ở nước bạn Lào. Ngoài việc chăm sóc, cứu chữa bệnh cho cụm nước bạn Lào, Tây Giang cũng đã phối hợp với ngày Y tế huyện Kà Lừm tổ chức mở lớp tập huấn chuyển giao kỹ thuật, đào tạo nguồn nhân lực về công tác bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ cơ bản cho nhân dân tại huyện Kà Lừm./.